TemelHaklar

Suç ve cezaların yasaklanması, temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması ve kamu otoritesinin keyfi kullanımını önlemek amacıyla kanunilik ilkesi çerçevesinde düzenlenmiştir. Bu ilke, şu temel prensipleri içerir: - Hangi eylemlerin yasak olduğunun önceden bilinmesi: Kişilerin yasak eylemleri önceden bilmeleri, temel hak ve özgürlüklerin korunması için gereklidir. - Kanuni düzenlemelerin sınırları: Yasama, yürütme ve yargı erklerinin kanuni düzenlemelere saygılı hareket etmesi ve bu düzenlemelerin açık, anlaşılır ve sınırlarının belli olması gerekir. - Yorum yoluyla kapsamın genişletilmemesi: Yargı organının, kanunlarda belirlenen suç ve cezaların kapsamını yorum yoluyla genişletmemesi esastır.

İnsan hakları, tüm insanların sadece insan olmakla sahip olduğu temel hak ve özgürlüklerdir. Bazı insan hakları: Yaşama hakkı. İşkence ve kötü muamele yasağı. Kişisel özgürlük ve güvenlik. Adil yargılanma hakkı. Düşünce ve ifade özgürlüğü. Din ve inanç özgürlüğü. Göç ve sığınma hakkı. Eğitim hakkı. Çalışma ve sendika özgürlüğü. Sağlık ve konut hakkı.

Almanya Anayasası'nın 18. maddesi, "Temel Hakların Kaybedilmesi" başlığını taşır ve şu şekildedir: > "Düşünceleri açıklama özgürlüğünü, özellikle basın özgürlüğünü, eğitim özgürlüğünü, toplanma özgürlüğünü, birleşme özgürlüğünü, mektup, posta ve telefon haberleşmelerinin gizliliğini, mülkiyet hakkını veya sığınma hakkını, özgür demokratik temel düzene karşı mücadele amacıyla kötüye kullanan kimsenin, işbu temel hakları kaybettirilir." Bu maddenin uygulanacağına karar verme yetkisi Federal Anayasa Mahkemesi'ne aittir.

Anayasa Hukukuna Giriş ders notları için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: Dr. Mustafa Afyonluoğlu'nun ders notları. Avukat Gökhan Yağmur'un ders notları. Deniz Sevim'in ders notları. Çankaya Üniversitesi'ne ait ders notu. Bu kaynakların çoğu PDF formatında olup, ücretsiz olarak indirilebilir.

Anayasa hukukunda üç ana başlık altında sınıflandırılan temel haklar bulunmaktadır: 1. Negatif statü hakları (kişisel haklar ve ödevler). 2. Pozitif statü hakları (sosyal ve ekonomik haklar ve ödevler). 3. Aktif statü hakları (siyasi haklar ve ödevler). Bu sınıflandırmaya göre, Anayasa'da yer alan temel hak sayısının üç ana başlık ve alt başlıklar dikkate alındığında çok sayıda olduğu söylenebilir. Negatif statü hakları kapsamında, yaşama hakkı, kişi hürriyeti ve güvenliği, özel hayatın gizliliği gibi haklar bulunmaktadır. Pozitif statü hakları arasında eğitim hakkı, çalışma ve sosyal güvenlik hakkı, sağlık hakkı yer almaktadır. Aktif statü hakları ise seçme ve seçilme hakkı, siyasi faaliyetlerde bulunma hakkı, kamu hizmetine girme hakkını içermektedir.

Anayasa hukuku dersinde işlenen bazı konular şunlardır: Anayasa kavramı ve türleri. Devletin unsurları, şekilleri ve ilkeleri. Hükümet sistemleri. Temel hak ve özgürlükler. Yasama, yürütme ve yargı organları. Seçim hukuku ve siyasi partiler. Uluslararası hukuk ile ilişki.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın maddeleri şu sitelerde bulunabilir: anayasa.gov.tr; mevzuat.gov.tr; ihd.org.tr; icisleri.gov.tr; lexpera.com.tr. Anayasanın bazı maddeleri: Madde 1: Devletin şekli. Madde 2: Cumhuriyetin nitelikleri. Madde 3: Devletin bütünlüğü, resmi dili, bayrağı, milli marşı ve başkenti. Madde 4: Değiştirilemeyecek hükümler. Madde 5: Devletin temel amaç ve görevleri. Madde 6: Egemenlik. Madde 7: Yasama yetkisi. Madde 8: Yürütme yetkisi ve görevi. Madde 9: Yargı yetkisi. Madde 10: Kanun önünde eşitlik.

