Batılılaşma

Osman Kafadar'ın "Türk Eğitim Düşüncesinde Batılılaşma" adlı eseri, çağdaş eğitim akımları çerçevesinde yer almaktadır.

II. Mahmud, geleneksel olarak giyilen sarık ve kalpak yerine fesin yaygınlaşmasını modernleşme ve Batılılaşma çabaları kapsamında sağlamıştır. Bu reformun nedenleri arasında: - Laik düşünceyi pekiştirme isteği; fes, dinsel bir simge olan sarığın aksine laik bir başlık olarak kabul ediliyordu. - Farklı uygulama karmaşasını ortadan kaldırma; modern kıyafetler, ülkedeki çeşitli giyim geleneklerini standartlaştırmayı hedefliyordu. - Batı tarzı kıyafetleri benimseme; II. Mahmud, Avrupa'ya özenti olarak görülen Batı tarzı kıyafetleri zorunlu hale getirmiştir.

Tanzimat dönemi Osmanlı aydınlarının batılılaşma konusundaki görüşleri genel olarak üç ana başlık altında toplanabilir: 1. Siyasî Rejim Tartışmaları: Aydınlar, Batı'nın anayasal meclis sistemini Osmanlı Devleti'nin kurtuluşu olarak görmüşlerdir. 2. Batı'nın İlim ve Tekniğinin Alınması: Batı'nın fen ve teknik gelişmelerinin Osmanlı'ya taşınması gerektiği konusunda fikir birliği vardı. 3. Tam Batılılaşma Anlayışı: Bazı aydınlar, Osmanlı'nın tam anlamıyla Batılılaşması gerektiğini, yani Batı'nın maddi ve manevi tüm unsurlarının benimsenmesi gerektiğini savunmuşlardır.

“Aynadaki Yalan” romanı, Necip Fazıl Kısakürek’in kendi yaşamından izler taşıyan bir otobiyografik eserdir. Roman, üniversitede felsefe asistanı olan Naci’nin hayatı etrafında gelişir. Eserde işlenen ana temalar arasında Batı, Batılılaşma, din ve tasavvuf yer alır.

"Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış" adlı eser, Türk edebiyatı eleştirisi geleneğinin en önemli eserlerinden biri olarak kabul edilir. Bu eserin önemli olmasının bazı nedenleri şunlardır: 1. Batılılaşma Sorunsalının İncelenmesi: Eserde, 1950'lere kadarki Türk romanının ana temasının Batılılaşma olduğu ve bu temanın romanların kurgusunu, temalarını ve tiplerini nasıl etkilediği ele alınır. 2. Bilimsel ve Nesnel Bir Yaklaşım: Berna Moran, eleştiriyi bilimsel ve nesnel bir temele oturtma çabası içinde, yapısalcı eleştiri ve anlatıbilimsel eleştiri gibi yöntemleri kullanarak romanları analiz eder. 3. Dönemsel Değişimlerin Yansıması: Eser, farklı dönemlerde yazılmış romanları inceleyerek, toplumsal ve siyasal değişimlerin edebiyata nasıl yansıdığını gösterir. 4. Eleştirel Okuma Modelleri: Moran'ın eserleri, "yakın okuma" ve "derin okuma" gibi eleştirel okuma modelleri sunarak, edebiyat eleştirisine yeni perspektifler kazandırır.

"Felâtun Bey ile Râkım Efendi" romanı, yanlış Batılılaşma temasını işlemektedir. Eserde anlatılan ana hikaye: Felâtun Bey, Batılılaşmayı yüzeysel olarak yorumlamış, sefa hayatı süren ve mirasını kısa sürede tüketen bir karakterdir. Romanın mesajı: Sonunda, bu dönem romanlarından bekleneceği üzere, Râkım Efendi dilediği hayatı elde ederken, Felâtun Bey yaptığı hataların sonucuna katlanmak zorunda kalır.

Batılılaşmayla birlikte Türk ailesinde şu değişiklikler olmuştur: 1. Kadın Hakları ve Toplumsal Roller: Kadınların toplumsal hayattaki rolü değişmiş, kadın hakları konusunda adımlar atılmıştır. 2. Aile İçi İlişkiler: Aile içi ilişkilerde daha demokratik bir yapı oluşmuş, kadın ve erkek arasında eşitlik sağlanmıştır. 3. Giyim ve Davranış Biçimleri: Batı tarzı giyim ve davranış biçimleri benimsenmiş, alaturka ve alafranga ayrımı ortaya çıkmıştır. 4. Eğitim ve Kültür: Eğitimde zorunlu hale gelen alfabe ve dil reformu ile Türkçe, Batılı bir form kazanmıştır.

Tarık Zafer Tunaya'nın "Türkiye'nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri" adlı eseri, Cumhuriyetin ilanıyla birlikte başlayan dönemi kapsar.

Batılılaşma geliştirmeyi sağlar tezini çürütmek için şu sorular sorulabilir: 1. Batılılaşma sadece Batı'nın üstünlüğünün kabulüne mi dayanır?. 2. Batılılaşma sürecinde geleneksel değerler nasıl etkilenir?? 3. Batılılaşma her toplumda aynı sonuçları doğurur mu?. 4. Batılılaşma sadece maddi medeniyet unsurlarını mı kapsar??

"Batılılaşma yozlaşmayı sağlar" tezini çürütmek için sorulan soru şu şekilde olabilir: Modernleşme sürecinde milli kültürün korunması mümkün müdür? Bu soru, batılılaşmanın sadece Batı'nın kültürel değerlerini benimsemek anlamına gelmediğini, aynı zamanda milli kültürün de korunabileceğini ve kontrollü bir şekilde modernleşmenin sağlanabileceğini vurgular.

