Yargılama

İddia ve savunmanın genişletilmesi veya değiştirilmesi yasağı, farklı yargılama usullerine göre farklı zamanlarda başlar: 1. Basit Yargılama Usulü: İddia genişletme yasağı, dava açılmasıyla birlikte başlar ve davacı bu andan itibaren iddiasını genişletemez. 2. Yazılı Yargılama Usulü: Bu usulde, iddia ve savunma genişletme yasağı, dilekçeler teatisinin tamamlanıp ön inceleme aşamasına geçilmesiyle başlar.

Basit yargılama usulünde dosya, en fazla bir kez yenilenebilir.

Bireysel başvuruda uzun yargılamanın ne kadar süreceği konusunda kesin bir süre belirtilmemiştir. Ancak, genel olarak ceza yargılamalarında 2 yılın, hukuk yargılamalarında ise 5 yılın üzerindeki sürelerin makul olmadığı ve uzun yargılama olarak değerlendirilebileceği kabul edilmektedir. Bireysel başvuruların süresi, ihlalin öğrenildiği tarihten itibaren 30 gündür ve bu süre içinde başvuru yapılmaması durumunda talepler doğrudan reddedilir.

Özel yargılama usulleri şunlardır: 1. Seri Yargılama Usulü: Haciz, zilyedliğin geri alınması, çabuk bozulan eşyaya ilişkin davalar ve kaçmak üzere olan kişiler aleyhindeki davalarda uygulanır. 2. Basit Yargılama Usulü: Nafaka, velayet, vesayet, nüfus davaları, hizmet akdinden doğan davalar gibi belirli davalarda uygulanır. 3. Şifahi (Sözlü) Yargılama Usulü: HUMK'nun İkinci Babında (m: 178-426) belirtilen kurallar, sözlü yargılama usullerinde de uygulanır. Ayrıca, ceza yargılamasında da özel yargılama usulleri bulunmaktadır, bunlar arasında uzlaştırma ve seri muhakeme usulü yer alır.

Mahkeme sulh olursa, yani tarafların aralarındaki uyuşmazlığı kısmen veya tamamen sona erdirmek amacıyla anlaşırlarsa, şu sonuçlar doğar: 1. Karar: Mahkeme, sulhu kabul ederek "sulh nedeniyle davanın sona erdirilmesi" şeklinde bir karar verir. 2. Yargılama giderleri: Genel kural olarak, sulh halinde taraflar yargılama giderlerini ortaklaşa karşılar. 3. Vekalet ücreti: Taraflar sulh olsa bile, davalı taraf kendisine karşı açılan dava nedeniyle vekil tutmuşsa, mahkeme genellikle yargılama masraflarına ve vekalet ücretine hükmeder. 4. İcra takibi: Sulh sözleşmesi, ilam niteliğinde bir belge sayılır ve mahkeme kararı gibi icra edilebilir.

Sanık hakkında devam eden yargılama, suç şüphesi altında bulunan kişinin, soruşturma aşamasının tamamlanıp dava açılmasından itibaren ceza mahkemesinde yargılandığı süreci ifade eder. Bu aşamada, mahkeme tarafından iddianamenin kabul edilmesi ve hükmün kesinleşmesine kadar geçen süre içinde sanığın hakları korunur ve adil bir şekilde savunma yapması sağlanır.

Yargılamanın iadesi talebi, ilk kararı veren mahkeme tarafından incelenir.

Gerekçeli kararda aşağıdaki unsurların yer alması gerekmektedir: 1. Tarafların iddia ve savunmalarının özeti. 2. Tarafların anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususlar. 3. Çekişmeli vakıalar ve bu vakıalar hakkında toplanan deliller. 4. Delillerin tartışılması ve değerlendirilmesi. 5. Sabit görülen vakıalar ve bunlardan çıkarılan sonuç. 6. Hukuki sebepler ve uygulanan kanun maddeleri. 7. Hüküm sonucu, yargılama giderleri ve taraflardan alınan avansın harcanmayan kısmının iadesi. 8. Hükmün verildiği tarih ve hakim veya hakimlerin imzaları. Ayrıca, idari yargılamada gerekçeli kararda idarenin bilgilenmesi ve hukuka aykırı tutumunu gidermesi amaçlanır.

İddianamenin genişletilmesi ve değiştirilmesi yasağı, aşağıdaki hallerde kalkar: 1. Karşı tarafın açık rızası: Taraflar, dilekçeler aşamasında iddia ve savunmalarını karşı tarafın açık rızası ile genişletebilir veya değiştirebilirler. 2. Islah: Taraflar, ıslah yoluyla iddialarını ve savunmalarını genişletip değiştirebilirler. 3. Yeni olayın sonradan öğrenilmesi: Daha önce bilinmeyen yeni bir olayın sonradan öğrenilmesi durumunda, bu olay iddianamenin genişletilmesi yasağı kapsamına girmez. 4. Yargılama konusu olayın kamu düzenine aykırı olması: Bu tür durumlarda mahkeme, takdirine göre yasağın istisnasını değerlendirebilir.

