Kapitalizm

Türk-İş Sendikası, tüzüğünde demokratik sosyalizme karşı bir görüş benimsediğini ve kapitalist sistemin savunulmasını savunduğunu belirtmektedir.

Dünyada uygulanan başlıca ekonomi modelleri şunlardır: 1. Kapitalizm: Özel aktörlerin mülkiyet sahibi olduğu ve bunu kontrol ettiği, kâr elde etme güdüsünün temel olduğu ekonomi modelidir. 2. Piyasa Ekonomisi: Yatırım, üretim ve dağıtım kararlarının arz ve talebe dayalı olarak belirlendiği, mal ve hizmet fiyatlarının serbest fiyat sistemi içinde şekillendiği ekonomi modelidir. 3. Karma Ekonomi: Hem kapitalizmin hem de sosyalizmin unsurlarını birleştiren, bireylerin ve işletmelerin özel mülkiyetine izin verirken sosyal refahı ve belirli alanlarda devlet müdahalesini destekleyen modeldir. 4. Sosyalizm: Ekonominin geniş kitlelerin yararına işletilmesi gerektiğini savunan, eşitsizliği azaltan ve sosyal refahı artıran modeldir. 5. Komünizm: Üretim araçlarının tüm toplumun ortak malı olduğu, sosyal sınıfları ortadan kaldırmaya çalışan ve eşitliği teşvik eden modeldir. 6. Yeşil Ekonomi: Çevresel kaygıları ekonomik karar alma sürecine entegre eden, sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmeyi ve çevresel etkileri azaltmayı amaçlayan modeldir.

Immanuel Wallerstein, dünya sistemleri teorisi adı verilen bir yaklaşımı savunur. Bu teoriye göre: 1. Tek bir dünya sistemi vardır ve bu sistem, ekonomik, siyasi ve kültürel alanları kapsar. 2. Bu sistem, kapitalist ekonomik temele dayanır ve merkez ile çevre arasında yapısal bir işbölümü bulunur. 3. ABD hegemonyası altında, dünya sistemi küresel bir işbirliği olarak değerlendirilir. 4. Wallerstein, liberalizmin yıkıcı bir kriz içinde olduğunu ve kapitalist ekonominin bir kriz döneminde olduğunu savunur. Ayrıca, Wallerstein eleştirel sosyoloji anlayışını benimser ve bilimsel araştırmada değer yargılarından arınmışlığın mümkün olmadığını iddia eder.

Das Kapital, Karl Marx tarafından yazılmış ve kapitalist üretim ilişkilerini eleştirel bir şekilde ele alan bir eserdir. Kitapta anlatılan ana konular: - Emek-değer teorisi: Bir metanın değerinin, onu üretmek için harcanan emek miktarına dayandığı. - Artık değer: Emekçilerin ürettiği değerin bir kısmının kapitalist tarafından gasp edilmesi. - Meta fetişizmi: Kapitalist toplumda metaların, sosyal ilişkileri gizleyen araçlar haline gelmesi. - Sermaye birikimi: Sermayenin yoğunlaşmasını, ticari rekabeti ve kâr oranının düşüşünü açıklamak. - Ekonomik krizler: Kapitalist sistemde döngüsel krizlerin kaçınılmazlığı ve bu krizlerin işçi sınıfı devrimine yol açacağı. Marx, bu eserde kapitalizmin kendi çelişkileri ve çöküş eğilimleri nedeniyle sürdürülebilir bir sistem olmadığını savunur.

Liberalizm ve kapitalizm aynı şeyler değildir, ancak birbirleriyle ilişkilidirler. Liberalizm, bireysel özgürlükleri, insan haklarını, demokrasiyi ve hukukun üstünlüğünü temel alan bir siyasi felsefedir. Kapitalizm ise özel mülkiyetin, serbest rekabet ve serbest piyasanın öncelikli olduğu bir ekonomik sistemdir. Bu nedenle, liberalizm ekonomik özgürlüğü savunurken, kapitalizm bu özgürlüğü somutlaştıran bir ekonomik sistem olarak kabul edilir.

Kapitalizmin en büyük düşmanı olarak sosyalizm ve devlet fetişistleri gösterilmektedir. Ayrıca, işçi sınıfı ve sömürülen halk da kapitalizmin düşmanları arasında sayılabilir, çünkü kapitalizm genellikle işçi sınıfının emeğini sömürdüğü ve onları yoksullaştırdığı iddiasıyla eleştirilir.