Modernizm ve modern Türkiye kavramları birbiriyle ilişkili ancak farklı anlamlar taşır: 1. Modernizm: 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Batı toplumunda ortaya çıkan, sanayileşme, kentleşme ve teknolojik ilerlemenin getirdiği değişimlere bir yanıt olarak kültürel ve sanatsal bir harekettir. 2. Modern Türkiye: Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinden itibaren başlayıp Cumhuriyet dönemine uzanan, Türkiye'nin batılılaşma sürecini ifade eder.

Sultan I. Mahmud'un döneminde batılılaşma hareketlerinin yoğunlaşmasının nedeni, Osmanlı Devleti'nin Avrupa'nın gerisinde kaldığını fark etmesi ve bu durumu değiştirmek için Batı'daki gelişmeleri yakından takip etme isteğidir. I. Mahmud, askeri alanda başta olmak üzere çeşitli ıslahatlar yaparak devleti modernleştirmeye çalışmıştır.

Jön Türk hareketi, Fransız Devrimi'nin mirası olan özgürlük, eşitlik ve anayasacılık gibi fikir akımlarından etkilenmiştir. Ayrıca, milliyetçilik ve batılılaşma düşünceleri de Jön Türklerin temel fikir dünyasında yer almıştır.

Araba Sevdası romanında Bihruz Bey'in arabası, Batılılaşmayı ve yanlış batılılaşma anlayışını simgeler. Bihruz Bey, arabasını bir statü göstergesi olarak görür ve onunla kendini göstermeye çalışır.

“Sodom ve Gomore” romanı, Yakup Kadri Karaosmanoğlu tarafından yazılmış olup, işgal altındaki İstanbul’u ve bu dönemde yaşanan ahlaki çöküntüyü anlatır. Romanın temel konuları: - Batılılaşma saplantısı: Toplumun Batılılaşma çabası sırasında nasıl yozlaştığı. - Aşk ve ihanet: Leyla’nın İngiliz subayı ile ilişkisi ve bu durumun Necdet üzerindeki etkileri. - Milli mücadele: Anadolu’da başlayan direniş hareketinin idealize edilmesi. Roman, aynı zamanda Tevrat’taki Sodom ve Gomore şehirlerine atıfta bulunarak, bu şehirlerin ahlaki bozukluklarıyla İstanbul’un durumunu karşılaştırır.

Batılılaşma ve yozlaşma arasındaki ilişki, bir toplumun batı kültürünün etkileri altında gelişmesi ve bu kültürün değerlerini benimsemesi (batılılaşma) ile birlikte, kendi değerlerini ve kültürel mirasını kaybetmesi (yozlaşma) şeklinde ortaya çıkar. Özetle, batılılaşma genellikle modernleşme ve ilerleme ile ilişkilendirilirken, yozlaşma kültürel kayıp ve değerlerin erozyonu ile ilişkilendirilir.

Taner Aslan'ın "Osmanlı Aydınlarının Batılılaşma Anlayışı" başlıklı çalışmasına göre, Osmanlı aydınlarının Batılılaşma anlayışı üç ana metod üzerine kuruluydu: 1. Siyasî rejim tartışmaları. 2. Batı'nın ilim ve tekniğinin alınması. 3. Batı'nın ilim ve tekniğinin yanında manevî kültür unsurlarının alınması. Osmanlı aydınları, bu farklı yaklaşımlar nedeniyle Batılılaşma konusunda ortak bir fikir üretemediler.

Feroz Ahmad'a göre, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin (İTC) ideolojisi, Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde kapitalist bir devlet yaratma ve Batılılaşmayı devletin ekonomik ve siyasi denetiminden kurtararak bağımsızlaştırma çabası üzerine kuruluydu. Ahmad, İTC'nin pragmatik bir yaklaşım benimsediğini ve mevcut yapıyı kendi çıkarları doğrultusunda kullanmayı tercih ettiğini belirtir.

Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın "Şıpsevdi" romanı, Batılılaşma sorununu ve bu sürecin bireyler üzerindeki etkilerini anlatır. Eserde, alafranga yaşam tarzına özenen ve bu uğurda ailesini felakete sürükleyen Meftun Bey'in hikayesi üzerinden, Doğu-Batı çatışması ve geleneksel ile modern zihniyetlerin çatışması işlenir. Ayrıca, romanda aşk, kadın-erkek ilişkileri, evlilik, aile kurumu, eğitim ve mirasyedilik gibi konular da ele alınır ve bunlar mizahi ve eleştirel bir yaklaşımla işlenerek okuyucu düşündürülür.

Tanzimat'tan sonra kılık kıyafet, Batılılaşma etkisiyle önemli değişiklikler gösterdi. Erkekler için: - II. Mahmut döneminde yapılan yeniliklerle birlikte şalvar, çakşir ve potur yerine pantolon kullanılmaya başlandı. - İstanbulin, ceket, iskarpin, şemsiye, eldiven, şapka ve baston gibi Batı tarzı giysiler yaygınlaştı. - Kravat kullanımı da arttı. Kadınlar için: - Tanzimat'a kadar kadınlar evlerinden çıkarken ferace adı verilen bol bir pardösü giyiyorlardı. - Tanzimat'la birlikte çarşaf kullanımı yaygınlaştı, ancak II. Abdülhamid döneminde iffet için tehlikeli bulunduğundan yasaklandı. - Kadınlar için ilk gazete olan Terakki-i Muhaddarat'ta, güzel ahlâklı, iyi Müslüman ve iyi eş modellerine vurgu yapıldı.