Alevilik

Birlik Ceminde bulunan bazı kişiler: Dede veya Pir: Cem'i yöneten, ibadet düzenini sağlayan kişi. Meydancı: Cem evinin düzenlenmesinden sorumlu. Zakir: Dualar ve deyişlerle cemi yönlendiren, tevhid, duaz-ı imam, mersiye ve beyitler okuyan. Süpürgeci: Temizlik hizmetini yerine getiren, bu görev saflığı ve arınmayı simgeler. Lokmacı: Lokmaları düzenleyen ve dağıtan. Gözcü: Cem'in sessiz ve sakin geçmesini sağlayan, asayişinden sorumlu. Ana Bacı: Cemde çeşitli görevlerde bulunan, aynı zamanda meydancı olarak da hizmet eden. Dargınlar: Barışmak için bir araya gelen kişiler. Ayrıca, ceme katılan tüm canlar da birlik ceminde yer alır.

Sema törenlerinin amacı, tasavvuf inancına sahip sufiler için evrenin hakikatlerini işitmek ve bu doğrultuda yaşamaktır. Sema'nın diğer amaçları: Birlik ve beraberlik: İnsanlar arasında birlik ve beraberlik ruhunu geliştirmek ve canlı tutmak. Anma: Mevlana'nın anılması; ölüm, sevgiliye kavuşma olarak görülür. Sema, ayrıca UNESCO'nun İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi'nde yer almaktadır.

Kızılbaşlar, Oğuz boylarından ve özellikle Selçuk ile Harzem Türklerinden ayrılan kabilelerden oluşmaktadır. Orijinal olarak hepsi Azerice konuşan yedi Türk kabilesi Kızılbaşları oluşturur: Rumlu; Şamlu; Ustajlu; Afşar; Kaçar; Tekelu; Zulkadar. Ayrıca, Afgan Kızılbaşları arasında Bayat, Şahseven, Ensarlu ve Şahağa gibi kabileler de bulunmaktadır.

"Kontravolta'nın tuz biberi olayı" ifadesi, muhtemelen "Tuz-Biber" adlı stand-up gösterisinde geçen bir ifadeye atıfta bulunuyor. Bu gösteride, komedyen Pınar Fidan, Alevi vatandaşlar ve Madımak Katliamı hakkında "Toplayıp hepsini bir otele tıkıp yakabilirsin. Geçmişte örnekleri var" şeklinde skandal ifadeler kullanmış ve bu nedenle hakkında soruşturma başlatılmıştır.

Tahtacılar belgeselleri, genellikle Tahtacılar topluluğunun yaşam biçimini, kültürel ve tarihsel özelliklerini konu alır. "Tahtacı Fatma" belgeseli, Süha Arın ve Nesli Çölgeçen tarafından çekilmiş olup, Antalya Elmalı'daki Tahtacıları anlatır. 2003 yapımı "Tahtacılar" belgeseli, Barış Yetkin tarafından yönetilmiş ve Tahtacı Türkmenlerin geçmişlerinden bugüne ormanlardaki renkli yaşamlarını, gelenek ve göreneklerini ele almıştır. 2025 yapımı "Akdeniz'den Ege'ye Tahtacılar" belgeseli ise, Ege ve Akdeniz bölgelerindeki ormanlık alanlarda yaşayan Alevi Müslüman Türkmenlerin ahşap işçiliği kültürünü, gelenek ve göreneklerini, günümüz yaşam koşullarını tanıtmayı amaçlar.

Fakrname, Hoca Ahmed Yesevi tarafından kaleme alınmıştır.

Aşık Mahzuni Şerif, siyasi duruşu ve eleştirel sözleri nedeniyle sıkça baskı görmüş, hapis yatmış ve sürgüne gönderilmiştir. Sürgün edilmesine neden olan bazı olaylar: 12 Mart Muhtırası ve 12 Eylül Darbesi: Bu dönemlerde eserleri yasaklanmış ve plakları toplatılmıştır. İdamla yargılanması: Bazı yazıları ve türküleri nedeniyle iki defa idamla yargılanmıştır. Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ın idam edilmesi: Bu dönemde başbakanlık yapan Nihat Erim'e yazdığı "Erim Erim Eriyesin" türküsü nedeniyle hapse mahkum edilmiştir.

Yavuz Bülent Bâkiler'in "Tabuları Yıkmak" kitabı, Osmanlı'nın son döneminden günümüze kadar uzanan süreçte toplumun ayrıştırılmasına neden olan tabuları ele alır. Kitapta işlenen bazı konular: Tarihsel şahsiyetler: İkinci Abdülhamid, Enver Paşa, Vahdettin ve Mustafa Kemal Atatürk gibi isimler etrafındaki tabular. Mezhep çatışmaları: Alevîler ve Sünniler arasındaki düşmanlıklar. Toplumsal algılar: Asker sevgisi ile ordu eleştirisi arasındaki çelişki ve diğer tabular. Yanlış Atatürkçülük ve laiklik: Atatürkçülük ve laikliğin tabu olarak görülmesi. Bâkiler, bu tabuların nasıl ortaya çıktığını ve yanlış algıları tartışarak, okuyucuya farklı bir bakış açısı sunmayı amaçlar.