Hakem kararının iptal edilmesi durumunda şu sonuçlar doğar: 1. İlamlı icra takibi durur: İptal kararıyla birlikte, hakem kararına dayanılarak başlatılan ilâmlı icra takibi kendiliğinden durur. 2. Hakem kararı ortadan kalkar: İptal kararı, hakem kararının hukuki varlığını sona erdirir ve bu karar artık hüküm ifade etmez. 3. Yeniden yargılama gerekebilir: İptal kararına karşı temyiz yoluna başvurulduğunda, Yargıtay'ın kararı bozması halinde, dosya bozmayla ilgili yeniden karar verilmesi için bölge adliye mahkemesine gönderilir. 4. Yeni bir hukuki yol açılır: İptal kararı, tarafların uyuşmazlığı tekrar tahkim yoluyla çözmelerine olanak tanır.

Temyiz üzerine kesinleşen bir karar, iki farklı yolla bozulabilir: 1. Kanun Yararına Bozma: Bu yol, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 309 ve 310. maddelerinde düzenlenmiştir. 2. Yargılamanın Yenilenmesi: Hükümlü lehine yargılamanın yenilenmesi, CMK'nın 311. maddesinde hükme bağlanmıştır.

Yargıtay'ın kanun yararına bozması durumunda şu sonuçlar doğar: 1. Karar sadece sanığın lehine sonuç doğurur. 2. Hüküm ortadan kalkabilir veya yeniden yargılama gerekebilir. 3. Bozma kararı Resmî Gazete'de yayımlanır ve yargı mercileri için emsal teşkil eder. Bu olağanüstü kanun yolu, hukuka aykırılıkların giderilmesi ve içtihat birliğinin sağlanması amacıyla kullanılır.

Yargılama iadesi süresi, yargılamanın iadesi sebebinin öğrenilmesinden itibaren iki hafta içinde talep edilmelidir.

Kısa karar ve gerekçeli karar aynı şeyler değildir. Kısa karar, mahkemenin yargılama sonunda verdiği hükmün özetidir ve duruşmanın son celsesinde taraflara okunur. Gerekçeli karar ise, kısa kararın ardından yazılan ve mahkemenin verdiği kararı neden ve niçin verdiğini açıkladığı detaylı karardır.

Tutanağın ispat gücü, ön inceleme, tahkikat ve yargılama işlemlerinin gerçekleştirildiği anda başlar.

Şufa davasında yargılama harcı nispi olarak hesaplanır.

Mahkemelerin "kes, kopyala, yapıştır" yöntemini kullanmasının nedeni, önceki yargılama safhasının kararlarını ve süreçlerini somut ve açık bir şekilde gerekçe kısmına eklemek olabilir. Ancak, bu yöntem adalet duygusunu zedeleyebilir ve hukuki güven ilkesini ihlal edebilir.

Ön incelemede tahkikata geçilmezse, dava dosyası üzerinde gerekli işlemler tamamlanmamış olur ve yargılama süreci ilerlemez.

Beyan dilekçesine cevap süresi yazılı yargılama usulünde iki haftadır.

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) kapsamında tensip tutanağında şu hususlar yer alır: 1. Davanın kabulü ve dilekçe eksiklikleri: Davanın kabulü ile dava dilekçesinin tam olup olmadığı belirtilir, değilse davacıya eksikliklerin giderilmesi için süre verilir. 2. Dava türü ve yargılama usulü: Davanın ne tür bir dava olduğu ve hangi yargılama usulüne tabi olduğu (yazılı ya da basit) belirtilir. 3. Delillerin sunulması: Tarafların delil olarak gösterdikleri belgeleri dilekçelerine ekleyerek vermeleri ve başka yerden getirilecek belgelere ilişkin gerekli bilgileri vermeleri istenir. 4. Ön inceleme duruşması: Dilekçelerin tamamlanmasından sonra ön incelemenin duruşmalı yapılıp yapılmayacağına karar verilir. 5. Duruşma günü: Ön incelemenin duruşmalı yapılması halinde duruşma tarihi belirlenir ve avanstan karşılanarak taraflara bildirilir. 6. Tahkikat duruşması: Ön incelemede yargılamaya devam edilmesine karar verilirse, tahkikat duruşması için gün verilir. Tensip tutanağı, davanın yol haritasını çizen ve yargılamanın ilk aşamalarında yapılması gereken işlemleri belirleyen bir belgedir.