Jeomorfoloji

Kıstak, iki karayı birbirine bağlayan dar ve iki tarafı su ile kaplı kara parçasıdır.

Türkiye'de sekiz çeşit kıyı tipi bulunmaktadır: 1. Enine kıyı tipi. 2. Boyuna kıyı tipi. 3. Ria tipi kıyı. 4. Dalmaçya tipi kıyı. 5. Limanlı kıyı. 6. Haliç tipi kıyı. 7. Fiyort tipi kıyı. 8. Resif kıyıları.

Dış güçlerin oluşturduğu yer şekilleri şunlardır: 1. Rüzgârlar: Kurak ve yarı kurak bölgelerde yer şekillerini şekillendirir, kumullar ve mantar kayalar gibi şekiller oluşturur. 2. Akarsular: Vadi, plato, delta, menderes, kırgıbayır gibi aşındırma ve biriktirme şekilleri oluşturur. 3. Yeraltı Suları: Kalker, jips ve kaya tuzu gibi kolay eriyen kayaçlarda aşındırma ve biriktirme sürecine bağlı olarak karstik şekiller (lapya, obruk, düden) oluşturur. 4. Buzullar: U-valleyler, fiyortlar, drumlinler ve morenler gibi aşındırma ve taşıma etkisiyle oluşan şekiller oluşturur. 5. Dalgalar ve Akıntılar: Kıyı oku, kıyı seti, lagün, tombolo gibi kıyı şekillerini oluşturur.

Yarımada terimi, üç tarafı su ile çevrili kara parçası anlamında kullanılır ve çeşitli yerlerde geçmektedir. Bazı örnekler: - İstanbul'un Tarihi Yarımada'sı: M.Ö. 7. yüzyılda kurulan ve günümüzde Haliç, İstanbul Boğazı ve Marmara Denizi ile çevrili olan kısımdır. - Anadolu Yarımadası: Türkiye'nin bulunduğu yarımadadır. - Mora Yarımadası: Yunanistan'ın güneyinde, Ege Denizi'ne uzanan bir bölgedir.

Türkiye'deki yer şekilleri, dağılış açısından şu şekilde değerlendirilir: 1. Dağlar: Türkiye'nin yer şekilleri büyük ölçüde dağlık alanlardan oluşur. 2. Ovalar: İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan Konya Ovası gibi geniş ve verimli ovalar mevcuttur. 3. Platolar: İç Anadolu Bölgesi'nde ve diğer iç kesimlerde yüksek ve düz araziler olan platolar bulunur. 4. Akarsular ve Göller: Türkiye, Fırat ve Dicle nehirleri gibi önemli su kaynaklarına sahiptir. 5. Kıyılar: Türkiye'nin kıyıları, enine ve boyuna kıyılar olarak ikiye ayrılır.

Cizre'nin bu kadar sıcak olmasının nedeni, iklim özellikleri ve coğrafi konumudur. Cizre, yaz aylarında sıcak ve kurak bir iklime sahiptir ve sıcaklık bazen 48 °C'ye kadar ulaşmaktadır.

Türkiye'de şu kıyı tipleri görülmektedir: 1. Boyuna Kıyı Tipi: Dağların kıyıya paralel uzandığı bölgelerde görülür, Karadeniz ve Akdeniz kıyılarında yaygındır. 2. Enine Kıyı Tipi: Dağların kıyıya dik uzandığı Ege kıyılarında görülür. 3. Ria Tipi Kıyı: Akarsu vadilerinin sular altında kalmasıyla oluşur, İstanbul ve Çanakkale boğazları ile Güneybatı Ege kıyılarında bulunur. 4. Dalmaçya Tipi Kıyı: Kıyıya paralel uzanan dağların çukurlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşur, Antalya-Kaş arasında görülür. 5. Limanlı Kıyı: Koy ve körfezlerin önlerinin kıyı oku veya kıyı kordonuyla kapanması sonucu oluşur, Büyük Çekmece ve Küçük Çekmece kıyılarında bulunur.

Akarsuların oluşturduğu yer şekilleri iki ana gruba ayrılır: 1. Akarsu aşındırma şekilleri: vadi (çentik, boğaz, kanyon); kırgıbayır (badlans); peribacası; dev kazani (çavlan); plato; peneplen (yontukdüz). 2. Akarsu biriktirme şekilleri: birikinti konisi (birikinti yelpazesi); dağ eteği ovası; dağ içi ovası; taban (kaide) seviyesi ovası; delta ovası; ırmak (kum) adası. Ayrıca, hem aşındırma hem biriktirme yapan menderes (büklüm) ve seki (taraça) gibi şekiller de vardır.

Bakı ve eğim farklı kavramlardır. Bakı, bir bölgedeki tepelerin veya dağların yamaçlarının Güneş ışınlarını alış yönünü ifade eder. Eğim ise, yüzeyin yüksekliği ile uzaklığı arasındaki orantıyı tarif eder.

Akarsuların aşındırma şekilleri şunlardır: Kimyasal aşındırma. Mekanik aşındırma. Mekanik aşındırmanın türleri: Hidrolik aşındırma. Korazyon (Abrazyon). Atrisyon. Korozyon. Bazı akarsu aşındırma şekilleri: Çentik vadi. Kanyon vadi. Dev kazanı.

Jeomorfoloji, yerin yüzey şekillerinin tanımlanması ve oluşum durumlarının açıklanması ile ilgilenen bir bilim dalıdır.

