Varoluşçuluk

Çaba felsefesini savunan filozoflardan biri Karl Jaspers'dır. Ayrıca, varoluşçuluk (egzistansiyalizm) felsefesi de çabayı önemli bir kavram olarak ele alır.

Haruki Murakami'nin "Uyku" kitabı, uykusuzluk nedeniyle yaşamı altüst olan bir kadının içsel yolculuğunu anlatır. Kadın, 17 gün boyunca uyuyamamaktadır ve bu durum, onun hayatında derin felsefi soruları gündeme getirir: ölüm korkusu, hayatın anlamı gibi. Kitap, aynı zamanda Murakami'nin tipik anlatım tarzı olan varoluşsal sorgulamalar ve boşluklar arasında gezinir.

Sisifos Söyleni, Fransız yazar ve düşünürü Albert Camus tarafından II. Dünya Savaşı ortasında yayımlanan bir deneme kitabıdır. Kitapta anlatılan ana hikaye, Yunan mitolojisindeki Sisifos efsanesine dayanır. Camus, bu kısır döngüyü trajik yapan şeyin, kahramanın her deneyişinde tekrar düşeceğini bile bile taşı çıkarmaya gayret etmesi olduğunu belirtir. Kitap, insanın varoluş çabasını, dünyanın insan karşısındaki kayıtsızlığını ve bu kayıtsızlığın yarattığı anlamsızlık hissinin başkaldırı ile aşılmasını ele alır.

İnsanı yaşatma felsefesi, yaşamın ne olduğu, amacı ve anlamı üzerine düşünen, insan yaşamını bütün yönleriyle ele alan felsefi bir yaklaşımdır. Bu felsefe, bireyin kendini keşfetmesine, değerlerini belirlemesine ve yaşamını daha anlamlı hale getirmesine yardımcı olur. Öne çıkan bazı yaklaşımlar: - Doğalcı görüş: Yaşam, güçteki çoğalma ve gelişim süreci olarak görülür. - İdealist veya metafizik görüş: Yaşam, zihinsel süreçler ve içe dönük deneyimlemelerle anlaşılır. - Varoluşçuluk: Birey, kendi anlamını yaratma sorumluluğunu üstlenir.

"Körlük" kitabını okuduktan sonra şu duygular ve düşünceler öne çıkar: 1. İnsanın Varoluşsal Sorgulamaları: Kitap, okuyucuyu insanın varoluşsal derinliği üzerine düşünmeye sevk eder. 2. Toplumsal Eleştiriler: Eserde işlenen toplumsal temalar, okuyucuları kendi toplumlarını eleştirel bir gözle görmeye teşvik eder. 3. Empati ve Anlayış: Karakterler aracılığıyla okuyucular, başkalarını anlama ve empati kurma becerilerini geliştirir. 4. Korku ve Umutsuzluk: Roman, karakterlerin yaşadığı korku ve umutsuzluk duygularını okuyucuya aktarır. 5. İnsanın İçindeki Kötülük: Kitap, insan doğasının karanlık yönlerini ve güç mücadelesini etkileyici bir şekilde ele alır.

Dört temel felsefi akım şunlardır: 1. Rasyonalizm (Akılcılık): Bilginin kaynağının akıl olduğunu savunur. 2. Empirizm (Deneycilik): Bilginin duyusal deneyimle kazanıldığını öne sürer. 3. Pragmatizm: Bilginin doğruluğunun pratik sonuçlarına göre değerlendirilmesini savunur. 4. Varoluşçuluk: İnsan varlığının özgürlüğü, bireyselliği ve anlam arayışı üzerine odaklanır.

Albert Camus, varoluşçulukla ilgili olarak şunları söylemiştir: "Varoluşun özden önce geldiği" fikrini öne süren ve varoluşçu felsefenin önemli temsilcilerinden biri olan Jean-Paul Sartre'ın görüşlerini eleştirerek, varoluşçuluğu bireyin kendini oluşturma çabası olarak değerlendirmiştir. "Hayatın anlamı" sorusuna verdiği cevapla absürdizm akımını şekillendirmiş ve varoluşun anlamsızlığına karşı başkaldırı fikrini geliştirmiştir. "Hayır, ben bir varoluşçu değilim" diyerek varoluşçu olduğu tanımlamasını reddetmiş, ancak eserlerinde varoluşçuluğu betimleyen birçok kavramla karşılaşıldığını belirtmiştir. "Hayat hiçbir şey değildir, itina ile yaşayınız" sözüyle, hayatın bir anlam aramaya çalışmayacak kadar kısa olduğunu ve anlamı olsa bile olmasının hiçbir şey değiştirmeyeceğini ifade etmiştir.

Woody Allen'ın "Manhattan" filmi, orta yaşlı bir televizyon yazarının, bir ergen kızla olan ilişkisinin, en yakın arkadaşının metresine aşık olmasıyla daha da karmaşıklaşmasını anlatıyor. Filmde işlenen başlıca temalar şunlardır: - Romantik idealizm ve gerçeklik: Ana karakter Isaac'in, saf ve masum bir aşk arayışı ile bu arayışın pratikteki zorlukları arasındaki çelişki. - Varoluşsal kaygı: Karakterlerin hayatlarının anlamını ve yaşlanma ile ölümü düşünme biçimleri. - Sanat ve yaratıcılık: Isaac'in, televizyon yazarlığından daha anlamlı bir işe yönelme isteği ve bu sürecin kişisel kimliği nasıl etkilediği. Ayrıca, filmin siyah-beyaz sinematografisi ve George Gershwin'in müzikleri, New York şehrinin kültürel ve sanatsal zenginliğine bir saygı duruşu niteliğindedir.

