Batılılaşma

Tanzimat'tan sonra kılık kıyafet, Batılılaşma etkisiyle önemli değişiklikler gösterdi. Erkekler için: - II. Mahmut döneminde yapılan yeniliklerle birlikte şalvar, çakşir ve potur yerine pantolon kullanılmaya başlandı. - İstanbulin, ceket, iskarpin, şemsiye, eldiven, şapka ve baston gibi Batı tarzı giysiler yaygınlaştı. - Kravat kullanımı da arttı. Kadınlar için: - Tanzimat'a kadar kadınlar evlerinden çıkarken ferace adı verilen bol bir pardösü giyiyorlardı. - Tanzimat'la birlikte çarşaf kullanımı yaygınlaştı, ancak II. Abdülhamid döneminde iffet için tehlikeli bulunduğundan yasaklandı. - Kadınlar için ilk gazete olan Terakki-i Muhaddarat'ta, güzel ahlâklı, iyi Müslüman ve iyi eş modellerine vurgu yapıldı.

Türk eğitim tarihinde batılılaşma, 1700'lerin sonunda Osmanlı Devleti'nde başlamıştır.

Sultan Abdülmecid, fotoğraf çektiren ilk Osmanlı padişahı olarak, modernleşme ve Batılılaşma çabalarının bir parçası olarak bu sanatı benimsemiştir. Ayrıca, Avrupa nişanları takan ilk Osmanlı padişahı olması ve yabancı elçiliklerde düzenlenen balolara katılması, Avrupa ile olan ilişkilerini ve Batı kültürüne olan ilgisini yansıtmak için fotoğraflara yer vermesini gerektirmiştir.

Alaeddin Özdenören, "Batılılaşma Üzerine" adlı kitabında Batı uygarlığının dayandığı temel değerleri ve bu değerlerin İslam dünyasıyla olan ilişkisini ele almaktadır. Özdenören'e göre, Batı medeniyeti akıl, bilim ve felsefe üzerine kurulmuştur. Özdenören, Müslüman toplumların inançlarına uygun bir şekilde yaşamaları ve kendi değerlerini korumaları gerektiğini savunur.

Tarık Zafer Tunaya, Batılılaşma akımına mensuptur.

Berna Moran'ın Türk romanının gelişim süreci hakkındaki görüşleri şu şekilde özetlenebilir: 1. Batılılaşma Sorunu: Moran, Türk romanının ana sorunsalının Batılılaşma olduğunu savunur. 2. Toplumsal ve Siyasal Etkenler: Moran, romanların yazıldığı dönemin toplumsal, ekonomik ve siyasi koşullarını dikkate alır. 3. Tematik ve Biçimsel Yönelimler: İlk dönem Türk romanı, bir öğreticilik misyonu üstlenmiş, toplumsal sorunlara çözüm önerileri sunmuştur. 4. Roman Tasnifleri: Moran, Türk romanını tezli romanlar ve dünya görüşü paralelinde tasnif eder.

Recaizâde Mahmut Ekrem, “Araba Sevdası” romanında yanlış Batılılaşma ve alafranga yaşam tarzını eleştirmektedir. Romanda, kahramanın savurganlığı, özentisi, Türkçeyi küçümseyip Fransızca konuşmaya çalışması ve bu dilin aralarına ezberlediği birkaç kelimeyi sıkıştırarak kendini bilgili sanması eleştirilir. Ayrıca, dönemin entelektüel çevresi, yüksek memur ve tüccar çocuklarının Batılılaşma çabaları da ironik bir dille yerilir.

Sened-i İttifak, batılılaşma hareketi olarak değerlendirilmez çünkü bu belgede hiçbir Batılılaşma çabası veya Fransız İhtilali etkisi bulunmamaktadır. Sened-i İttifak, Osmanlı Devleti'nde padişahın mutlak otoritesini sınırlandırarak ayanların haklarını tanıyan bir belgedir.

II. Mahmud dönemi, Osmanlı modernleşmesinin temellerini atan ve Batılılaşma akımının öne çıktığı bir dönemdir.

Refik Halit Karay'ın "Bugünün Saraylısı" romanında, modernleşme sürecinin bireysel ve toplumsal düzeyde yarattığı etkiler anlatılmaktadır. Romanda işlenen başlıca temalar şunlardır: Batılılaşma ve geleneksel değerler: Batı kültürünün etkisiyle geleneksel Türk yaşam tarzı arasındaki zıtlıklar. Toplumsal çatışma: Eski düzenin savunucuları ile yeni düzeni benimsemeye çalışan bireyler arasındaki gerilim. Kimlik arayışı ve bunalım: Karakterlerin, hem Batılı bir yaşam tarzını benimsemek isteyip hem de geleneksel değerlerden kopmak istememesi. Aşk ve toplum: Aşkın toplumsal bağlamda nasıl şekillendiği ve bireylerin aşk hayatındaki özgürlüklerini nasıl kaybettikleri. Karay, bu temaları eleştirel bir bakış açısıyla ele alırken, kendi dünya görüşünü ve yaşam üslubunu da yansıtmaktadır.

"Müntehabat-ı Eşar", Osmanlı döneminde dünya edebiyatından seçilmiş şiirlerin toplandığı bir antolojidir. Ayrıca, "Müntahabat-ı Eşar" adıyla Şinasi'nin şiirlerini topladığı bir kitap da bulunmaktadır.

