Algı

Deneysel psikoloji, bireylerin duyusal uyaranlara nasıl tepki verdiklerini, dünyayı nasıl algıladıklarını, nasıl öğrenip hatırladıklarını, duygusal olarak nasıl davrandıklarını ve açlık güdüsüyle nasıl eylemde bulunduklarını anlamak, açıklamak ve kontrol etmek için araştırma yapan psikoloji alanıdır.

Algı türleri genel olarak şu şekilde sınıflandırılabilir: 1. Duyusal Algı: Görme, işitme, dokunma, tatma ve koklama gibi beş temel duyu aracılığıyla çevresel uyarıcılara karşı oluşturulan algılar. 2. Kavramsal Algı: Bireylerin belirli bir konu veya nesne ile ilgili düşüncelerini ve anlayışlarını içeren, bilgi ve deneyimlere dayanan algılar. 3. Öğrenilmiş Algı: Sosyal çevre, kültürel geçmiş ve eğitim gibi faktörlerin etkisiyle bireylerin deneyimleri ve eğitimleri sonucunda geliştirdikleri algılar. 4. Sosyal Algı: Bireylerin diğer insanlarla etkileşimleri sonucunda oluşan, başkalarının düşüncelerini değerlendirme ve onlarla ilişki kurma biçimlerini içeren algılar. 5. İkna Edici Algı: Bireylerin belirli bir mesaj veya bilgiye karşı geliştirdikleri, inançlarını ve tutumlarını değiştirmek için kullanılan iletişim stratejileriyle şekillenen algılar.

Duyum, kişinin duyu organları aracılığıyla iç ve dış çevreden gelen uyarıcıları alıp sinirsel enerji haline dönüştürmesi sürecidir. Diğer tanımlar: - Felsefe ve psikoloji açısından duyum, organizmanın ilk farkındalık seviyesidir ve çevreni tanımanı sağlar. - Genel anlamda ise duyum, duyularla elde edilen izlenim olarak tanımlanır.

Pareidolia, kişinin karşılaştığı bir duyumu, bildiği bir nesne, örüntü ya da anlam olarak yanlış algılamasıdır. Yaygın pareidolia örnekleri: - Bulutları nesnelere benzetmek; - Cansız nesneleri ya da soyut görüntüleri insan yüzüne benzetmek; - Müzik dinlerken olmayan bir kelime duymak. Önceleri psikolojik bir rahatsızlık olarak nitelendirilen pareidolia, günümüzde sıradan bir insan eğilimi olarak görülmektedir.

İllüzyon ve halüsinasyon arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Tanım: - İllüzyon, var olan bir nesnenin gerçekte olduğundan farklı algılanmasıdır. - Halüsinasyon, gerçekte var olmayan bir uyarıcının algılanmasıdır. 2. Kaynak: - İllüzyon, dış dünyadaki uyarıcılar veya duyu organlarının yapısından kaynaklanır. - Halüsinasyon, dışsal bir uyaran olmadan, içsel zihinsel süreçlerden kaynaklanır ve genellikle psikiyatrik durumlarla ilişkilendirilir. 3. Görülme Durumu: - İllüzyon, normal her insanda görülebilir. - Halüsinasyon, akıl hastalıkları, ateşli hastalıklar ve madde bağımlılığı gibi durumlarda daha sık görülür. 4. Yanılsama: - Fiziksel illüzyonda aynı uyarıcılar, aynı yanılgıyı oluşturur. - Halüsinasyonda ise farklı kişiler farklı şeyler duyar, görür ve farklı yanılmalar meydana gelir.

Yeni duyum, dış dünyadan gelen fiziksel uyaranların duyu organları tarafından algılanması sürecidir ve bireyin çevresine uyum sağlaması için kritik bir işlev görür. İşe yararları: - Tehlikeleri fark etme: Çevredeki potansiyel tehlikeleri algılayarak bireyin güvenliğini sağlar. - Fiziksel ve sosyal iletişim: Fiziksel ve sosyal dünyayla etkileşim kurmayı mümkün kılar. - Yaşamsal faaliyetler: Duyumlar olmadan birey, çevresindeki olayları ve nesneleri fark edemez ve yaşamsal faaliyetleri yerine getiremez.

