Akarsular

Marmara Bölgesi'nde yedi ana akarsu bulunmaktadır: 1. Susurluk Çayı; 2. Gönen Çayı; 3. Kocabaş Çayı; 4. Sakarya Irmağı; 5. Kara Menderes Çayı; 6. Meriç Irmağı; 7. Ergene Nehri.

Akarsu rejimi, bir akarsuyun yıl boyunca akımındaki değişiklikleri ifade eder. Özellikleri: 1. Düzenli Rejim: Akarsuyun akımında yıl boyunca bariz değişikliklerin olmadığı rejim türüdür. 2. Düzensiz Rejim: Akarsuyun akımında önemli değişimlerin olduğu rejim türüdür. 3. Beslenme Kaynakları: Yağmur, kar, buz suları, yeraltı suları, göller ve kaynak sularıdır. 4. Etkileyen Faktörler: İklim koşulları, yağış rejimi, kar erimesi, yerel coğrafya ve insan etkinlikleri gibi faktörlere bağlıdır.

Birikinti yelpazesi ve delta arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Birikinti Yelpazesi: Dağ yamaçlarından hızlı bir şekilde inen akarsuların, taşıdığı malzemeleri dağın eteğinde biriktirmesiyle oluşan koni şeklindeki yığınlardır. 2. Delta: Akarsuların denize veya göle döküldüğü yerlerde, taşıdığı alüvyonların birikmesi sonucu oluşan geniş ve düz ovalardır.

Silifke Ovası, Göksu Nehri'nin deltasıdır.

Akarsuyun şat yapması, akarsuyun yatak eğiminin azaldığı yerlerde taşıdığı alüvyonları suyun içinde adacıklar şeklinde biriktirmesi anlamına gelir. Bu, akarsuyun biriktirme şekillerinden biridir.

Türkiye'deki en büyük üç akarsu şunlardır: 1. Kızılırmak (1.355 km). 2. Fırat (1.263 km). 3. Sakarya (824 km).

DSİ 7. Bölge Müdürlüğü'nün hizmet alanında bulunan bazı akarsular şunlardır: Yeşilırmak; Kızılırmak; Gökırmak; Çekerek Irmağı; Kelkit Irmağı; Tersakan Çayı; Karakuş Çayı; Melet Irmağı; Bolaman Çayı.

Akarsu kaidesi, akarsuyun yatağını deniz seviyesine yaklaştırmasıyla oluşan denge profili sayesinde oluşur. Denge profili şu şekilde meydana gelir: 1. Akarsu, derine aşındırma yaparak yatağının eğimini azaltır. 2. Akış hızı ve aşındırma gücü azalır. 3. Taşıma kapasitesi düşer ve akarsuyun taşıdığı malzemeler birikmeye başlar. 4. Akarsu, denge profiline ulaştığında, yatak eğimi ve akış hızı minimum seviyeye iner.

Vadi ve kanyon aşındırma şekilleri, akarsuların yatak eğimi ve akış hızının fazla olduğu alanlarda akarsu aşınması sonucu oluşur.

Birikinti konisi, dağ yamaçlarından düzlüğe inen akarsuların, taşıdıkları malzemeleri eğimin azaldığı yerlerde koni şeklinde biriktirmesi sonucu oluşan bir yer şeklidir.

Kaya mezarları farklı bölgelerde, çeşitli akarsuların kenarında bulunmaktadır: 1. Amasya Kral Kaya Mezarları, Yeşilırmak kıyısında yer alır. 2. Kaunos (Dalyan) Kaya Mezarları, Dalyan Nehri'nin kenarında bulunur.

Türkiye, beş akarsuyla sınır komşusudur: 1. Meriç Nehri: Türkiye-Bulgaristan ve Yunanistan sınırını oluşturur. 2. Asi Nehri: Türkiye ve Suriye sınırını belirler. 3. Hezil Çayı: Türkiye-Irak sınırını ayırır. 4. Mutlu Deresi: Türkiye ve Bulgaristan sınırını çizer. 5. Arpaçay: Türkiye ve Ermenistan sınırını oluşturur.

Kızılırmak, Türkiye'nin en uzun akarsuyudur.

Altın, nehir yatakları ve alüvyon birikintilerinde bulunur. Bu akarsular arasında öne çıkanlar şunlardır: Sart Çayı ve çevresi (Manisa). Akıllıçay (Hatay). Darphane-Kazıkkaya (Kars). Demirköy Demirli Plaseri (Kırklareli). Altın arama faaliyetleri için maden ruhsatı almak gerekebilir.

Akarsu birikim şekilleri şunlardır: 1. Birikinti Konisi: Yamaçlardan inen akarsuların, eğimin azaldığı eteklerde biriktirdiği malzemeler sonucu oluşan yarım koni şeklindeki birikimdir. 2. Dağ Eteği Ovası: Birikinti konilerinin zamanla birleşip büyüyerek dağ eteklerinde oluşturduğu hafif dalgalı düzlüklerdir. 3. Dağ İçi Ovası: Dağlık alanların iç kısımlarında, çevreden gelen akarsuların taşıdıkları maddeleri biriktirmesiyle oluşan ovalardır. 4. Taban Seviyesi Ovası: Akarsuların denize (taban seviyesine) yaklaştığı yerlerde taşıdıkları maddeleri biriktirmesi sonucu oluşan ovalardır. 5. Delta: Akarsuların taşıdıkları alüvyonları deniz ve göl kıyılarında biriktirmesi sonucu meydana gelen geniş ve düz ovalardır.

Taban seviyesi ovası, akarsuların denize (taban seviyesine) yaklaştığı yerlerde taşıdıkları maddeleri biriktirmesi sonucu oluşan ovalardır. Bu tür ovalarda akarsular menderesler yaparak akar.

Türkiye'de 10. sınıf düzeyinde rejimi düzenli olan akarsular, genellikle Karadeniz Bölgesi'nde yer almaktadır. Ayrıca, Manavgat Çayı ve Aksu Çayı gibi bazı akarsular da düdenlerle yer altı sularından beslendikleri için kısmen düzenli rejime sahiptir.

Marmara Bölgesi'ndeki başlıca akarsular şunlardır: 1. Susurluk Çayı (Marmara Denizi'ne dökülür). 2. Gönen Çayı (Marmara Denizi'ne dökülür). 3. Kocabaş Çayı (Marmara Denizi'ne dökülür). 4. Sakarya Irmağı (Karadeniz'e dökülür). 5. Kara Menderes Çayı (Ege Denizi'ne dökülür). 6. Meriç Irmağı (Ege Denizi'ne dökülür). 7. Ergene Nehri (Ege Denizi'ne dökülür). 8. Biga Çayı (Marmara Denizi'ne dökülür).

İnci kefali, Van Gölü'ne dökülen akarsularda yaşar.

Sazan balığı, soğuk havalarda genellikle dibi çamurlu ve oksijeni bol olan yavaş akan akarsuların ve göllerin derin bölgelerinde bulunur. Ayrıca, sazan balıkları aşırı soğuklarda toplu halde çamura gömülerek kış uykusuna yatarlar.