Akarsular

Dere ve çay arasındaki temel fark, büyüklükleridir: - Dere, en küçük akarsu türüdür ve genellikle vadi içinde olur. - Çay, dereden sonra gelen ve biraz daha büyük olan akan suya denir.

İzmir'de üç önemli akarsu bulunmaktadır: Gediz Nehri, Küçük Menderes Nehri ve Bakırçay. Bunun yanı sıra, İzmir kıyılarında birçok dere ve çay da mevcuttur.

Rize'de 23 tane uzunluğu 5 km'den fazla olan akarsu bulunmaktadır.

Türkiye'nin akarsularının genel özellikleri şunlardır: 1. Boyları kısadır: Türkiye'nin bir yarımada olması ve dağların kıyıya paralel uzanması nedeniyle. 2. Yatak eğimleri fazladır: Bu durum akarsuların hızlı akmasına ve hidroelektrik potansiyelinin yüksek olmasına neden olur. 3. Rejimleri düzensizdir: Yağış rejiminin düzensiz olması ve kar erimeleri nedeniyle. 4. Debileri düşüktür: Yarı kurak iklim koşulları ve havzaların dar olması akarsuyun su miktarını azaltır. 5. Ulaşıma elverişli değillerdir: Hızlı akmaları ve düzensiz rejimleri nedeniyle. 6. Karma rejimli akarsular yaygındır: Birden fazla beslenme kaynağına sahip akarsular, hem yağmur hem de kar sularıyla beslenir.

Akarsuların taşıdığı malzemelere "alüvyal malzeme" denir.

Coğrafya'da 68. sayfa genellikle "Dış Kuvvetler ve Akarsular" konusunu içerir.

Türkiye'de dış kuvvetler arasında en çok etkili olanı akarsulardır.

Epijenik vadi, dirençsiz bir arazide akan akarsuyun araziye gömülmesi ve alt tabakada sert bir kütleye ulaştığında onu da aşındırmaya devam etmesiyle oluşan vadidir. Bu süreçte sert kütleler yana aşınmadan sadece derine doğru aşınır ve üstteki yumuşak katmanlar aşınıp süpürüldüğünde, sert kütle üzerinde kenarları dik bir boğaz vadi ortaya çıkar.

Akarsuların oluşturduğu dış kuvvetler iki ana gruba ayrılır: aşındırma ve biriktirme.

Akarsu mansap bölgesi, bir akarsu kesitinin uç kısmında kalan bölümü ifade eder.

Menderesli akarsularda yatak sabitliği, akarsuyun yatağı boyunca eğim azalması ve akış hızının yavaşlaması sonucu oluşur.

Göller, nehirler ve akarsular yeryüzünün önemli su kaynaklarıdır. 1. Göller: Karalar üzerinde doğal veya yapay setlerle çevrili, denizle doğrudan bağlantısı olmayan su kütleleridir. 2. Nehirler: Kaynağından aldığı suyu belirli bir yatak boyunca akıtarak denizlere, göllere veya başka nehirlere ulaştıran doğal su yollarıdır. 3. Akarsular: Yeryüzünde veya yer altında belirli bir yatak içinde, eğim boyunca sürekli veya zaman zaman akan sulardır.

Marmara Bölgesi'nde bulunan bazı dağlar, ovalar ve akarsular şunlardır: Dağlar: - Uludağ (Bursa); - Yıldız Dağları (Kırklareli, Tekirdağ, İstanbul); - Kapıdağ (Balıkesir); - Samanlı Dağları (Kocaeli); - Kaz Dağı (Çanakkale, Balıkesir). Ovalar: - Adapazarı Ovası (Sakarya); - Balıkesir Ovası; - Bursa Ovası; - İznik Ovası (Bursa); - İnegöl Ovası (Bursa). Akarsular: - Ergene; - Sakarya; - Simav Çayı; - Meriç; - Biga Çayı.

Türkiye'de 25 akarsu havzası ve 200'e yakın göl bulunmaktadır.

Potamoloji, yeryüzündeki akarsuları inceleyen bilim dalıdır.

Türkiye'deki akarsulara iki örnek şunlardır: 1. Kızılırmak: Türkiye'nin en uzun akarsularından biridir ve Orta Karadeniz Bölgesi'nde yer alır. 2. Fırat Nehri: Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde doğar ve Basra Körfezi'ne dökülür.

Irmak balıkları, akarsuların hızlı akan kısımlarında yaşar.

Vadinin yukarı kısmının akarsuya oranla geniş olması, geniş tabanlı vadi olarak adlandırılan bir akarsu aşınım şeklidir.

Akarsu debisi ve rejimi arasındaki farklar şunlardır: 1. Akarsu Debisi: Akarsuyun yatağının herhangi bir kesitinden geçen su miktarının m³/sn cinsinden değeridir. 2. Akarsu Rejimi: Akarsuyun yıl içerisindeki debi değişiklikleridir, yani akım düzenidir.

Dere, en küçük akarsu türüdür.