Flashback ve déjà vu kavramları benzer ancak farklı deneyimlerdir. Flashback, daha önce yaşanmış bir olayı veya hatırayı tekrar yaşıyormuş gibi hissetmektir. Bu, genellikle eski bir anının aniden akla gelmesi anlamına gelir. Déjà vu ise, yeni bir durumu daha önce yaşamış olma hissidir.

Körlerin iç dünyası, görme yetisinin kaybına rağmen çeşitli algı ve deneyimlerle şekillenir. Doğuştan kör olan bireyler, çevrelerini hiç görsel olarak algılamadıkları için "hiçlik" hissettiklerini ifade ederler. Sonradan kör olan bireyler ise halüsinasyonlar görebilirler; bu durum, Charles Bonnet Sendromu olarak adlandırılır ve gerçekçi şekiller, renkler ve ışık parlamalarını içerebilir. Körler, diğer duyularını daha fazla kullanarak çevrelerini keşfederler ve bu sayede bağımsız bir şekilde hareket edebilirler.

Parfüm alırken kahve koklatılmasının nedeni, burun yorgunluğunu gidermek ve yeni kokuların daha net algılanmasını sağlamaktır. Bu uygulama, birkaç parfüm denendikten sonra burun pasajlarını temizlemeye yardımcı olur ve farklı parfüm kokularını birbirinden ayırt etmeyi kolaylaştırır.

Fenomen ve görüngü terimleri, farklı bağlamlarda kullanılsa da bazı benzerlikler taşır: - Görüngü, nesnelerin gözle görülür durumu veya dışsal hali olarak tanımlanır ve genellikle felsefi ve bilimsel terminolojide kullanılır. - Fenomen ise, duyularla algılanabilen, somut ve gözlemlenebilir olay veya nesne anlamına gelir. Fark ise şu şekilde özetlenebilir: - Görüngü, daha çok nesnelerin doğrudan algılanan yönlerini ifade ederken, fenomen terimi daha geniş bir kapsamda ele alınır ve duyusal olmayan olguları da içerebilir.

Herkesin farklı gördüğü elbise, aslında mavi ve siyah renktedir. Ancak, aynı elbiseyi bazı insanlar beyaz ve altın rengi olarak da algılayabilmektedir.

Göze manevra yaptırmak, gökalp göz manevra alanı olarak adlandırılan ve çevresel bilgilerin algılanması ve işlenmesi için göz ve baş hareketlerinin kullanılmasını ifade eder. Bu, bireylerin çevrelerini daha etkili bir şekilde değerlendirmelerine yardımcı olur ve aşağıdaki faydaları sağlar: Görsel algılama: Gözlerin hareketleri, çevreyi anlama ve algılama yeteneğini artırır. Konsantrasyon: Dikkatin belirli bir alana yönlendirilmesi, manevra alanının etkinliğini artırır. Hızlı tepki: Anlık durum değişikliklerine hızlı tepki verme yeteneğini geliştirir. Bu manevra, spor, sürüş ve askeri eğitim gibi dikkat gerektiren alanlarda özellikle önemlidir.

Uzamsal algı, sözel olarak ifade ettiğimiz nesneleri zihnimizde canlandırabilme ve onlarla ilgili ilişkileri anlama yeteneğidir. Bu algı türü, aşağıdaki becerileri içerir: - yönergelere uyma; - verilen bir tablodaki verileri değerlendirme ve yorumlama; - rakamlar ve harfleri yazma; - iki veya üç boyutlu düşünme. Uzamsal algı, çevremizdeki dünyayı doğal olarak değerlendirme, onu anlama ve yorumlama için gereklidir.

