Jeomorfoloji

Kıstak, iki yanı su olan, bir yarımadayı karaya bağlayan dar kara parçasıdır. Bazı kıstak örnekleri: Panama Kıstağı, Kuzey ve Güney Amerika'yı birbirine bağlar. Süveyş Kıstağı, Afrika ile Asya'yı birbirine bağlar ve Kızıldeniz'i Akdeniz'den ayırır. Korint Kıstağı, Mora Yarımadası'nı Yunanistan Yarımadası'nın geri kalanına bağlar.

Türkiye'de beş çeşit kıyı tipi bulunmaktadır: 1. Enine Kıyı Tipi: Dağların kıyıya dik uzandığı yerlerde görülür. 2. Boyuna Kıyı Tipi: Dağların kıyıya paralel uzandığı yerlerde görülür. 3. Ria Kıyı Tipi: Eski akarsu vadilerinin deniz suları altında kalmasıyla oluşur. 4. Dalmaçya Kıyı Tipi: Kıyıya paralel uzanan dağların çukur kısımlarının deniz suları altında kalmasıyla oluşur. 5. Limanlı Kıyılar: Akarsu vadilerinde meydana gelen körfez ve koyların önlerinin kıyı okları ile kapanması sonucu oluşur. Türkiye'de ayrıca fiyortlu, skyer tipi, haliçli ve watt tipi kıyılar gibi diğer kıyı tipleri de bulunur, ancak bunlar daha az yaygındır.

"Yarımada" kelimesi, farklı bağlamlarda çeşitli yerlerde geçmektedir. İşte bazı örnekler: Coğrafya: Yarımada, üç tarafı su ile çevrili ve bir tarafı karaya bağlı kara parçasına denir. İstanbul: "Yarımada" ayrıca, Fatih ilçesinde bir konumu ifade eder. Bu bilgiler ışığında, "Yarımada" kelimesinin geçtiği bazı yerler belirtilmiştir.

Türkiye'deki yer şekilleri dağılış açısından şu şekilde değerlendirilebilir: Dağlar. Ovalar. Platolar. Akarsular ve göller. Kıyılar. Türkiye'deki yer şekillerinin oluşumunda hem iç hem de dış kuvvetler etkili olmuştur.

Cizre'nin çok sıcak olmasının bazı nedenleri: Coğrafi konum: Cizre, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer almakta olup, bu bölge genellikle yaz aylarında sıcak ve kuru hava koşullarıyla karakterizedir. İklim koşulları: Yazlar boğucu sıcak, kurak ve açık geçerken, kışlar uzun, soğuk ve parçalı bulutludur. Yüzey sıcaklığı artışı: Meteoroloji Genel Müdürlüğü'nün açıklamasına göre, Cizre'deki yüzey sıcaklığındaki artış büyük ölçüde iklimsel değişimlere bağlıdır. Bu faktörler, Cizre'de özellikle yaz aylarında yüksek sıcaklıkların görülmesine yol açmaktadır.

Akarsuların oluşturduğu yer şekilleri iki ana gruba ayrılır: 1. Akarsu aşındırma şekilleri: vadi (çentik, boğaz, kanyon); kırgıbayır (badlans); peribacası; dev kazani (çavlan); plato; peneplen (yontukdüz). 2. Akarsu biriktirme şekilleri: birikinti konisi (birikinti yelpazesi); dağ eteği ovası; dağ içi ovası; taban (kaide) seviyesi ovası; delta ovası; ırmak (kum) adası. Ayrıca, hem aşındırma hem biriktirme yapan menderes (büklüm) ve seki (taraça) gibi şekiller de vardır.

Hayır, bakı ve eğim aynı şey değildir. Eğim, bir arazinin düzlemine göre dikey ve yatay farkların oranını, yani arazinin dikliğini ifade eder. Bakı ise, bir arazi parçasının Güneş'e, rüzgâra ya da diğer atmosfer olaylarına karşı olan yönünü belirtir.

Akarsuların aşındırma şekilleri şunlardır: Kimyasal aşındırma. Mekanik aşındırma. Mekanik aşındırmanın türleri: Hidrolik aşındırma. Korazyon (Abrazyon). Atrisyon. Korozyon. Bazı akarsu aşındırma şekilleri: Çentik vadi. Kanyon vadi. Dev kazanı.