Batılılaşmanın olumlu ve olumsuz etkileri şu şekilde özetlenebilir: Olumlu Etkiler: 1. Modernleşme ve Teknoloji: Batılılaşma, teknoloji, bilim ve sanayi alanlarında ilerlemeyi sağlar. 2. Eğitim ve Hukuk: Eğitimde reformlar ve demokratikleşme gibi modern kurumların kurulması. 3. İnsan Hakları: Birey hakları, eşitlik ve özgürlük gibi kavramların güçlenmesi. 4. Kültürel Açılım: Batı kültürünün sanat, edebiyat ve moda gibi unsurlarının topluma kazandırılması. Olumsuz Etkiler: 1. Kültürel Kimlik Kaybı: Yerel kültürlerin zayıflaması ve kimlik kaybı riski. 2. Değerlerin Yozlaşması: Geleneksel değerlerin ve ahlak anlayışının bozulması. 3. Ekonomik Bağımlılık: Dış müdahalelere ve ekonomik bağımlılığa yol açma ihtimali. 4. Sosyal Çatışmalar: Batılılaşma sürecinde ortaya çıkan farklı değerler ve yaşam tarzları nedeniyle toplumsal çatışmalar.

Batılılaşma hareketleri Osmanlı Devleti'nde 18. yüzyılın başlarında ıslahat ve teceddüd çabalarıyla başlamıştır. Bu süreçte öne çıkan bazı adımlar şunlardır: Lale Devri (1718-1730): Batı kültürü ve yaşam biçimi saray ve yönetici sınıf çevrelerinde ilgi görmeye başlamış, itfaiye örgütü batı örneğine göre düzenlenmiştir. Mahmut I ve Abdülhamit I dönemleri (1730-1798): Fransız soylusu Comte de Bonneval'in (Humbaracı Ahmet Paşa) öncülüğünde askeri ıslahatlar yapılmış, Tophane yeniden düzenlenmiş ve denizcilikle ilgili yeni bir matematik okulu açılmıştır. Selim III dönemi (1789-1807): Avrupa yöntemlerine uygun yeni bir ordu kurulmuş, Fransızca öğrenimi zorunlu tutulmuş ve Batı'da sürekli Osmanlı elçilikleri kurulmuştur. 1839'da ilan edilen Tanzimat Fermanı ile batılılaşma resmen kabul edilmiş ve devletin çeşitli alanlarında Batı'ya göre düzenlemeler yapılmıştır.

Muallim Naci'nin "Köylü Kızların Şarkısı" şiiri, Batı şiirinden muhteva olarak beslendiği için Batılılaşma akımına aittir. Ayrıca, bu eser halk şiirinden izler taşıması açısından da iki kültürü sentezleyen bir şiir olarak kabul edilir.

Doğunun batılaşması, Batılılaşma veya modernleşme akımları çerçevesinde ele alınabilir.

Ahmet Mithat Efendi'nin "Jöntürk" eseri, yanlış Batılılaşma akımına aittir.

"Şık" romanı, Hüseyin Rahmi Gürpınar tarafından yazılmış ve yanlış Batılılaşma konusunu işlemiştir. Romanın konusu, gösteriş meraklısı ve lükse düşkün olan Şatırzade Şöhret Bey'in hayatını anlatır. Roman, Doğu-Batı çatışması çerçevesinde, Batılılaşmaya kalkıp da gülünç duruma düşen insanları eleştirir.

Şıpsevdi romanı, Türk edebiyatı açısından önemli bir eserdir çünkü: 1. Hüseyin Rahmi Gürpınar'ın Başyapıtı: Gürpınar'ın roman sanatına dair hünerlerini sergilediği başyapıtı olarak kabul edilir. 2. Batılılaşma Teması: Tanzimat yıllarından beri Osmanlı-Türk toplumunun en temel problemlerinden biri olan Batılılaşma kavramını ayrıntılı bir biçimde işler. 3. Toplumsal Eleştiri: Yanlış Batılılaşma ve alafranga züppelik konularını, Doğu-Batı çatışması ekseninde ele alarak toplumsal değerleri eleştirir. 4. Dil ve Üslup: İstanbul halkının deyim ve kelimelerini kullanarak yerel kaynaklardan yararlanır, bu da eserin dilini ve üslubunu zenginleştirir.

Çağdaşlaşmak ve batılılaşmak kavramları birbirine yakın anlamlar taşısa da aynı şeyler değildir. Çağdaşlaşmak, bir toplumun modern dünya ile uyumlu hale gelmesi, kültürel, sosyal, ekonomik ve siyasi yapılarını çağın gereksinimlerine uygun şekilde dönüştürmesi anlamına gelir. Batılılaşmak ise, bir toplumun Batı Avrupa'nın özellikle Fransız, İngiliz ve Alman kültür ve değerlerini benimsemesi sürecidir. Dolayısıyla, çağdaşlaşmak daha genel bir kavramken, batılılaşmak daha spesifik bir kültürel dönüşümü ifade eder.

Barış Manço'nun batılılaşma ile ilgili sözü: "Ben Batı'nın güzel olduğuna inanmıyorum. Türkiye'nin Batılılaşmaya ihtiyacı yok".