İnsan kendi kokusunu alamamasının iki ana nedeni vardır: maruz kalma etkisi ve koku adaptasyonu. Maruz kalma etkisi, daha önce sıklıkla maruz kalınan uyaranlara karşı daha az tepki vermeyi ifade eder. Koku adaptasyonu ise bir ortamdaki belirli bir kokuya uzun süre maruz kalma sonucu diğer kokuları ayırt edememe durumudur.

Algı seçiciliği, bireylerin çevrelerinden gelen uyarıcılar arasından önemli olanları seçip diğerlerine dikkat etmemesiyle oluşur. Dış faktörler: - Uyarıcının şiddeti ve büyüklüğü: Parlak ışıklar veya yüksek sesler daha fazla dikkat çeker. - Yenilik: Alışılagelmiş olmayan nesneler ve olaylar daha çok dikkat çeker. - Tekrar eden uyarıcılar: Bir uyarıcının tekrarlanması fark edilme olasılığını artırır. - Hareket eden uyarıcılar: Hareket eden nesnelere karşı doğuştan gelen bir yönelme eğilimi vardır. - Zıt uyarıcılar: Çevreden farklı olan durumlar dikkati daha fazla çeker. İç faktörler: - İlgiler: Bireyin ilgi alanları, dikkatini çekecek uyarıcıları belirler. - Beklenti: Önceden beklenen bir durumu görme olasılığı, dikkati o noktaya yönlendirir. - Güdü ve ihtiyaçlar: Aç olan bir insanın yiyeceğe, susuz olan birinin ise suya benzetmesi gibi algılar, ihtiyaç ve güdülerden etkilenir.

Çocuklar dünyayı daha canlı görür çünkü onların algılama biçimleri yetişkinlerden farklıdır. Bu farklılık, çocukların: Daha az önyargılı olmaları ve daha fazla hayal gücüne sahip olmaları sayesinde ortaya çıkar. Beş duyusunu daha aktif kullanmaları ve çevrelerini daha kapsamlı bir şekilde keşfetmeleri nedeniyle daha fazla uyaran algılarlar. Meraklarının ve keşfetme isteklerinin yüksek olması, onları çevrelerindeki her ayrıntıya karşı daha duyarlı hale getirir.

Algı ve bilinç aynı şeyler değildir, ancak birbirleriyle ilişkilidirler. Algı, çevremizden gelen duyusal bilgilerin işlenmesi ve yorumlanması sürecidir. Bilinç ise zihinsel faaliyetlerin daha derin ve karmaşık bir düzeyini temsil eder. Özetle, algı daha temel ve duyusal bilgilerin işlenmesine odaklanırken, bilinç daha üst düzeyde bilişsel işlevleri kapsar.

İnsan gözünün saniyede 30 ila 60 kare arasında görüntü algılayabildiği kabul edilmektedir. Ancak, bazı araştırmalar insan gözünün saniyede 60 kareden fazlasını da görebileceğini öne sürmektedir.

Beynin hafıza bölgeleri hem gezilip görünen yerleri hem de okunan yazıları hatırlar. - Görülen yerler: Beynin oksipital lobu, görme ve görüntüleme merkezlerini içerir ve nesnelerin görülmesi, fark edilmesi gibi işlevleri yönetir. - Okunan yazılar: Okuma sırasında beynin ön kısmı uyarılır ve bu uyarılar, görme merkezindeki özel bir bölgede birleştirilerek anlaşılır.

Temsil sistemi, psikolojide bireyin dış dünyayı algılama ve zihinsel süreçlerini düzenleme şeklini ifade eder. Temel temsil sistemleri şunlardır: 1. Görsel: Bireyler olayları ve bilgileri gözler aracılığıyla algılar, hatırlar ve anlatırlar. 2. İşitsel: Sesler, konuşmalar ve müzik gibi işitsel elemanlarla olayları anlar, hatırlar ve anlatırlar. 3. Kinestetik: Olayları dokunarak, tat ve koku ile anlar, hatırlar ve anlatırlar. Bu sistemler, bireylerin öğrenme, iletişim, karar verme ve problem çözme süreçlerinde önemli rol oynar.