Anayasa

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) hukuk sistemi, 1985 KKTC Anayasası'na tabidir.

Anayasanın 56. maddesi, çevre ve sağlık haklarını düzenlediği için önemlidir. Bu maddeye göre: Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir. Devlet, sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler. Anayasanın 57. maddesi ise çalışma haklarını düzenlediği için önemlidir. Bu maddeye göre: Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek ve çalışma hayatını geliştirmek için gerekli tedbirleri alır. Bu maddeler, bireylerin ve toplumun refahını, sağlığını ve çevreyi korumayı amaçladığı için büyük önem taşır.

Amerikan ordusunda "8. madde" iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Askeri Terhis Kategorisi: II. Dünya Savaşı dönemi ABD Ordusu Yönetmeliği 615-360'a göre, 8. madde, zihinsel olarak askerlik hizmeti için uygun olmadığına karar verilen bir hizmet üyesinin terhis kategorisiydi. 2. Anayasa'nın I. Maddesi, 8. Bölümü: Bu bölüm, ABD Kongresi'ne verilen 17 özel yetkiyi listeler ve federal hükümetin operasyonlarını ve programlarını sürdürmek için gerekli olan vergileri ve diğer fon kaynaklarını oluşturma yetkisini içerir.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 2. maddesi şu şekildedir: "Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir".

Anayasa Mahkemesi'nin 2009/58 E., 2011/52 K. sayılı kararı, 17 Mart 2011 tarihinde verilmiş, ancak kararın yürürlüğe girmesi 23 Temmuz 2011 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanmasına kadar ertelenmiştir. Bu durumda, kararın tam olarak yürürlüğe girdiği tarih 23 Temmuz 2011 olarak kabul edilebilir.

İptal davası ve somut norm denetimi arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Kapsam: İptal davası, genel nitelikte bir kanun veya hükmün Anayasa’ya uygunluğunu denetlerken, somut norm denetimi sadece belirli bir davada uygulanacak olan kanun hükmünün denetlenmesini amaçlar. 2. Başvuran Kişiler: İptal davası, Cumhurbaşkanı, milletvekilleri veya belirli yetkililer tarafından açılabilirken, somut norm denetimi, herhangi bir dava sürecinde mahkemeye başvuran taraflardan birinin iddiası üzerine veya mahkemenin kendi inisiyatifiyle başlatılabilir. 3. Kararların Etkisi: İptal davasında verilen kararlar, geçmişe dönük olarak da etkili olabilirken, somut norm denetiminde verilen kararlar genellikle ileriye dönük olarak sonuç doğurur ve sadece davaya konu olan hükmü etkiler.

Vergilendirme yetkisinin sınırlandırılması, bir kişinin birden fazla devletin vergi yasalarının egemenliği altında olması durumunda ortaya çıkan vergilendirme yetkilerindeki çakışmayı önlemek için yapılan işlemleri ifade eder. Bu sınırlama şu şekillerde gerçekleştirilir: Uluslararası vergi anlaşmaları: Devletler, çifte vergilendirmeyi önlemek amacıyla anlaşmalar yaparak vergilendirme yetkilerini sınırlandırırlar. Vergilendirme ilkelerinin seçimi: Ulusal düzeyde, vergilendirme ilkelerinden birini seçerek yetkiler kısıtlanır. Anayasal düzenlemeler: Evrensel bildirgelerin anayasal düzleme taşınması, vergi yapıcıların yetkilerini belirli kısıtlamalara bağlar.

Anayasa Mahkemesi'nin 25.12.2024 tarihli ve 2024/29 Esas, 2024/226 Karar sayılı manevi tazminatla ilgili kararı, 14.03.2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanmış ve iptal hükmünün, kararın Resmî Gazete’de yayımlanmasından başlayarak dokuz ay sonra, yani 14.12.2025 tarihinde yürürlüğe girmesine karar verilmiştir. Bu nedenle, 14.12.2025 tarihinden önce sonuçlanan davalarda manevi tazminatın reddedilen kısmı için karşı vekalet ücreti çıkmaya devam edecektir.

Anayasa Mahkemesinin (AYM) bağlayıcı olmayan kararları arasında kısmî hükümsüzlük kararları ve yorumlu ret kararları yer alır. Kısmî hükümsüzlük kararları, bir normun Anayasa'ya aykırı olan kısmının hükümsüz kılınmayıp, sadece ilgili eksikliğin giderilmesi için güncellenmesinin sağlanmasıdır. Yorumlu ret kararları ise bir normun birden fazla yorumu içinde Anayasa'ya en uygun olanının ortaya konması, Anayasa'ya aykırı olacak yorum biçimlerinin dışlanmasını içerir. Ayrıca, AYM'nin bireysel başvuru sonucunda verdiği ihlal kararları, sadece başvuruda bulunan kişi ve başvuruya konu idari işlem ya da karar açısından geçerlidir ve bağlayıcıdır. AYM kararlarının bağlayıcılığı hakkında daha fazla bilgi için şu kaynaklara başvurulabilir: blog.lexpera.com.tr; jurix.com.tr; hukukihaber.net.

