TemelHaklar

Evrensel insan hakları, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'nde belirtilen temel hak ve özgürlüklerden oluşur. Bu haklar şunlardır: 1. Yaşama hakkı ve kişi güvenliği. 2. Kölelik ve işkencenin yasaklanması. 3. Hukuksal kişilik tanıma hakkı. 4. Kanun önünde eşitlik ve ayrımcılığa karşı korunma hakkı [6]. 5. Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü [7]. 6. İfade ve toplanma özgürlüğü [8]. 7. Eğitim hakkı ve sosyal güvenlik [9]. 8. Evlilik ve aile kurma hakkı [10]. 9. Mülkiyet hakkı [11]. Bu haklar, tüm insanların ırk, cinsiyet, dil, din gibi ayrımlar gözetilmeksizin sahip olduğu haklardır.

Suç ve cezaların yasaklanması, temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması ve kamu otoritesinin keyfi kullanımını önlemek amacıyla kanunilik ilkesi çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu ilke, şu temel prensipleri içerir: - Hangi eylemlerin yasak olduğunun önceden bilinmesi: Kişilerin yasak eylemleri önceden bilmeleri, temel hak ve özgürlüklerin korunması için gereklidir. - Kanuni düzenlemelerin sınırları: Yasama, yürütme ve yargı erklerinin kanuni düzenlemelere saygılı hareket etmesi ve bu düzenlemelerin açık, anlaşılır ve sınırlarının belli olması gerekir. - Yorum yoluyla kapsamın genişletilmemesi: Yargı organının, kanunlarda belirlenen suç ve cezaların kapsamını yorum yoluyla genişletmemesi esastır.

Almanya Anayasası'nın 18 maddesi, temel hakların kaybedilmesi ile ilgilidir. Bu maddeye göre: 1. Temel hakları, özgür demokratik düzene karşı mücadele amacıyla kötüye kullanan kimse, bu hakları kaybeder. 2. Hakkın kaybedilmesine ve kapsamına Federal Anayasa Mahkemesi karar verir.

Anayasada üç ana başlık altında toplanan temel hak ve özgürlükler dokuz tanedir: 1. Kişi Hakları ve Özgürlükleri: Yaşama hakkı, maddi ve manevi varlığını koruma hakkı, zorla çalıştırma yasağı. 2. Sosyal ve Ekonomik Haklar: Eğitim hakkı, çalışma ve sözleşme özgürlüğü, sendika kurma hakkı. 3. Siyasi Haklar ve Ödevler: Seçme ve seçilme hakkı, siyasi parti kurma hakkı, toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkı.

Anayasa Hukukuna Giriş ders notları genel olarak aşağıdaki konuları içerir: 1. Anayasa Teorisi: Anayasanın tanımı, kurucu iktidar, anayasa yargısı ve devletin temel nitelikleri gibi konular ele alınır. 2. Devlet: Devletin fonksiyonları, işleyişi ve devlet şekillerine (monarşi, cumhuriyet, üniter devlet, bileşik devlet) ilişkin bilgiler verilir. 3. Temel Hak ve Hürriyetler: Bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin anayasadaki yeri ve bu hakların korunması konuları işlenir. 4. Kuvvetler Ayrılığı Teorisi: Yasama, yürütme ve yargı kuvvetlerinin yapısı ve birbirleriyle ilişkileri incelenir. 5. Seçim Sistemleri ve Demokrasi: Demokrasi türleri, seçim ilkeleri ve sistemleri hakkında bilgiler verilir. Bu konular, anayasa hukukunun genel esaslarını ve Türk anayasa hukukunu kapsayan ders kitaplarında detaylı olarak ele alınmaktadır.

Anayasa hukukunda üç ana grupta temel haklar sınıflandırılmaktadır: 1. Negatif Statü Hakları (Kişisel Haklar ve Ödevler). 2. Pozitif Statü Hakları (Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler). 3. Aktif Statü Hakları (Siyasi Haklar ve Ödevler).

Anayasa hukuku dersinde işlenen konular şunlardır: 1. Devletin İdaresi ve Organları: Yasama, yürütme ve yargı organlarının belirlenmesi. 2. Temel Hak ve Özgürlükler: Bireylerin temel hak ve özgürlüklerinin korunması ve güvence altına alınması. 3. Anayasal Denetim ve Güvenceler: Anayasa değişikliklerinin yapılması ve devlet organlarının denetiminin sağlanması. 4. Toplumsal Sözleşme ve Temel Değerler: Anayasanın, toplumun temel değerlerini ve normlarını yansıtması. 5. Anayasal İlke ve Kavramlar: Eşitlik, adalet, hukuki güvence gibi kavramların incelenmesi. 6. Anayasa Değişikliği: Anayasanın nasıl değiştirileceği ve bu süreçte izlenecek yöntemler.

