Sürgün

Cem Karaca, 12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra, şarkılarında darbe yönetimini eleştirdiği ve halkın direnişine çağrı yaptığı sözler nedeniyle sürgün edilmiştir. 1979 yılında Türk işçilerinin daveti üzerine katıldığı 1 Mayıs etkinliğinde "Yaşasın uluslararası dayanışma" ifadesini kullanması da sürgün edilmesine yol açan olaylar arasında yer almıştır. Ayrıca, vatandaşlıktan çıkarılma sürecinde hakkında açılan "Türkiye Cumhuriyeti'nin varlığını ve güvenliğini tehlikeye düşürmek" suçlamasıyla açılan davadan beraat etmiştir. Sürgün yıllarında Almanya'da yaşayan Karaca, 6 Ocak 1983 tarihinde Bakanlar Kurulu kararıyla Türk vatandaşlığından çıkarılmıştır.

Cevat Şakir Kabaağaçlı, babasını öldürme iddiasıyla yargılandığı dava sonucunda 15 yıl kürek cezasına çarptırıldığı için sürgün edilmiştir. 1925 yılında yazdığı "Hapishanede İdama Mahkûm Olanlar Bile Bile Asılmaya Nasıl Giderler?" başlıklı hikâyesi, askeri isyana teşvik edici yazı içerdiği gerekçesiyle İstanbul İstiklal Mahkemesi'nde yargılanmasına yol açmış, ancak cezası Bodrum'a kalebent olarak gönderilmek şeklinde değiştirilmiştir. Sürgün edildiği Bodrum'da "Halikarnas Balıkçısı" mahlasını kullanarak eserler yazmış ve bölgenin kültürel simgelerinden biri haline gelmiştir.

Neslişah Sultan, Osmanlı Hanedanı'nın sürgüne gönderilmesi nedeniyle üç yaşındayken Türkiye'den sürgün edilmiştir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, 3 Mart 1924 tarihinde kabul ettiği 431 sayılı kanunla hilafeti kaldırmış ve Osmanlı Hanedanı'nın tüm mensuplarını sürgüne göndermiştir.

Voltaire, çeşitli nedenlerle sürgün edilmiştir: Kral XV. Louis'in naibi Orléans Dükü II. Philippe'i eleştiren bir yazısı nedeniyle 1726'da Bastille hapishanesine kapatılmış ve ardından sürgüne gönderilmiştir. Genç bir asilzadeyi gücendirmesi sonucu mahkeme bile görmeden ömür boyu hapis cezasıyla karşı karşıya kalmış ve yine sürgüne gönderilmiştir. İngiltere Üzerine Mektuplar (Letters on England) adlı eserinde İngiltere'deki ifade ve inanç özgürlüğünün Fransa'dan daha gelişmiş olduğunu savunması, Fransız otoritelerini kızdırmış ve tekrar sürgüne yol açmıştır. Büyük Friedrich'in özel şiirlerinden oluşan bir kitabı izinsiz alması nedeniyle Friedrich ile arası açılmış ve bu durum da Voltaire'in sürgüne gönderilmesine neden olmuştur. Voltaire, sürgün edildiği dönemlerde İngiltere ve Cenevre gibi yerlerde yaşamış, bu deneyimler onun düşüncelerini derinden etkilemiştir.

Dalai Lama, 1959 yılında Tibet'in Çin tarafından işgal edilmesi ve bağımsızlık yanlısı ayaklanmanın başarısız olması nedeniyle sürgün edilmiştir. 1950 yılında Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun Tibet'e girmesinin ardından, 15 yaşındaki Dalai Lama'dan devlet başkanı rolünü üstlenmesi istenmiştir. Dalai Lama, Hindistan'a sığındıktan sonra, Kuzey Hindistan'da, Himalayaların eteklerindeki küçük bir kasaba olan Dharamsala'yı sürgündeki Tibet toplumu için merkez yapmış ve burada sürgündeki Tibet hükümeti olarak bilinen Merkezi Tibet Yönetimi’ni (Central Tibetan Administration – CTA) kurmuştur.

Halikarnas Balıkçısı (Cevat Şakir Kabaağaçlı) iki kez sürgün edilmiştir: 1. Babasını öldürme iddiası nedeniyle: 1914 yılında babası Mehmet Şakir Paşa'nın ölümüyle sonuçlanan bir tartışma sırasında, Cevat Şakir'in silahından çıkan kurşunla vurularak ölmesi üzerine, cinayet iddiasıyla yargılandı ve 15 yıl kürek cezasına çarptırıldı. 2. Yazdığı bir hikaye nedeniyle: 1925 yılında, "Resimli Hafta" dergisinde yayımlanan "Hapishanede İdama Mahkûm Olanlar Bile Bile Asılmaya Nasıl Giderler?" başlıklı hikayesi, askeri isyana teşvik edici bulunduğu için İstanbul İstiklal Mahkemesi'nde yargılandı ve 3 yıl kalebentlik cezası alarak Bodrum'a sürgün edildi.

