Çölyak

Çölyak hastalığında bağışıklık sistemi, gluten proteini içeren gıdaları zararlı madde olarak algılar ve bağırsak hücrelerine saldırır. Bu süreçte: Antikor üretimi gerçekleşir; HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 gibi insan lökosit antijenlerine karşı antikorlar oluşur. Villus adı verilen yapılar zarar görür. Bağırsak mukozası zarar görür. Çölyak hastalığı genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerle tetiklenebilir.

Çölyak hastalığının bazı belirtileri: Bağırsakla ilgili sorunlar: Karın şişliği, karın ağrısı, gaz, hazımsızlık, kusma, ishal veya kabızlık. Kansızlık: Demir eksikliği anemisi belirtileri (halsizlik, solukluk). Cilt döküntüleri: Kaşıntılı ve kırmızı cilt döküntüleri (dermatitis herpetiformis). Kemik ve eklem ağrıları: Kemik erimesi, kas zayıflığı, kemik ağrısı. Diğer belirtiler: Baş ağrısı, depresyon, dikkat bozukluğu, diş minesi sorunları. Belirtiler kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ve bazı belirtiler başka hastalıklarla da ilişkili olabilir. Kesin tanı için bir sağlık uzmanına başvurulması önerilir.

Çölyak hastaları, gluten içermeyen tüm sebzeleri tüketebilir. Gluten, buğday, çavdar, arpa ve yulaf gibi tahıllarda bulunur. Çölyak hastaları için güvenli olan bazı sebze örnekleri: marul; lahana; tatlı patates. Çölyak hastaları, besin etiketlerini dikkatlice okuyarak gluten içerip içermediğini kontrol etmelidir.

Çölyak hastalarının çocuk sahibi olma riski vardır, ancak bu süreçte dikkat edilmesi gereken bazı faktörler bulunmaktadır. Riskler: Genetik yatkınlık: Çölyak hastalığı genetik bir hastalıktır, bu nedenle ailede çölyak geçmişi olan bireylerin çocuklarında hastalık riski artar. Anne sağlığı: Çölyak hastalığına bağlı beslenme yetersizlikleri, hormonal dengesizlikler ve bağışıklık sistemi sorunları anne sağlığını tehdit edebilir. Önlemler: Gluten içermeyen diyet: Gebelik öncesinde ve sırasında gluten içermeyen bir diyet uygulanmalıdır. Düzenli doktor kontrolleri: Olası sağlık sorunlarının erken tespit edilmesi için düzenli doktor kontrolleri yapılmalıdır. Beslenme danışmanlığı: Vitamin ve mineral eksikliklerini gidermek için bir beslenme uzmanından destek alınmalıdır.

Anti Gliadin IgA değeri, referans aralığına göre şu şekilde olmalıdır: Negatif: 20 ünitenin altında olması, gluten (veya gliadin) proteinlerine hassasiyet olmadığını gösterir. Zayıf pozitif: 20-30 ünite arası değer, kişinin zayıf pozitif olduğunu ifade eder. Pozitif: 30 ünite ve üzeri değer, gliadine karşı hassasiyet (alerji) olduğunu düşündürür. Anti Gliadin IgA testi, çölyak hastalığı şüphesi olan kişilerde kullanılır ve teşhis için tek başına yeterli değildir; diğer testler ve klinik değerlendirme ile birlikte değerlendirilmelidir.

Evet, çölyak hastaları patates yiyebilir. Patates, doğal halinde gluten içermeyen bir sebzedir. Ayrıca, patatesin pişirildiği ve servis edildiği ortamda gluten içeren hiçbir ürünün bulunmaması ve kullanılan araç gereçlerin glutenden arındırılmış olması büyük önem taşır.