Jeomorfolojinin alt dalları şunlardır: 1. Alüvyal Jeomorfoloji: Akarsuların oluşturduğu yer şekillerini inceler. 2. Karst Jeomorfolojisi: Kireçtaşı gibi kayaçları içeren yeryüzü şekillerini inceler. 3. Buzul Jeomorfolojisi: Buzullar tarafından oluşturulan yer şekillerini inceler. 4. Kıyı Jeomorfolojisi: Denizler ve göller gibi su kütlelerinin kıyılarında yer alan şekilleri inceler. 5. Klimatik Jeomorfoloji: İklimsel olayların yeryüzü şekillerine etkisini inceler. Ayrıca, fiziksel jeomorfoloji ve kültürel jeomorfoloji gibi daha geniş kapsamlı alt dallar da bulunmaktadır.

Akarsu çeşitleri şu şekilde sınıflandırılabilir: Akma durumuna göre: Sürekli akarsular; Süreksiz akarsular (mevsimlik akarsular). Akma ortamına göre: Yeraltı akarsuları; Yerüstü akarsuları. Beslenme kaynaklarına göre: Yağmur, kar, buz suları ile beslenen akarsular; Yeraltı suları ile beslenen akarsular; Gölden çıkan akarsular; Karma rejimli akarsular. Rejimlerine göre: Düzenli rejimli akarsular; Düzensiz rejimli akarsular; Karma rejimli akarsular. Türkiye'deki akarsular genellikle kısa ve hızlı akışa sahiptir. Akarsu çeşitlerine dair daha detaylı bilgiye aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: evrimagaci.org; cografyahocasi.com; derscografya.com.

Jeomorfik süreçler, Dünya'nın yüzeyini şekillendiren ve zaman içinde değiştiren doğal olaylardır. Başlıca jeomorfik süreçler şunlardır: 1. İç Kuvvetler: - Levha Tektoniği: Dünya'nın kabuğunun büyük plakalar halinde hareket etmesi, dağlar ve volkanlar gibi jeomorfik özellikler oluşturur. - Volkanizma: Magma veya lavın yüzeye çıkması, volkan konileri ve lav akıntıları gibi özellikler yaratır. - Sismik Faaliyet: Depremler ve toprak sıvılaşması gibi olaylara yol açar. 2. Dış Kuvvetler: - Erozyon: Rüzgar, su, buz ve yerçekimi gibi etkenlerin malzemeleri aşındırması veya taşıması. - Biriktirme: Erozyonla taşınan malzemelerin yeni alanlarda birikmesi, alüvyon ovaları ve deltalar gibi özellikler yaratır. - Yıkım: Donmuş toprakların erimesi nedeniyle kaya ve toprakların ufalanması. - Karstlaşma: Suyun kireçtaşı gibi kayaları eriterek mağaralar ve yutaklar oluşturması.

Doğu Anadolu Bölgesi'nin özellikleri şunlardır: 1. Coğrafi Konum ve Sınırlar: Bölgenin kuzeybatısında Gürcistan ve Ermenistan, doğusunda Nahcivan ve İran, güneyinde Güneydoğu Anadolu Bölgesi yer alır. 2. Yüzölçümü ve Yükselti: Türkiye'nin en büyük bölgesi olup, yüzölçümünün %21'ini kaplar ve ortalama yükseltisi 2000-2200 m'dir. 3. Yeryüzü Şekilleri: Bölgede sıradağlar, geniş platolar ve ovalar bulunur. 4. Akarsular ve Göller: Fırat, Dicle, Aras ve Kura nehirleri ile Van Gölü, bölgedeki önemli su kaynaklarıdır. 5. İklim: Karasal iklim hakimdir, kışlar çok soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise serin geçer. 6. Bitki Örtüsü: Bölgenin ova ve havzalarında bozkırlar, dağ eteklerinde ise meşe ve sarıçam ormanları yaygındır. 7. Nüfus ve Yerleşme: Nüfus yoğunluğu düşüktür ve kırsal nüfus kent nüfusundan fazladır. 8. Ekonomik Faaliyetler: Bölgede tarım, hayvancılık ve madencilik öne çıkar.

Coğrafya plato çeşitleri dört ana gruba ayrılır: 1. Peneplen Platoları: Eski kütlelerin aşınım yüzeylerinden oluşur. 2. Karstik Platolar: Kalker, jips gibi eriyebilen kayaçların akarsular tarafından yarılmasıyla oluşur. 3. Lav Platoları (Volkanik): Volkanik faaliyetler sonucu lavların yayılmasıyla oluşan düzlüklerdir. 4. Hafif Yarılmış Aşınım Platoları: Neojen arazilerinin Post-Neojen'de yükselmeye maruz kalması ve dış kuvvetlerin etkisiyle aşınıp düzleşmesiyle oluşur.

Seki (taraça), akarsuyun yatağını alüvyonlarla doldurduktan sonra, arazinin yeniden yükselmesi (epirojenez) sonucu yatağını tekrar derinleştirmesiyle oluşan, eski vadi tabanının yukarıda basamak halinde kaldığı yer şeklidir.

Jeomorfik kelimesi, "yerşekilleri ile ilgili" anlamına gelir. Jeomorfoloji ise, yeryüzü şekillerini ve bunların oluşumunu inceleyen bir bilim dalıdır.

Alaşehir haritasının neden bozuk olduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, Alaşehir'de yol onarım çalışmalarının yapıldığı bilinmektedir. Örneğin, 2017 yılında Alaşehir Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü ekipleri, bozulan yollarda onarım ve bakım çalışmaları yürütmüştür. Alaşehir'in uydu haritasına ise Yandex Maps üzerinden ulaşılabilir.

Pedoloji, diğer adıyla "Toprak bilimi", toprakların yapısını, oluşumunu, dağılışını inceleyen ve topraktaki fiziksel, kimyasal ve biyolojik olaylar ile bunların ortaya çıkardığı sonuçları konu edinen bilim dalıdır. Pedoloji, aynı zamanda jeomorfolojinin alt gruplarından biridir.