Thor, sorumsuz ve düşüncesiz davranışları nedeniyle Asgard ile Jotunheim arasında eski bir savaşı yeniden başlattığı için sürgün edilmiştir. Odin, Thor'un güçlerini ve çekici Mjölnir'i elinden alarak onu Dünya'ya göndermiştir. Dünya'da sürgün halindeyken Thor, Jane Foster ile aşkı bulmuş, alçakgönüllülüğü öğrenmiş ve fedakarlığıyla babasının gözünde kendini affettirerek gücünü tekrar kazanmıştır.

Türkiye'de en uzun süreli sürgün, Ali İhsan (Sabis) Paşa'ya yapılmıştır. Paşa, 29 Mart 1919 tarihinde İngilizler tarafından Malta Adası'na sürülmüş ve 16 Mart 1920 tarihine kadar orada kalmıştır.

Mahidevran Sultan'ın sürgün edilmesinin sebebi, oğlu Şehzade Mustafa'nın, babası Kanuni Sultan Süleyman tarafından boğdurtularak öldürülmesidir. Şehzade Mustafa'nın, babasını tahttan indirmeyi planladığı inancıyla 6 Ekim 1553 tarihinde öldürülen Şehzade Mustafa'nın cenazesi Bursa'ya gönderilirken, Mahidevran ile kızı ve cariyeleri de Bursa'ya sürgüne gönderilmiştir. Mahidevran Sultan, Bursa'da sefalet içinde yaşarken, Hürrem Sultan'ın oğlu II. Selim, Mahidevran'a ödenek vermeye başlamış ve borçlarını ödemiştir.

Şeyh Bedreddin, Çelebi Mehmet (I. Mehmet) tarafından sürgün edilmiştir. Çelebi Mehmet, kardeşi Musa Çelebi karşısında galip geldikten sonra, 1413 yılında hükümdar olduğunda, Şeyh Bedreddin'i kazaskerlik görevinden almış ve ilim ve erdemine saygı duyarak onu İznik'te göz hapsine aldırıp maaş bağlatmıştır.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu sürgün edilmemiştir; ancak ona verilen elçilik görevleri, bir bakıma sürgün niteliği taşımıştır. Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun elçi olarak görev yaptığı yerler: 1934, Tiran; 1935-1939, Prag; 1939-1940, Lahey; 1942-1949, Bern; 1949-1951, Tahran; 1951-1954, tekrar Bern. Yakup Kadri Karaosmanoğlu, 1955 yılında Bern elçisi iken emeklilik kararı almıştır.

Hezarfen Ahmet Çelebi, Padişah IV. Murad'ın, onun halk arasında idol haline gelmesinin otoritesini tehdit edebileceğini düşünmesi nedeniyle sürgüne gönderilmiştir. Evliya Çelebi'nin Seyahatname'de yer alan bilgilere göre, IV. Murad, Ahmet Çelebi'nin başarısından başlangıçta etkilenmiş, ancak daha sonra "Böyle kimselerin bekası caiz değil" diyerek onu 1640 yılında Cezayir'e sürmüştür. Tarihçiler, padişahın Ahmet Çelebi’den duyduğu korkunun daha çok halk nezdindeki popülaritesinden kaynaklandığını ve bu nedenle onun göz önünde bulundurulmadığı bir yere sürgüne gönderilmesinin daha olası bir seçenek olduğunu ifade eder. Hezarfen Ahmet Çelebi'nin sürgüne gönderilmesinin ardından ölümüne dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır.

Namık Kemal'in sürgün edilmesinin şiirleriyle doğrudan bir ilişkisi yoktur. Ancak, bazı sürgün nedenleri şunlardır: Siyasi makaleler: "Şark Meselesi" üzerine yazdığı bir makale nedeniyle 1867'de Erzurum Vali Muavini olarak sürgün edilmiştir. Muhalif faaliyetler: 1872'de İbret gazetesini çıkararak muhalefete başlamış, gazetesi kapatılınca Gelibolu'ya mutasarrıf olarak atanmıştır. Tiyatro oyunu: "Vatan Yahut Silistre" oyununun sahnelenmesi sonrası çıkan olaylar nedeniyle 1873'te Mağusa'ya sürülmüştür. Anayasa komisyonu üyeliği: II. Abdülhamid döneminde, mecliste padişahın aleyhine bir beyit okuması nedeniyle yargılanmış ve Girit'e sürgün edilmiştir. Namık Kemal, sürgünlerinde birçok önemli eserini kaleme almıştır.