Anayasa Mahkemesi, Anayasa’da güvence altına alınmış temel hak ve özgürlüklerden Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamındaki herhangi birinin kamu gücü tarafından ihlal edildiği iddialarını bireysel başvuruda inceler. Bireysel başvuruda incelenen bazı ihlaller: Yaşam hakkı. İşkence ve kötü muamele yasağı. Özgürlük ve güvenlik hakkı. Adil yargılanma hakkı. Düşünce, vicdan ve din özgürlüğü. Bireysel başvuru kapsamı dışında kalan durumlar: Yasama işlemleri ve düzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan yapılan başvurular. Anayasa Mahkemesi kararlarıyla Anayasa’nın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler.

Medeni hukuk, kişilerin birbiriyle veya belirli ölçülerde kişilerle devletin doğrudan ya da dolaylı özel ilişkilerinin, kamu hukuku gibi başka bir hukuk dalının konusuna girmeyen hukuk dalıdır. Kısaca medeni hukukun bazı alt dalları: Kişiler hukuku. Aile hukuku. Miras hukuku. Borçlar hukuku. Eşya hukuku.

Beş temel hak şunlardır: 1. Yaşama Hakkı: Her bireyin yaşama hakkı vardır ve bu hak keyfi olarak elinden alınamaz. 2. Düşünce ve İfade Özgürlüğü: Herkes düşünce ve ifade özgürlüğüne sahiptir, bu hak haber yapma, bilgi alma ve yayma özgürlüğünü içerir. 3. Din ve İnanç Özgürlüğü: Herkes din veya inanç özgürlüğüne sahiptir ve inancını serbestçe seçebilir. 4. Kişi Dokunulmazlığı Hakkı: Her bireyin kişi dokunulmazlığı hakkı vardır, kimsenin vücut bütünlüğüne kendi rızası olmadan dokunulamaz. 5. Yerleşme ve Seyahat Hakkı: Herkes ülke içinde dilediği yere yerleşme ve seyahat etme hakkına sahiptir.

Anayasa'nın 14. maddesi, "Temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması" başlığını taşır ve şu şekildedir: > Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz. Anayasa hükümlerinden hiçbiri, Devlete veya kişilere, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz.

"4T insan hakları" ifadesi, mevcut kaynaklarda tanımlanmamıştır. Ancak, insan hakları genellikle üç kuşak olarak sınıflandırılır: 1. Birinci Kuşak Haklar: Medeni ve siyasi haklar (yaşama hakkı, düşünce özgürlüğü, adil yargılanma hakkı vb.). 2. İkinci Kuşak Haklar: Ekonomik, sosyal ve kültürel haklar (eğitim hakkı, sağlık hakkı, çalışma hakkı vb.). 3. Üçüncü Kuşak Haklar: Dayanışma hakları (çevre hakkı, barış hakkı, gelişme hakkı vb.). Eğer "4T insan hakları" belirli bir bağlam veya terim içinde kullanılıyorsa, daha fazla bilgi veya bağlam sağlanması gerekebilir.

Temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılması, ölçülülük ilkesine göre yapılır. Bu ilke, sınırlamanın: Kanunla yapılmasını, Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak gerçekleştirilmesini, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve laik Cumhuriyetin gereklerine uygun olmasını gerektirir. Ayrıca, sınırlamanın öze dokunmaması ve öngörüldükleri amaç dışında kullanılamaması da önemlidir.

Sağlık hakkı, pozitif statü hakları arasında yer almaktadır. Bu haklar, kaynağını insan haklarıyla ilgili temel kurallar ve normlardan alır. Sağlık hakkının dahil olduğu hak kategorileri arasında şunlar sayılabilir: Yaşama hakkı. Koruyucu sağlık hizmetleri. Sağlıklı bir ortam, çevre ve barınma koşulları. Yeterli ve dengeli beslenme. Çalışma ve iş hürriyeti, üretebilme hakkı. Demokratik bir ortam ve eşit insan ilişkileri. Düşünce, inanç ve bunları ifade edebilme özgürlüğü.

