Yargılama

Mahkeme, her iki tarafı da kısmen haklı bulabilir.

Tanık sorgulama, çelişmeli yargılama ve silahların eşitliği ilkelerine dayanır.

Aynı suçtan iki kez yargılanmama ve cezalandırılmama hakkı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne ek 7 No.lu Protokol ile düzenlenmiştir. Bu protokol, 22 Kasım 1984 tarihinde kabul edilmiş ve Türkiye'de 1 Ağustos 2016 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Söz konusu protokolün ilgili maddesi şu şekildedir: > "4. Aynı Suçtan İki Kez Yargılanmama ve Cezalandırılmama Hakkı 1. Hiç kimse bir devletin ceza yargılaması usulüne ve yasaya uygun olarak kesin bir hükümle mahkum edildiği ya da beraat ettiği bir suçtan dolayı aynı devletin yargı yetkisi altındaki yargılama usulleri çerçevesinde yeniden yargılanamaz veya mahkum edilemez."

Yazılı yargılama usulü şartları şunlardır: 1. Dava Dilekçesi: Davanın başlayabilmesi için davacının taleplerini içeren uygun bir dava dilekçesinin mahkemeye ibraz edilmesi gereklidir. 2. Dilekçelerin Karşılıklı Verilmesi: Dava dilekçesi, cevap dilekçesi, cevaba cevap dilekçesi ve ikinci cevap dilekçesi sırasıyla mahkemeye sunulmalıdır. 3. Ön İnceleme: Dilekçelerin verilmesinden sonra hakim, hazırlık işlemlerini yapar, tarafların dilekçelerini ve eklerini inceler ve uyuşmazlık konularını belirler. 4. Dava Şartları ve İlk İtirazlar: Mahkemenin yargı yetkisinin bulunması, dava ve taraf ehliyeti gibi dava şartları incelenir. 5. Tahkikat: İddia ve savunmalar ile bunlara ilişkin delillerin değerlendirildiği aşamadır. 6. Sözlü Yargılama: Gerekli oturumlarda duruşmalar yapılarak dosya hakkında karar verilir. 7. Hüküm Aşaması: Mahkemenin kararını açıkladığı aşamadır.

Hayır, ara karar ve hüküm aynı şey değildir. Ara karar, bir davada mahkemenin verdiği geçici ve sınırlı süreli bir karardır. Hüküm ise, mahkemenin taraflar arasındaki uyuşmazlıkla ilgili olarak yargılamanın sonunda verdiği ve davanın esası hakkında kesin iradesini ortaya koyduğu karardır. Dolayısıyla, ara karar hüküm değildir; ancak nihai kararla birlikte temyize götürülebilir.

"Temyize konu hüküm sadece yargılama giderlerine yönelik olduğundan temyiz talebi maktu harca tabidir" ifadesi, temyiz başvurusunda bulunan tarafın, yargılama giderlerine ilişkin kararlar için maktu bir harç ödemesi gerektiği anlamına gelir. Maktu harçlar, konusu para ile değerlendirilemeyen hallerde alınan ve belirli bir tutar üzerinden hesaplanan harçlardır.

Yargılama masrafı ve harç aynı şeyler değildir. Yargılama masrafı, bir davanın yürütülmesi sürecinde ortaya çıkan ve çeşitli harcamaları kapsayan genel bir terimdir. Harç ise, devletin yargı organlarının gördüğü adalet hizmeti sebebiyle aldığı belirli tutar ve oranlardaki paradır.

Yargılama giderleri, bir davanın yürütülmesi sürecinde ortaya çıkan çeşitli masrafları kapsar. Bu giderler şunlardır: 1. Harçlar: Başvurma harcı, karar ve ilam harcı gibi devletin aldığı paralar. 2. Keşif Giderleri: Mahkeme tarafından yapılan yerinde inceleme masrafları. 3. Tanık ve Bilirkişi Ücretleri: Dava sürecinde tanık ve bilirkişilere ödenen ücretler. 4. Dosya ve Evrak Giderleri: Dava dosyasının hazırlanması ve evrak işlemleri için yapılan masraflar. 5. Geçici Hukuksal Koruma Tedbirleri: İhtiyati tedbirler ve ihtiyati hacizler gibi tedbirlerin uygulanmasıyla ilgili giderler. 6. Vekâlet Ücreti: Davanın avukat tarafından yürütülmesi karşılığında ödenen ücret. 7. Gider ve Kanıt Avansı: Davanın başlatılması ve kanıtların sunulması için yatırılan avanslar.

Yazılı yargılamada süre uzatımı, bir ayı geçmemek üzere mahkeme tarafından verilebilir.

İkrarın kesin delil olabilmesi için aşağıdaki şartlar gereklidir: 1. Vakıa İleri Sürülmeli: İkrarın konusu, ancak karşı tarafça ileri sürülen maddi vakıalar olabilir. 2. Doğrulama Beyanı: Taraflardan birinin, diğer tarafça ileri sürülen vakıayı doğru olduğunu açıkça kabul etmesi gerekir. 3. Mahkeme İçi İkrar: İkrar, yargılama sırasında mahkemeye karşı yapılmalıdır. 4. Yazılı veya Sözlü Beyan: İkrar, sözlü olarak mahkemede veya yazılı belgelerle yapılabilir. Bu şartlar sağlandığında, mahkeme içi ikrar kesin delil niteliği taşır ve ayrıca ispat edilmesi gerekmez.