Dr. Abdullah Cevdet, sürgün edilme nedenleri arasında siyasi faaliyetleri ve padişahın otoritesine karşı çıkması bulunmaktadır. 1895 yılında, İttihat ve Terakki Cemiyeti adına çalışmalar yaptığı için tutuklanmış ve başkentten uzaklaştırılması amacıyla Trablusgarp'a sürgün edilmiştir. 1897 yılında, Fizan’a sürülmesinin kararlaştırıldığını öğrenince, önce Tunus’a kaçmış, oradan da Fransa’ya geçmiştir. 1903 yılında, Avusturya'da kalması için uğraşılmasına rağmen sınır dışı edilmiştir. 1914’te, İttihat ve Terakki yönetimine karşı eleştirel tutumu nedeniyle yayını durdurmak zorunda kalmıştır. Ayrıca, 1925 yılında, yazdığı bir hikaye nedeniyle İstiklal Mahkemesi’nde yargılanmış ve Bodrum’a sürgüne gönderilmiştir.

Sürgün çeşitli nedenlerle yapılabilir: Siyasi muhalefet: Hükümete veya iktidara karşı olanları susturmak için. Dini farklılıklar: Baskın gruptan farklı dini inançlara sahip bireylere zulmetmek için. Suç faaliyeti: Hırsızlık, cinayet ve diğer ciddi suçlar gibi durumlarda cezalandırma biçimi olarak. Sosyal huzursuzluk: Toplumsal huzursuzluğu bastırmak ve kamu düzenine tehdit olarak görülen kişileri uzaklaştırmak için. İskân politikası: Göçebe toplulukları yerleşik hale getirmek veya kamu düzenini korumak amacıyla. Ayrıca, Osmanlı Devleti gibi bazı tarihsel örneklerde, sürgünler ekonomik ve mali zorluklar nedeniyle de uygulanmıştır.

Ümit Özdağ, babası Muzaffer Özdağ'ın 27 Mayıs Darbesi sonrası Millî Birlik Komitesi'nde yaşanan ayrışmalar nedeniyle 13 Kasım 1960'ta "Ondörtler" grubundan biri olarak Tokyo'ya sürgüne gönderilmesi nedeniyle 3 Mart 1961 tarihinde Japonya'nın başkenti Tokyo'da doğmuştur. Muzaffer Özdağ, bu süreçte Japonya'da askerî müşavir olarak görev yapıyordu.

Yılmaz Güney, farklı nedenlerle sürgün edilmiştir: 1961 yılında yazdığı bir öyküde komünizm propagandası yaptığı gerekçesiyle tutuklanıp 1,5 yıl hapis ve 6 ay sürgün cezasına mahkum edilmiştir. 1972 yılında, yasadışı bir örgütün militanlarını sakladığı iddiasıyla 10 yıl hapis cezasına çarptırılmış ve 2 yıl hapse ve sürgüne mahkum edilmiştir. 1974 yılında, bir gazinoda bir yargıcı öldürmekten suçlu bulunarak 19 yıl ağır hapis cezasına çarptırılmış ve 5 yıl hapis yattıktan sonra 1981 yılında izinli olarak çıktığı Isparta Yarı Açık Cezaevi'nden yurt dışına firar etmiştir.

İshak Paşa'nın sürgün edilmesinin nedeni, II. Bayezid'in etrafında zararlı kişiler olduğunu düşündüğü için başlattığı tasfiye hareketleridir. 1482 yılında, II. Bayezid'in saltanatının başlarında, İshak Paşa vezirlik görevinden azledilmiştir.

Tatar Ramazan, Kerim Korcan'ın hikayesinde, içerideki kokuşmuş düzene ve bu düzeni koruyan güçlere itiraz ettiği için sürgün edilmiştir. Tatar Ramazan, haksızlığa karşı çıkmış, mahkumlara yapılan kötü muameleye karşı gelmiştir. Sürgün edildiği yer olan Oz Hapishanesi'nde de benzer bir direniş sergilemesi, hayatta kalma şansını azaltmıştır.

Sürgüne gönderilen kişiye "sürgün" veya "menfi" denir. TDK'ya göre sürgün kelimesi kullanıldığı yere göre üç farklı anlama gelir: 1. İşlediği suça karşılık bir yerden başka bir yere gönderilen kimse. 2. Çiçeğin filizlenmesi. 3. Halk arasında ishal. Ayrıca, "sürgün vermek" şeklinde kalıp olarak kullanılan ifade ise bitkilerin filizlenmesi anlamına gelir.