Anayasa madde 14'e göre temel hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılamaması, bu hak ve hürriyetlerin devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaması anlamına gelir. Ayrıca, anayasa hükümlerinin, devlet veya kişiler tarafından temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını mümkün kılacak şekilde yorumlanamayacağı da ifade edilir. Bu maddelere aykırı faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyideler, kanunla düzenlenir.

Anayasanın 12. maddesi, temel hak ve hürriyetlerin niteliğini belirler: > "Herkes, kişiliğine bağlı, dokunulmaz, devredilmez, vazgeçilmez temel hak ve hürriyetlere sahiptir. Temel hak ve hürriyetler, kişinin topluma, ailesine ve diğer kişilere karşı ödev ve sorumluluklarını da ihtiva eder". Anayasanın 13. maddesi ise temel hak ve hürriyetlerin sınırlanmasını düzenler: > "Temel hak ve hürriyetler, özlerine dokunulmaksızın yalnızca Anayasanın ilgili maddelerinde belirtilen sebeplere bağlı olarak ve ancak kanunla sınırlanabilir. Bu sınırlamalar, Anayasanın sözüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeninin ve lâik Cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamaz".

5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı sayfa 35 cevapları, kullanılan ders kitabı yayınevine göre değişiklik gösterebilir. MEB Yayınları: Bu yayınevine ait 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının 35. sayfasında, "Doğru-Yanlış" ve "Boşluk Doldurma" tipi sorular yer almaktadır. E-Kare Yayınları: Bu yayınevine ait 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabının 35. sayfasında, "Doğru-Yanlış" tipi sorular ve "Çoktan Seçmeli" sorular bulunmaktadır. Sayfa 35 cevaplarına şu sitelerden ulaşılabilir: egitim.net.tr; yenicevap.com; karnehesaplama.com.

Anayasanın 14. maddesi, 2001 yılında İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ile uyum sağlamak ve hak ve hürriyetlerin kötüye kullanılmasını önlemek amacıyla değiştirilmiştir. 2023 yılında, Sözcü yazarı İsmail Saymaz'ın iddialarına göre, Cumhur İttifakı, Anayasa'nın 14. maddesini değiştirmeyi planlamaktadır. Anayasanın 14. maddesi şu şekildedir: > "Anayasada yer alan hak ve hürriyetlerden hiçbiri, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü bozmayı ve insan haklarına dayanan demokratik ve lâik Cumhuriyeti ortadan kaldırmayı amaçlayan faaliyetler biçiminde kullanılamaz. Anayasa hükümlerinden hiçbiri, Devlete veya kişilere, Anayasayla tanınan temel hak ve hürriyetlerin yok edilmesini veya Anayasada belirtilenden daha geniş şekilde sınırlandırılmasını amaçlayan bir faaliyette bulunmayı mümkün kılacak şekilde yorumlanamaz. Bu hükümlere aykırı faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyideler, kanunla düzenlenir".

Mavi kapak temel hak ve özgürlükler kimin eseri sorgusuna yanıt bulunamadı. Ancak, Temel Hak ve Özgürlükler adlı eserin yazarı İlhan F. Akın'dır. Temel Hak ve Özgürlükler adlı eser şu yayınevlerinden çıkmıştır: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi; Üçdal Neşriyat.

Avrupa Birliği Temel Haklar Şartı'nın 4 maddesi şunlardır: 1. Yaşama Hakkı: Herkes yaşama hakkına sahiptir ve ölüm cezasına çarptırılamaz. 2. İşkence ve İnsanlık Dışı Muamele Yasağı: Hiç kimse işkenceye veya insanlık dışı veya alçaltıcı muamele veya cezaya tabi tutulmamalıdır. 3. Kölelik ve Zorla Çalıştırma Yasağı: Hiç kimse kul veya köle olarak tutulamaz ve zorla çalıştırılamaz. 4. Kişinin Bedensel ve Ruhsal Dokunulmazlık Hakkı: Herkes, kendi bedensel ve ruhsal dokunulmazlığına saygı gösterilmesi hakkına sahiptir.