Açık oylama, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda yer almaktadır. Anayasa'nın 97. maddesi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulundaki açık görüşmelerin, o oturumdaki Başkanlık Divanının teklifi üzerine Meclisce başkaca bir karar alınmadıkça, her türlü vasıta ile yayımlanmasının serbest olduğunu belirtmektedir. Ayrıca, Anayasa'nın 142. maddesi, belirli kanun tekliflerinin (örneğin, merkezî yönetim bütçe kanun teklifleri) oylanmasının açık oylama ile yapılmasını zorunlu kılmaktadır.

Anayasa Mahkemesi üyeleri 12 yıl için seçilirler. Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi üyesi seçilemez.

Kamu yararını belirleme görevi en başta anayasakoyucuya aittir. Türk hukukunda kanunkoyucu, anayasakoyucu tarafından belirlenen kamu yararı ile birlikte bu kavramın somutlaşmasını sağlar. İdareler, kanunların kendilerine verdiği yetki çerçevesinde kamu yararı kararlarını alabilirler.

Anayasa Mahkemesi (AYM) cübbelerinde düğme bulunmamasının sebebi, yargının bağımsız olduğunu ve kimseden emir almadığını vurgulamaktır. Cübbenin cebi de yoktur, bu da kimsenin önünde iliklenmeme ve bağımsızlık vurgusunu destekler.

2017 yılında Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda yapılan değişiklikler kabul edilmiştir. 21/1/2017 tarihli ve 6771 sayılı "Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" ile yapılan değişiklikler, 16/4/2017 tarihinde halk oylamasına sunularak kabul edilmiş ve buna ilişkin 27/4/2017 tarihli ve 663 sayılı Yüksek Seçim Kurulu Kararı 27/4/2017 tarihli ve 30050 Mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. Bu değişikliklerle, Cumhurbaşkanının yetkileri artırılmış ve yürütme tek başına Cumhurbaşkanına özgülenmiştir.

1982 Anayasası'nı PDF olarak indirmek için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: hurriyetciburosen.org.tr. egitim.tarimorman.gov.tr. turksagliksen.org.tr. kamusen.org.tr. Bu sitelerden ilgili anayasayı indirip bilgisayarınıza kaydedebilirsiniz.

Özel hakların sınırlama sebepleri, anayasada ve uluslararası sözleşmelerde belirtilen ve temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasını gerektiren durumlardır. Bu sebepler şunlardır: 1. Kanunla sınırlama: Sınırlama, sadece kanunla yapılabilir. 2. Anayasanın sözüne ve ruhuna uygunluk: Sınırlamalar, anayasanın bütünlüğüne ve ruhuna uygun olmalıdır. 3. İlgili maddelerde belirtilen sebepler: Sınırlamalar, anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak yapılmalıdır. 4. Demokratik toplum düzeninin gerekleri: Sınırlamalar, demokratik toplum düzeninin gereklerine aykırı olamaz. 5. Laik Cumhuriyetin gerekleri: Sınırlamalar, laik Cumhuriyetin gereklerine uygun olmalıdır. 6. Ölçülülük ilkesi: Sınırlamalar, ölçülülük ilkesine bağlı kalmalıdır. Ayrıca, olağanüstü hallerde temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması da mümkündür, ancak bu durumda da milletlerarası hukuktan doğan yükümlülüklerin ihlal edilmemesi şarttır.

1876 Anayasası'nın (Kanun-i Esasi) en önemli özelliği, Osmanlı İmparatorluğu'nda meşruti bir anayasal düzen kurmasıdır. Bu anayasa ile: Padişahın yetkileri sınırlandırılmıştır. Meclis-i Mebusan ve Meclis-i Ayan adlı iki meclis kurulmuştur. Osmanlı vatandaşlarına temel hak ve özgürlükler tanınmıştır. Hukuk devleti anlayışı benimsenmiştir. Ancak, yasama ve yürütme yetkilerinin büyük bir kısmı padişahta toplanmış ve hükümet meclise karşı sorumlu olmamıştır.

Avrupa Birliği (AB) Anayasası, Fransa ve Hollanda'da yapılan halk oylamalarında reddedildiği için yürürlüğe girememiştir. Reddedilme nedenleri arasında şunlar bulunmaktadır: Demokrasi ve şeffaflık endişeleri. Sosyal hakların yetersizliği. Ulusal kimliğin ve egemenliğin erozyonu korkusu. Ekonomik liberalizasyona muhalefet. AB bütünleşmesinin çok hızlı gitmesi. Türkiye'nin tam üyeliği. Anayasa metninin karmaşıklığı.

Avrupa Birliği (AB) Anayasası, 2009 yılında yürürlüğe girmiştir. Anayasa, 29 Ekim 2004 tarihinde Roma'da AB üyesi 25 devletin devlet ve hükümet başkanları tarafından imzalanmış, ancak gerekli onay süreçlerini tamamlayamadığı için yürürlüğe girememiştir.

Evet, angarya iş yapmak suçtur. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 18. maddesine göre, "hiç kimse zorla çalıştırılamaz. Angarya yasaktır". Ayrıca, Türkiye’nin taraf olduğu Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) sözleşmeleri ve diğer insan hakları anlaşmaları kapsamında da angaryaya karşı önlemler alınmıştır.