1982 Anayasası'nın maddeleri şu şekildedir: BİRİNCİ KISIM: Genel Esaslar: 1. Devletin şekli. 2. Cumhuriyetin nitelikleri. 3. Devletin bütünlüğü, resmî dili, bayrağı, millî marşı ve başkenti. 4. Değiştirilemeyecek hükümler. 5. Devletin temel amaç ve görevleri. 6. Egemenlik. 7. Yasama yetkisi. 8. Yürütme yetkisi ve görevi. 9. Yargı yetkisi. İKİNCİ KISIM: Temel Haklar ve Ödevler: 1. Genel hükümler. 2. Temel hak ve hürriyetlerin niteliği. 3. Temel hak ve hürriyetlerin sınırlanması. 4. Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması. 5. Sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler. 6. Siyasî haklar ve ödevler. DİĞER MADDELER: 7. Türk vatandaşlığı. 8. Vergi ödevi. 9. Dilekçe, bilgi edinme ve kamu denetçisine başvurma hakkı.

Anayasa Mahkemesi'ne yapılan bireysel başvuruda Anayasa'da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerin ihlal edildiği iddiaları incelenir. Bu kapsamda, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokollerinde yer alan haklar da dikkate alınır. Mahkeme, özellikle aşağıdaki ihlal iddialarını değerlendirir: Makul sürede yargılanma hakkı. Mülkiyet hakkı. Adil yargılanma hakkı. Bireysel başvuru, yargısal yolların tüketildiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılmalıdır.

Medeni hukuk, bireylerin doğum öncesinden başlayarak yaşamları boyunca sahip oldukları hakları ve sorumlulukları düzenleyen temel bir hukuk dalıdır.

5 temel haklarımız şunlardır: 1. Yaşama Hakkı: Her bireyin yaşama hakkı vardır ve bu hak keyfi olarak elinden alınamaz. 2. Düşünce ve İfade Özgürlüğü: Herkes düşünce ve ifade özgürlüğüne sahiptir, bu hak haber yapma ve bilgi yayma özgürlüğünü de içerir. 3. Din ve İnanç Özgürlüğü: Herkes din veya inanç özgürlüğüne sahiptir ve inancını serbestçe seçebilir. 4. Eğitim Hakkı: Her çocuğun eğitim hakkı vardır ve temel eğitim evrensel kabul görür. 5. Sağlık Hakkı: Herkes temel sağlık hizmetlerine ve bakıma erişim hakkına sahiptir.

Anayasa'nın 14. maddesi, "Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması" başlığını taşır ve şu hükümleri içerir: 1. Hak ve hürriyetlerin sınırlanması: Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz. 2. Anayasal yorum: Anayasa hükümlerinden hiçbiri, Devlete veya kişilere, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz. 3. Müeyyideler: Bu hükümlere aykırı faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyideler, kanunla düzenlenir.

4T insan hakları, insan haklarının dört temel kategorisini ifade eder: 1. Yaşama Hakkı: Her bireyin yaşama hakkı vardır ve bu hak keyfi olarak elinden alınamaz. 2. Düşünce ve İfade Özgürlüğü: Herkes düşünce ve ifade özgürlüğüne sahiptir, bu hak haber yapma, bilgi alma ve yayma özgürlüğünü içerir. 3. Eşitlik ve Ayrımcılık Karşıtı Haklar: Herkes eşitlik önünde yasa ve ayrımcılık yapılmasını yasaklayan haklara sahiptir. 4. Sosyal ve Ekonomik Haklar: Çalışma, adil ücret, insan haysiyetine yaraşır bir yaşam düzeyine kavuşma ve sağlık hizmetlerinden yararlanma haklarını kapsar.