Çölyaklıların hangi tahlille beslenmesi gerektiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, çölyak hastalığının teşhisi için özel kan tahlilleri ve endoskopi ile alınan ince bağırsak biyopsisi yapıldığı bilinmektedir. Çölyak hastaları, ömür boyu glutensiz diyet uygulamalıdır. Çölyak hastaları, et, balık, süt ve süt ürünleri, yumurta, kurubaklagiller, pirinç, mısır, meyve ve sebzeleri tüketebilirler. Çölyak hastalığı şüphesi durumunda, bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Anti-tTG IgA ve anti-tTG IgG arasındaki temel farklar şunlardır: Hedef antikorlar: Anti-tTG IgA testi, doku transglutaminaz IgA antikorlarının varlığını tespit ederek çölyak hastalığını teşhis eder. Tercih edilen test: Çoğu hasta için Anti-tTG IgA testi, çölyak hastalığını teşhis etmede daha hassas ve spesifik olduğu için tercih edilir. IgA eksikliği: IgA eksikliği olan hastalarda Anti-tTG IgG testi kullanılır, çünkü bu hastalar yeterli miktarda IgA antikoru üretmeyebilir. Cascade testi: Bazı laboratuvarlarda, toplam IgA ölçümüyle başlayan bir test algoritması izlenir. Her iki test de enzim bağlantılı immünosorbent testleri (ELISA) olup, tanı koymak için ince bağırsak biyopsisi ile doğrulanması gerekir.

İGA testi, çölyak hastalığı gibi durumların teşhisinde önemli bir rol oynar ancak kesin sonuç vermek için tek başına yeterli olmayabilir. İGA testi sonuçlarının doğru yorumlanması için: Ek testler: Şüpheli çölyak hastalığı durumunda, düşük İGA seviyeleri varsa, tanıyı doğrulamak için total İGA veya tTG-IgG gibi ek testler gerekebilir. İnce bağırsak biyopsisi: Antikor testlerinin pozitif olması durumunda, tanının kesinleşmesi için ince bağırsak mukozası biyopsisi yapılması gereklidir. Bu nedenle, İGA testi sonuçlarının kesinliği, testin ardından yapılacak ek işlemler ve değerlendirmelerle artar.

Doku Transglutaminaz Antikoru (tTG-IgA) seviyesinin tehlikeli kabul edildiği değer, 10'un üzerindedir. Normal değer, 1,3 ile negatif U/mL arasında değişir. Yüksek tTG-IgA antikor seviyeleri, genellikle doku transglutaminaz enzimine karşı aktif bir bağışıklık yanıtını gösterir ve bu, çölyak hastalığının güçlü bir göstergesidir. Çölyak hastalığı şüphesi olan kişilerde, antikor testlerinin pozitif çıkması durumunda tanının kesinleşmesi için ince bağırsak mukozası biyopsisi yapılması gereklidir.

Çölyak hastalığının kesin bir tedavisi yoktur. Glutensiz diyete başlandığında, birkaç hafta içinde ince bağırsaktaki iltihaplanma azalmaya başlar. Gluten içeren bir gıda yanlışlıkla tüketildiğinde, karın ağrısı, bulantı ve ishal gibi belirtiler ortaya çıkabilir.

Gluten hassasiyetinde yapılan tahliller genellikle şu şekildedir: Kan Testi: Gluten proteini ile savaşmak için vücut tarafından üretilen antikorların seviyelerini ölçer. Biyopsi: Kan testi sonuçları çölyak hastalığını gösteriyorsa, kesin teşhis için ince bağırsaktan doku örneği alınabilir. Eliminasyon Diyeti: Glutensiz bir diyet uygulanarak belirtilerin azalıp azalmadığı gözlemlenir. Evde uygulanabilen gluten hassasiyet test kitleri de bulunmaktadır, ancak bu testlerin sonuçları sınırlı olabilir ve kesin teşhis için tıbbi değerlendirme gereklidir.

Çölyak hastalığında görülebilecek nörolojik bulgular şunlardır: Serebellar ataksi ve polinöropati. Dirençli epilepsi. Oksipital kalsifikasyonun eşlik ettiği epilepsi. Multifokal lökoensefalopati, demans, miyopati, miyelopati, stiff-man sendromu, kore, miyoklonus ve nöromyotoni. Baş ağrıları ve migren. Depresyon ve anksiyete. Çölyak hastalığında nörolojik bulguların erken teşhisi ve tedavisi, morbidite ve mortalite riski açısından önemlidir.