Hamurpet Gölü'nün en çok bilinen efsanesi şöyledir: Hamile kalan bir kadına iftira atan bir köy, kadının bedduası sonucu yerle bir olur ve sular altında kalır. Göl, yüksekten bakıldığında bağdaş kurmuş bir kadını andırır. Alevi Kızılbaşlar için kutsal olan Hamurpet Gölü, Hızır’ın kır atının koşturduğu mekan olarak da kabul edilir. Bunların dışında, gölün adının Hititçe "Fırtına Tanrısı'nın tapınağındaki kutsal yer" ve "kutsal anne, hamri suyu, iki yılan, hamur ve iki çocuk" anlamlarındaki "Hamri Bitu" yazılımından geldiği de düşünülmektedir.

Zülfikar dövmesi, genellikle Alevilik inancının kutsal sembolü olarak kabul edilir ve Hz. Muhammed tarafından Hz. Ali'ye armağan edilen çatal uçlu kılıcı temsil eder. Bu dövme aynı zamanda cesaret, güç, adalet ve zafer gibi değerleri de simgeler.

Gözcü Karaca Ahmet, Alevi cemlerinde düzeni ve sükuneti sağlamak için okunan bir hizmet sahibidir. Ayrıca, gözcülük görevinin kabulü için şu dua okunur: "Bismi Şah Allah Allah... Üçlerin, Beşlerin, Yedilerin ve Kırkların hürmetine... 12 İmam, 14 Masum-u pak, 17 Kemerbest ve Kerbela Şehitlerinin hürmetine... Erenlerin, Evliyaların, âşıkların ve sadıkların hürmetine... Hakk erenler dilde dileklerimizi, gönülde muratlarımızı vere... Gözcü Karaca Ahmet’in ve 12 Hizmet sahiplerinin de hizmetleri kabul muratları hâsıl ola...".

Alev, farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar ve sembolizm taşıyabilir: Enerji ve canlılık: Alev, parlaklık, sıcaklık ve enerji gibi olumlu çağrışımları olan bir unsurdur. Aşk ateşi: Mecazi olarak aşk ateşini ifade eder. Devrim ve değişim: "Ebedi alev", kurulu düzenin yıkımını ve yeni bir düzenin ateşini sembolize edebilir. Yeniden doğuş: Dumanın aleve dönüşmesi, küllerinden yeniden doğuş anlamına gelebilir. Güç ve liderlik: Alev ismini taşıyan kişiler, genellikle güçlü, kendine güvenen ve liderlik özelliklerine sahip olarak düşünülür. Bu sembolizm, kültürel farklılıklara göre değişiklik gösterebilir.

"Piro" kelimesi farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelir: 1. Kürtçe'de: "Pîr" veya "piro" yaşlı, bilge kişi anlamına gelir ve geleneksel hikayelerde ve şarkılarda kullanılır. 2. Alevi kültüründe: "Pir" kelimesinin çoğulu olup, önder, öğretmen, mürşit gibi anlamlara gelir ve Alevi inancının kurucuları ve önderleri için kullanılır. 3. Sosyal medyada ve gençler arasında: Mizahi veya vurgu amaçlı olarak kullanılır. 4. Bilim ve teknik alanında: Ateş ve ısı ile ilgili teknolojiler ve uygulamalar için kullanılır (örneğin, piroteknik).

Sivas Kangal'da faaliyet gösteren beş Alevi ocağı şunlardır: 1. Şah Şazı Ocağı. 2. Garip Musa Ocağı. 3. Baba Mansur Ocağı. 4. Şah İbrahim Veli Ocağı. 5. Samut Baba Ocağı.

"Cam cama değil, can cana" ifadesi, Alevilerin kadeh kaldırırken kullandıkları bir deyimdir. Ayrıca, bu ifade "can cana, cam to cam" şeklinde de kullanılarak "cam camın dostudur, can da can'ın dostudur" anlamına gelir.

Serçeşme makamı, Alevi öğretisinde Postnişin makamı olarak kabul edilir.

"Deme" konusu, Alevilerin dini törenlerde söyledikleri tasavvufi şiirlere verilen isimdir.

Tahtakuşlar köyünde, Tahtacılar olarak bilinen Alevî Türkmenler yaşamaktadır.

Tülay Hatimoğulları'nın kökeni Arap Alevilere dayanmaktadır.

Lolan aşireti, Dersim aşiretlerinden biri olan Alevi-Zaza aşiretidir.