Karl Marx, "Das Kapital" adlı eseri, kapitalist üretim ilişkilerini eleştirmek ve tarihsel materyalizm teorisini uygulamak amacıyla yazdı. Marx'ın bu çalışmadaki temel hedefleri arasında: - Kapitalizmin ekonomik işleyiş yasasını ortaya koymak. - Sermayenin dinamikleri, ücretli emeğin büyümesi, ticari rekabet ve kâr oranının düşüşü gibi konuları analiz etmek. - Kapitalist sistemin kaçınılmaz olarak çöküşe uğrayacağını iddia etmek.

Poulantzas'a göre kapitalist devlet, sınıf ilişkilerinin yoğunlaştığı bir arenadır. Özellikleri şunlardır: - Göreli özerklik: Devlet, egemen sınıf ve fraksiyonlardan özerktir, ancak tamamen bağımsız değildir. - Sınıf mücadelesinin gizlenmesi: Devlet, sınıf mücadelesini ve sınıf çıkarlarını gizleyerek, bireysel çıkarlar ve genel irade gibi kavramlarla sunar. - Hegemonya: Devlet, egemen sınıfların hegemonyasını kurarak, halkın genel çıkarının temsilcisi olarak politik olarak örgütlenmesini sağlar. - İdeolojik işlev: Devlet, burjuvaziyi siyaseten hakim sınıf haline getirir ve kapitalist sistemin meşru ve normal olduğunu yurttaşlarına ikna eder.

Kapitalizm, üretim araçlarının özel mülkiyetine dayanan ve kâr amacıyla işletildiği bir ekonomik sistemdir.

Burjuva ve proleter arasındaki temel fark, kapitalist sistemlerde sosyal sınıfların farklı konumlanışlarıdır: - Burjuva, üretim araçlarına, sermayeye ve mülkiyete sahip olan, egemen sınıftır. - Proleter ise, sadece kendi emeğine sahip olan ve geçimlerini sağlamak için bu emeği maaş karşılığında satan işçi sınıfıdır.

Gazap Üzümleri romanı, 1929 Dünya Ekonomik Krizi döneminde Amerika’da yaşanan toplumsal ve ekonomik gerçekleri yansıttığı için önemlidir. Eserin öne çıkan bazı önemli yönleri: - Kapitalizmin Eleştirisi: Roman, kapitalizmin yol açtığı yoksulluk, işsizlik ve sosyal adaletsizliği sert bir şekilde eleştirir. - Göç ve Dayanışma: Oklahoma’dan Kaliforniya’ya göç eden bir çiftçi ailesinin hikayesini anlatarak, göçmenlerin yaşadığı zorlukları ve dayanışmayı ele alır. - Pulitzer Ödülü: 1939 yılında yayımlanan eser, Pulitzer Ödülü’nü kazanarak edebiyat dünyasında büyük bir etki yaratmıştır. John Steinbeck’in bu eseri, klasik Amerikan edebiyatı içinde bir başyapıt olarak kabul edilir ve toplumsal sinema açısından da önemli bir yere sahiptir.

Kapitalist terimi, üretim araçlarının özel mülkiyetine dayanan ve ekonominin piyasalar tarafından yönetildiği bir ekonomik sistemi savunan kişiyi ifade eder. Ayrıca, kapitalist kelimesi, özel mülkiyet sahipleri için de kullanılır.

Anarkososyalizm ve anarkokapitalizm arasındaki temel fark, devletin rolü ve ekonomik örgütlenme anlayışlarıdır. - Anarkososyalizm, devletin tamamen ortadan kaldırılmasını ve yerine daha komünal ve işbirlikçi bir toplumsal düzenin getirilmesini savunur. - Anarkokapitalizm ise, devletin varlığını reddederken, özel mülkiyet hakkını ve rekabete dayalı serbest piyasa ekonomisini savunur.

Kapitalist bir insan, özel mülkiyet ve girişim özgürlüğüne dayanarak şu şekilde davranabilir: 1. Sermaye Birikimi ve Yatırım: Kendi sermayesini biriktirir ve bu sermayeyi verimli alanlarda yatırıma yönlendirir. 2. Rekabet: Piyasada rekabet eder, en yüksek kârı elde etmek için maliyetleri düşük tutar ve ürünlerini mümkün olduğunca yüksek fiyata satmaya çalışır. 3. Girişimcilik: İş dünyasında özgüvenle hareket eder ve girişimcilik ruhunu destekler. 4. Sosyal Eşitsizlik: Gelir dağılımında adaletsizliğe yol açabilecek şekilde, büyük servet birikimine sahip olabilir. Bu davranışlar, kapitalizmin temel prensiplerine dayanır ve sistemin özüne aykırıdır.