Çölyaklı birinin mide biyopsisi, endoskopi yardımıyla yapılır. İşlem şu şekilde gerçekleşir: 1. Hazırlık: Endoskopi öncesi, genellikle 12 saat boyunca yemek yemekten ve içmekten kaçınılması gerekir. 2. Uygulama: Doktor, ucunda ışık ve kamera bulunan esnek bir tüpü (endoskop) ağızdan, yemek borusundan geçip mideye ve bağırsağa ulaştırır. 3. Biyopsi Alımı: Endoskop içindeki bir alet yardımıyla bağırsaktan dört adet doku örneği alınır. 4. Sonlandırma: İşlem genellikle 8-10 dakika sürer ve ardından hasta aynı gün evine dönebilir. Biyopsi sırasında, mide veya bağırsakta hafif tahriş ve endoskopi sonrası şişkinlik, gaz veya kusma gibi yan etkiler görülebilir. Çölyak hastalığı şüphesi veya tanısı olan kişilerin, biyopsi ve diğer tıbbi işlemler için bir uzmana danışmaları önerilir.

Evet, çölyak hastaları askerlikten muaftır. Türk Silahlı Kuvvetleri Sağlık Yeteneği Yönetmeliği'ne göre, gluten enteropatisi ve hafif seyirli malabsorbsiyon sendromları askerlikten muafiyet sağlar. Ancak, bu muafiyeti alabilmek için çölyak hastalarının çeşitli resmi işlemleri tamamlaması gereklidir.

Çölyak hastalığında HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 gen mutasyonları bulunmaktadır. Çölyak hastalarının büyük çoğunluğu (%90'dan fazla) HLA-DQ2 haplotipine sahiptir. Ayrıca, CELIAC2’den CELIAC13 lokusuna kadar olmak üzere, DQ2 ve DQ8 dışında 12 adet hastalıkla ilişkili alternatif lokus olduğu çeşitli araştırmalarda belirtilmiştir. Çölyak hastalığı şüphesi olan bir kişinin, bir tıbbi genetik uzmanı tarafından değerlendirilmesi ve gerekli genetik testlerin yapılması önerilir.

Anti doku transglutaminazı pozitif sonucu, genellikle doku transglutaminaz enzimine karşı aktif bir bağışıklık yanıtını gösterir ve bu, çölyak hastalığının güçlü bir göstergesi olabilir. Çölyak hastalığı, bağışıklık sisteminin buğday, arpa, çavdar ve yulafta bulunan gluten proteinini yabancı bir istilacı olarak algılaması sonucu ortaya çıkar. Ancak, kesin tanı için sadece bu teste dayanılmaz; endomisyal antikor testi, deamide gliadin peptit antikor testi gibi diğer testler ve bağırsak biyopsisi de gereklidir. Test sonuçlarının doğru yorumlanması için bir sağlık uzmanına danışılması önerilir.

Evet, çölyak hastalığında mide atrofisi olabilir. Çölyak hastalığı, gluten içeren gıdaların tüketilmesinin ince bağırsağa zarar vermesiyle ortaya çıkan kronik bir sindirim ve bağışıklık bozukluğudur. Gluten, bağırsak mukozasına zarar veren bir bağışıklık tepkisine neden olur ve bu durum, ince bağırsağı kaplayan villus adı verilen parmaksı çıkıntıların atrofisine (körelmesine) yol açar.

Çölyak hastaları, glütensiz beslenme nedeniyle aşağıdaki vitamin eksikliklerine yatkın olabilir: A vitamini: Bağırsak hasarından dolayı emilimi azalabilir. E vitamini: Emilim bozukluğu nedeniyle eksikliği görülebilir. K vitamini: Emilim bozukluğu kanama riskini artırabilir. B9 (Folat): DNA sentezi, kan üretimi ve hücre yenilenmesi için gereklidir, eksikliği kansızlık ve halsizlik yapabilir. B12 vitamini: Genellikle glütensiz diyetle normalleşir, ancak eksiklik durumunda yorgunluk ve unutkanlık gibi belirtiler görülebilir. Çölyak hastalarının, kişiye özel bir beslenme planı ve düzenli diyetisyen takibi ile vitamin ve mineral eksikliklerinin önlenmesi önemlidir.

Çölyaklılar, üzerinde "glutensiz" logosu bulunan besinleri güvenle tüketebilirler. Bu logo, örnek olarak aşağıdaki web sitesinde bulunabilir: eskisehirisg.meb.gov.tr. Çölyaklılar, "gluten içerir" ibaresi olan ürünleri tüketmemelidir. Ayrıca, çölyak derneği tarafından kullanılan bir logo da şu web sitesinde mevcuttur: colyakankara.org.tr.