Jeomorfoloji, kısaca yerkabuğunun dış yüzeyinde (karalar üzerinde ve denizler altında) oluşan yer şekillerini, onları oluşturan ve değişikliğe uğratan etken ve süreçleri araştıran bir bilim dalıdır. Jeomorfoloji terimi, Eski Yunanca “Ge” (dünya), “morphe” (değişim) ve “logos” (çalışma) sözcüklerinden türetilmiştir.

Jeomorfolojinin bazı alt dalları: Kıyı Jeomorfolojisi: Deniz ve göl kıyılarındaki şekilleri inceler. Buzul Jeomorfolojisi: Buzullar tarafından oluşturulan yeryüzü şekillerini araştırır. Karst Jeomorfolojisi: Kireçtaşlı arazilerde suyun kimyasal erozyonuyla oluşan yer şekillerini inceler. Çöl Jeomorfolojisi: Kurak ve yarı kurak bölgelerdeki şekilleri, özellikle rüzgar erozyonu ve birikimini ele alır. Antropojenik Jeomorfoloji: İnsan faaliyetlerinin yeryüzü şekilleri üzerindeki etkilerini inceler. Yapısal Jeomorfoloji: Yer şekilleri ile jeolojik yapı arasındaki ilişkiyi inceler. Dinamik Jeomorfoloji: Yer şekillerinin oluşum süreçlerini, özellikle aşınım ve birikim süreçlerini ele alır.

Akarsu çeşitleri şu şekilde sınıflandırılabilir: Akma durumuna göre: Sürekli akarsular; Süreksiz akarsular (mevsimlik akarsular). Akma ortamına göre: Yeraltı akarsuları; Yerüstü akarsuları. Beslenme kaynaklarına göre: Yağmur, kar, buz suları ile beslenen akarsular; Yeraltı suları ile beslenen akarsular; Gölden çıkan akarsular; Karma rejimli akarsular. Rejimlerine göre: Düzenli rejimli akarsular; Düzensiz rejimli akarsular; Karma rejimli akarsular. Türkiye'deki akarsular genellikle kısa ve hızlı akışa sahiptir. Akarsu çeşitlerine dair daha detaylı bilgiye aşağıdaki kaynaklardan ulaşılabilir: evrimagaci.org; cografyahocasi.com; derscografya.com.

Jeomorfik süreçler, yer şekillerini oluşturan ve değiştiren doğal süreçlerdir. Bu süreçler iki ana kategoriye ayrılır: 1. İç Kuvvetler: Tektonik hareketler: Dağların ve volkanların oluşumuna neden olur. Depremler ve volkanik faaliyetler: Levhaların sınırlarında biriken enerjinin aniden boşalmasıyla oluşur. 2. Dış Kuvvetler: Su erozyonu ve akarsu süreçleri: Akarsular, kayaları ve toprağı aşındırarak vadiler oluşturur. Buzul süreçleri: Kaya ve toprakları taşıyarak vadiler yaratır. Rüzgar erozyonu: Kayaları aşındırarak yeni yüzey şekilleri oluşturur. Kıyı süreçleri: Dalgalar, kıyı şeritlerini aşındırır ve yeniden şekillendirir. Ayrıca, kütle hareketleri de jeomorfik süreçler arasında yer alır; toprak ve kaya, yerçekimi etkisiyle yokuş aşağı hareket eder. Jeomorfik süreçler, yapıcı (yeni yapılar oluşturma) ve yıkıcı (mevcut yapıları aşındırma) etkilere sahiptir.

Doğu Anadolu Bölgesi'nin bazı özellikleri: Coğrafya: Türkiye'nin doğusunda yer alır ve Erzurum, Van, Bitlis, Kars, Iğdır, Ardahan, Muş, Malatya, Elazığ, Bingöl, Hakkâri, Tunceli, Sivas, Ağrı gibi illeri kapsar. Yüzölçümü: Yaklaşık 170.000 km² ile Türkiye'nin en büyük bölgesidir. Dağlar ve ovalar: Bölgede Ağrı Dağı, Cilo Dağı, Süphan Dağı ve Palandöken Dağı gibi yüksek dağlar ile Doğu Anadolu Ovası gibi verimli tarım alanları bulunur. İklim: Karasal iklim hakimdir; kışlar uzun ve soğuk, yazlar ise sıcak ve kurak geçer. Doğal güzellikler: Van Gölü, Akdamar Adası, Erzurum Palandöken Kayak Merkezi, Nemrut Dağı ve Ani Harabeleri gibi turistik yerlere sahiptir. Ekonomi: Büyük ölçüde tarıma, hayvancılığa ve madenciliğe dayalıdır. Nüfus: Türkiye'nin en az nüfusa sahip bölgesidir; nüfus yoğunluğu düşüktür. Etnik yapı: Bölgede Türkler, Kürtler ve Aleviler gibi çeşitli etnik gruplar yaşar.