Yargılama devam ederken sanığın ceza alması mümkündür, ancak bu durum, suçun işlendiğinin kesin delillerle ispatlanmasına bağlıdır. Ceza yargılamasında "şüpheden sanık yararlanır" ilkesi geçerlidir; bu ilke gereği, sanığın suçlu olduğuna dair kesin ve inandırıcı deliller bulunmadıkça masum kabul edilir ve beraat eder.

Tahkikat ve sözlü yargılama duruşması, hukuk davalarının yargılama sürecindeki iki önemli aşamadır. Tahkikat aşaması, dilekçelerin karşılıklı verilmesi ve ön inceleme aşamasından sonra başlar. Sözlü yargılama aşaması, tahkikat aşamasının sona ermesinden sonra, mahkeme tarafından belirlenen gün ve saatte gerçekleştirilir.

Bir kişi aynı suçtan yalnızca bir kez yargılanır.

İddianamede anlatılan olay dışında bir fail ve fiilin yargılanması, belirli koşullar altında mümkündür. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 225. maddesine göre, hangi fail ve fiili hakkında dava açılmışsa, sadece o fail ve fiili hakkında yargılama yapılarak hüküm verilebilir.

İade-i muhakemenin (yargılamanın yenilenmesinin) şartları şunlardır: 1. Yeni Delillerin Ortaya Çıkması: Kararın verilmesinden sonra, davanın seyrini değiştirebilecek nitelikte yeni delillerin ortaya çıkması. 2. Yanlış Karar Verildiğinin Anlaşılması: Karar verildikten sonra, hükmün dayandığı bir belgenin sahte olduğunun anlaşılması veya gerçeğe aykırı beyanlarla kararın alındığının tespit edilmesi. 3. Hukuka Aykırılık: Hükme katılmış olan hâkimlerden birinin, görevlerini yapmada kusur etmesi ve bu kusurun hükümlüye ceza kovuşturması veya mahkûmiyet gerektirecek nitelikte olması. 4. Ceza Hükmünün Dayanağı: Ceza hükmünün, başka bir hukuk mahkemesinin kararına dayandırılması ve bu kararın sonradan iptal edilmesi. 5. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararı: Ceza hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlali suretiyle verildiğinin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmesi. Bu şartlar, ceza ve hukuk yargılamalarında farklılık gösterebilir.

Suçlular, yeterli delillerin toplanmamış olması, kaçma şüphesinin bulunmaması ve delillerin karartılma riskinin olmaması gibi nedenlerle soruşturma veya yargılama sürecinde serbest bırakılabilirler. Ayrıca, adli kontrol uygulaması da bir serbest bırakma yöntemidir.

Silahların eşitliği ve çelişmeli yargılama ilkeleri, adil yargılanma hakkının koruma altına aldığı temel ilkelerdir. Silahların eşitliği ilkesi, yargılamanın tarafları arasında yargılama usulüne dair hak ve yetkiler bakımından hakkaniyete uygun bir dengenin sağlanmasını, taraflardan birinin diğerine göre dezavantajlı bir duruma düşürülmeksizin iddia ve savunmalarını ileri sürebilmek için makul fırsatlara sahip olabilmesini temin eder. Çelişmeli yargılama ilkesi ise, mahkemenin kararını etkileyebilmek amacıyla dava dosyasına sunulan ya da mahkemece re'sen dava dosyasına dâhil edilmiş bulunan her türlü görüş ve deliller hakkında tarafların bilgi sahibi olması ve bunlar hakkında görüş bildirebilmesi olarak tarif edilir.

Heyet halinde yargılama, aşağıdaki dava ve işlerde yapılır: 1. İflas, iflasın kaldırılması, iflasın kapatılması, konkordato ve yeniden yapılandırmadan kaynaklanan davalar. 2. Türk Ticaret Kanunu'nda hâkimin kesin olarak karara bağlayacağı davalar. 3. Şirketler ve kooperatifler hukukundan kaynaklanan genel kurul kararlarının iptali ve butlanına ilişkin davalar. 4. Yönetim organları ve denetim organları aleyhine açılacak sorumluluk davaları. 5. Organların azline ve geçici organ atanmasına ilişkin davalar. 6. Tahkim yargılamasında; tahkim şartına ilişkin itirazlar, hakemlerin seçimi ve reddine yönelik davalar. Ayrıca, dava değerine bakılmaksızın bu dava ve işler de heyet halinde görülür.

Yargılama masrafı borçlusu, genel olarak davayı kaybeden taraftır.

Ceza davası açıldıktan sonra yaşanan süreç şu aşamalardan oluşur: 1. Soruşturma Aşaması: Savcılık, delilleri toplar, tanık ve mağdur ifadelerini alır ve şüphelinin savunmasını değerlendirir. 2. Dava Açılması: Savcılık, yeterli delil bulunduğunda iddianame hazırlar ve mahkemeye sunar. 3. Yargılama Süreci: Ceza mahkemesi tarafından yürütülen bu aşamada, tarafların beyanları dinlenir, deliller tartışılır ve tanıklar ile uzmanlar dinlenir. 4. Karar Aşaması: Yargılama sonunda mahkeme, sanığın suçlu olup olmadığına karar verir. 5. Temyiz Süreci: Taraflardan biri karara itiraz ederse, dosya istinaf ya da temyiz mahkemelerine taşınabilir. 6. Hükmün Kesinleşmesi: İtiraz yolları tamamlandığında ve verilen karar değişmeden onaylandığında hüküm kesinleşir.