Tayfun Yıldırım'ın "Nicos Poulantzas'ın Devlet Teorisi ve Kapitalist Devletin Otoriter Dönüşümü" başlıklı yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde 2021 yılında yürütülmüştür. Tezde ele alınan konular: - Poulantzas'ın devlet teorisi: Poulantzas'ın mikro-iktidar ilişkileriyle devlet teorisi arasındaki bağı tesis etmesi ve sermayenin uluslararasılaşmasının devletleri zayıflatmak yerine güçlendirdiğini savunması. - Kapitalist devletin otoriterleşme eğilimleri: Poulantzas'ın kapitalist devletin siyasal, ideolojik ve ekonomik işlevlerini incelemesi ve bu işlevlerin otoriter rejimlerin yükselişiyle nasıl bağlantılı olduğu. - Demokratik sosyalizm tezi: Poulantzas'ın demokratik sosyalizm anlayışının farklı bir perspektifle ele alınması. Sonuç olarak, tezde günümüzde sadece sosyalist bir siyasetin demokrasinin taşıyıcısı olabileceği tezi öne sürülmüştür.

Anarko-kapitalizm, anarşizm ile kapitalizmi uzlaştırmayı amaçlayan bir siyaset felsefesidir. Bu felsefeye göre: - Özel mülkiyet hakkı ve rekabete dayalı serbest piyasa ekonomisi savunulur. - Merkezi devletlere, otoriteye ve iktidarın müdahalelerine karşı çıkılır. - Devletin tüm işlevleri özelleştirilmelidir ve serbest piyasa, gerçek anlamda özgür toplumun temel taşıdır. Anarko-kapitalistler, insanlar arası ilişkilerde de devlet müdahalesini reddeder ve sözleşmelerin uygulanmasını özel kuruluşların sağlaması gerektiğini savunur.

Tekno-feodal kapitalizm, teknolojik gelişmelerin ve dijital platformların yükselişiyle ortaya çıkan, feodalizme benzer özellikler taşıyan yeni bir sosyo-ekonomik sistemi ifade eder. Bu sistemde: Mülkiyet ve kontrol, az sayıda ve çok güçlü aktörün elinde yoğunlaşmıştır. İnsanlar, kaynaklara erişim ve geçimlerini sağlama konusunda bu güçlü aktörlere bağımlıdır. Hiyerarşik yapı, klasik feodalizmdeki gibi, en üstte büyük teknoloji şirketlerinin yöneticileri ve sahipleri, alt katmanlarda ise kullanıcılar yer alır. Sömürü mekanizmaları, kullanıcıların verilerini ve zamanlarını platformlara vererek değer yaratmaları ve bu değerin platform sahipleri tarafından gelir elde etmek için kullanılması şeklinde gerçekleşir.

Kapitalizm ve komünizm arasındaki temel farklar şunlardır: Kapitalizm: - Özel mülkiyet: Özel mülkiyet ve miras hakkı vardır. - Ekonomik planlama: Piyasa güçleri ve rekabet temel prensiplerdir, planlama yoktur. - Gelir dağılımı: Adam Smith'in teorisine göre, her birey kendi refahını maksimize etmek için çabalarsa toplum refahı da kendiliğinden artar. - Bireysel özgürlükler: Bireysel bütün özgürlükler mevcuttur. Komünizm: - Ortak mülkiyet: Fabrikalar, madenler ve üretim araçlarının tamamı devlete veya topluma aittir. - Ekonomik planlama: Üretim, tüketim ve bölüşüm merkezi bir planlamaya göre yapılır. - Gelir dağılımı: Herkesin ihtiyacına göre üretim ve dağıtım gerçekleştirilir. - Devlet rolü: Devletin rolü büyüktür, sınıfsız bir toplumda devlet zamanla ortadan kalkacaktır.

Kapitalistler, sermaye birikimi ve kâr elde etme sayesinde zengin olurlar. Temel nedenler: - Üretim araçlarının özel mülkiyeti: Kapitalistler, üretim araçlarını kontrol ederek mal ve hizmetlerin üretimini ve dağıtımını yönetirler. - Rekabet: Piyasada rekabet ederek daha iyi ürün ve hizmetler sunar, bu da daha yüksek gelir ve kâr sağlar. - İnovasyon ve girişimcilik: Yeni teknolojiler ve iş modelleri geliştirerek ekonomik büyümeyi ve yeni iş fırsatlarını teşvik ederler.

Kapitalizm ve kapitalist arasındaki farklar şunlardır: 1. Kapitalizm: Üretim araçlarının özel mülkiyetine dayanan ve kâr amacı ile işletildiği ekonomik sisteme denir. 2. Kapitalist: Kapitalizm sistemini savunan veya bu sistemin ilkelerini uygulayan bireyleri ifade eder.