Coğrafya plato çeşitleri oluşum şekillerine göre dört ana gruba ayrılır: 1. Karstik Platolar: Kolay eriyebilen kayaçların bulunduğu alanlarda akarsuların aşındırması sonucu oluşur. 2. Lav (Volkanik) Platolar: Yer kabuğundaki çatlaklardan çıkan lavların kalın bir tabaka oluşturması ve bu tabakanın akarsu tarafından aşındırılmasıyla oluşur. 3. Aşınım (Aşındırma) Platoları: Sel, rüzgar, akarsu gibi dış kuvvetlerin yer şekillerini aşındırması ve tektonik hareketlerle alçalması veya yükselmesi sonucu oluşur. 4. Tabaka Düzlüğü (Yatay Duruşlu) Platolar: Sert yapıdaki düzlüklerin akarsu tarafından aşındırılması sonucu oluşur.

Coğrafya terimi olarak seki (taraça), yatağına alüvyonlarını yaymış olan akarsuyun yeniden canlanarak yatağını kazması ve derinleştirmesi sonucunda oluşan basamaklardır. Taban seviyesinin alçalması nedeniyle, tabanlı bir vadide akan akarsuyun aşındırma gücü artar. Seki (taraça) kavramının tanımı, coğrafya sözlüklerinde 184649 kez görüntülenmiştir. Seki (taraça) oluşumunda etkili olan bazı faktörler şunlardır: akarsuyun yatağının derine doğru kazılması; akarsuyun yataklarında biriken alüvyonlar; alt katmanlarda çökme oluşması. Seki (taraça) türleri şunlardır: Strath teraslar. Dolgu teraslar. Kesme teraslar. Dönemli ve dönemsiz teraslar. Eşleşmiş ve eşleşmemiş teraslar. Deniz ve traverten taraçaları.

Jeomorfik, jeomorfoloji ile ilgili anlamına gelir. Jeomorfoloji, yerkabuğunun yüzey şekillerini ve bu şekillerin oluşum süreçlerini inceleyen bir bilim dalıdır.

Alaşehir haritasının neden bozuk olduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, Alaşehir'de yol onarım çalışmalarının yapıldığı bilinmektedir. Örneğin, 2017 yılında Alaşehir Belediyesi Fen İşleri Müdürlüğü ekipleri, bozulan yollarda onarım ve bakım çalışmaları yürütmüştür. Alaşehir'in uydu haritasına ise Yandex Maps üzerinden ulaşılabilir.

Pedoloji, toprakların oluşumunu, yapısını ve özelliklerini inceleyen bilim dalıdır. Pedoloji, Rusça "ped" (toprak) ve Latince "loji" (bilim) kelimelerinden türetilmiştir. Pedoloji ile ilgilenen bilim insanlarına "pedolog" denir. Pedoloji, tarım, çevre koruma, inşaat ve gıda üretimi gibi birçok alanda kritik bir rol oynar.

Jeomorfolojinin amacı, karalar üzerinde ve denizler altında yer kabuğunun dış yüzeyinde oluşan yer şekillerini, bu şekilleri oluşturan ve değiştiren etkenleri ve süreçleri araştırmak, bu bilgilerin dağılımını haritalamak ve toplumun yaşam kalitesine katkı sağlamaktır. Jeomorfolojinin diğer amaçları arasında: Geçmiş ve güncel yer şekillerinin korunması; Doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı; Jeomorfolojik mirasın korunması ve yönetimi yer alır. Jeomorfoloji, fiziki coğrafyanın bir dalı olup, iklim, su, toprak ve canlılar ile birlikte doğal ortam özelliklerini inceler.

Jeomorfoloji, yer şekillerini, onları şekillendiren kuvvetler ve süreçleri araştıran bir bilim dalıdır. Jeomorfologların bazı görevleri: Arazi ölçümleri ve veri oluşturma. Doğal kaynak ve potansiyel analizleri. Afet ve risk değerlendirmeleri. Kentsel ve bölgesel planlama. Askeri haritacılık. Jeomorfoloji, teorik çalışmaların yanı sıra arkeolojik sahaların paleocoğrafik evrimi, erozyon ve heyelan risk alanlarının tespiti gibi uygulamalı çalışmalarda da kullanılır.