Temel ödevler, 1982 Anayasası'nda dört ana başlık altında toplanmıştır: kişi hakları ve ödevleri, aktif statü hakları, siyasi haklar ve pozitif statü hakları. Bazı temel ödevler şunlardır: Kişi hakları ve ödevleri: Kişinin dokunulmazlığı, maddi ve manevi varlığı, zorla çalıştırma yasağı, özel hayatın gizliliği, din ve vicdan hürriyeti, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti. Aktif statü hakları: Türk vatandaşlığı, seçme ve seçilme hakkı, kamu hizmetine girme hakkı, vergi ödevi. Siyasi haklar: Vatan hizmeti, dilekçe hakkı, bilgi edinme hakkı, kamu denetçisine başvurma hakkı. Pozitif statü hakları: Ailenin korunması, eğitim ve öğrenim hakkı, sağlık, çevre ve konut hakkı, sosyal güvenlik hakları.

Temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması, 1982 Anayasası'nın 13. maddesine göre şu ilkelere göre yapılır: 1. Kanunla sınırlama: Sınırlama ancak kanunla yapılabilir. 2. Anayasanın sözüne ve ruhuna uygunluk: Sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna aykırı olamaz. 3. Demokratik toplum düzeninin gerekleri: Sınırlamalar, demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olmalıdır. 4. Ölçülülük ilkesi: Sınırlamalar, ölçülülük ilkesine bağlı olmalıdır. Ayrıca, olağanüstü hallerde temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması, 1982 Anayasası'nın 15. maddesinde belirtilen üç ilkeye göre daha geniş ölçüde yapılabilir: milletlerarası hukuktan doğan yükümlülüklerin ihlal edilmemesi, durumun gerektirdiği ölçüde sınırlama ve suçluluğu mahkeme kararıyla saptanana kadar kimsenin suçlu sayılamaması.

Sağlık hakkı, temel hak ve özgürlükler arasında yer alan sosyal ve ekonomik haklar kapsamında değerlendirilmektedir.

Temel insan hakları, her bireyin doğuştan sahip olduğu, insan onuruna saygı göstermek ve insanların barış içinde yaşamalarını sağlamak amacıyla ulusal ve uluslararası hukuki düzenlemelerle güvence altına alınmış haklardır. Başlıca temel insan hakları şunlardır: - Yaşam hakkı: En temel insan hakkı olup, hiçbir şekilde sınırlandırılamaz. - İşkence ve kötü muamele yasağı: İnsanlık onurunu zedeleyen eylemler uluslararası hukukta kesin bir şekilde yasaklanmıştır. - Adil yargılanma hakkı: Bireylerin tarafsız ve adil bir şekilde yargılanma hakkı. - Özel hayatın gizliliği: Bireylerin kişisel verilerinin izinsiz bir şekilde kullanılmaması. - Düşünce ve ifade özgürlüğü: Bireylerin düşüncelerini özgürce dile getirme hakkı. İnsan hakları ihlalleri, bu hakların ulusal ya da uluslararası hukuk tarafından tanınmış şekilde ihlal edilmesi durumudur. İnsan hakları ihlallerine örnekler şunlardır: - Hukuka aykırı infazlar. - Gözaltında veya hapishanelerde işkence. - Zorunlu dini uygulamalara zorlanma. - Çocukların eğitimden mahrum bırakılması. - Devletin gerekli sağlık tedbirlerini almaması.

Anayasa madde 14'e göre temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması ifadesi, bu hak ve özgürlüklerin, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve laik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamayacağı anlamına gelir. Ayrıca, Anayasa hükümlerinin, Devlete veya kişilere, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamayacağı da bu madde kapsamında yer alır.

Anayasanın 12. maddesi, temel hak ve hürriyetlerin niteliğini düzenler ve şu hükümleri içerir: 1. Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez ve vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir. 2. Temel hak ve hürriyetler, kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da ihtiva eder. Hak ve hürriyetlerin sınırlanması ise Anayasanın 13. maddesinde belirtilmiştir ve şu ilkeleri içerir: 1. Temel hak ve hürriyetler, yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. 2. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz.

5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı cevapları sayfa 35'te iki farklı etkinlik bulunmaktadır: 1. Atatürkçülük El Kitabı Etkinliği: Bu etkinlikte, Atatürk ilkelerinden milliyetçilik, devletçilik, laiklik ve inkılapçılığın açıklamaları verilmiş ve bu ilkelerin hangi Atatürk ilkesi ile ilgili olduğu kutucuklara yazılmıştır. 2. "Sessiz Sinema" Oyunu: Bu etkinlikte, altı öğrenci seçilerek her birine temel haklardan biri verilmiş ve bu haklar jest ve mimiklerle anlatılmıştır.