Albert Camus'nün "Düşüş" romanı, modern insanın varoluşsal krizini ve ahlaki çöküşünü anlatır. Romanın temel temaları: - Özgürlük ve sorumluluk: İnsan, kendi yaşamının anlamını yaratmalıdır ve bu süreçte eylemlerinden sorumludur. - Anlamsızlık ve hiçlik: Hayatın derin bir anlamı olmadığına dair algı, anlamsızlık ve bunalıma yol açar. - Suçluluk duygusu: Başkalarının ve kendi eylemlerinin yol açtığı suçluluk, insanı içsel bir çatışmaya sürükler. Ana karakter Jean-Baptiste Clamence, itirafları aracılığıyla kendi hakikatini ve kendini yaratma edimini gerçekleştirmeye çalışırken, aynı zamanda toplumun ve insanlığın genel suçluluğunu da sorgular.

Emmanuel Mounier'in varoluş felsefesi, kişiselci düşünce hareketinin bir parçası olarak, varoluşçuluk akımına eleştirel bir bakış sunar. Mounier'e göre: 1. Varoluş Özden Önce Gelir: İnsanlar önceden tanımlanamaz ve belirlenemez; kendilerini nasıl yaparlarsa öyle olurlar. 2. İnsanın Kendi Özünü Seçmesi: İnsan, olmayı seçtiği şeyden başka bir şey değildir. 3. Özgürlük ve Bağlanma: Özgürlük, sınırsız sorumlulukla birlikte gelir ve insan, kendi eylemleriyle dünyasını şekillendirir. Mounier, varoluş felsefesini, insanın özne olarak emsalsizliğine ve onun toplumla olan ilişkisine odaklanarak ele alır.

Alan Schneider'in "Film" (1965) adlı eseri, Nobel ödüllü yazar Samuel Beckett'in sinematografik tek çalışmasıdır. Başlıca temaları arasında varoluşsal korku ve sinemanın özü yer alır.

Jean-Paul Sartre'a başlamak için aşağıdaki eserler ve konular önerilebilir: 1. "Varlık ve Hiçlik": Sartre'ın en önemli eserlerinden biri olup, varoluşçu felsefesinin temel ilkelerini ele alır. 2. "Özgürlüğün Yolları": Sartre'ın varoluşçu düşüncelerini roman formatında işlediği bir eserdir. 3. "Bulantı": Sartre'ın varoluş felsefesinin odak noktası olan "bulantı" kavramını işlediği roman. Ayrıca, Sartre'ın varoluşçuluk, özgürlük, sorumluluk ve insan doğası gibi konulardaki genel görüşleri de başlangıç için faydalı olabilir.

Absürdizm, 20. yüzyılın önemli felsefi akımlarından biri olup, hayatın ve evrenin doğasında bir anlam bulunmadığını savunur. Absürdizmin temel ilkeleri: 1. Anlam Arayışı: İnsan, anlam arayışı içindeyken, anlamsız bir evrenle yüzleşir ve bu çelişki absürdün doğuşudur. 2. Üç Olası Tepki: Absürdizme karşı üç olası tepki vardır: intihar, dini veya metafizik inanç geliştirme ve absürdü kabul etme. 3. Özgürlük ve Direniş: Absürdü kabullenmek, insanın özgürlüğünü ve direncini ortaya koyar. Absürdizm, varoluşçuluğun bir dalı olarak görülse de, bireyin kendi anlamını yaratabileceği düşüncesinden ayrılır.

Selçuk Baran, varoluşçuluk akımına mensuptur.

Erol Göka'nın "Psikoloji, Varoluş, Maneviyat" adlı eseri, varoluş felsefesinin temel kavramlarının Müslüman kültürde doğru anlaşılmasına yönelik teorik bir inşa çabasını ele almaktadır. Kitapta anlatılan konular şunlardır: - Maneviyat: İnsanın hayatına anlam katan, amacını ve ideallerini belirleyen bir kavram olarak ele alınır. - Varoluşçuluk ve Varoluşçu Psikoterapi: Varoluşçu felsefenin tarihi temelleri ve modern psikolojiye etkileri incelenir. - İbadet Psikolojisi: İbadetlerin bireysel ve toplumsal psikolojik boyutları üzerinde durulur. Göka, bu eserde insana dair her şeyi maneviyatla ilişkilendiren bir yaklaşım sunarak, varoluş-psikoloji ilişkisi çerçevesinde insanın anlaşılmasına dair temel hareket noktası olarak maneviyat kavramını işaret eder.

Javier Marias, eserlerinde genellikle insan ilişkileri, varoluşsal sorgulamalar ve ahlaki tartışmalar gibi temaları işler. "Karasevdalılar" romanında, bir âşık olma hâli üzerine kurulu bir hikâye anlatırken, aynı zamanda ölüm, kayıp, yas süreci ve kader gibi konuları da ele alır. "Beyaz Kalp" romanında ise, ilişkiler, dürüstlük, politika, eşitlik, adalet, yalan, gerçek gibi konuları derinlemesine inceler ve bir Shakespeare eserine yaslanarak Macbeth'i günümüz dünyasına uyarlar. Ayrıca, Marias'ın eserleri, çevirmen ve editör olan karakterlerin sıkça yer alması ve geçmiş, gelecek ve bugün arasında kurduğu köprü ile de dikkat çeker.

En önemli üç felsefe akımı olarak şunlar kabul edilebilir: 1. Rasyonalizm (Akılcılık): Bilginin kaynağının akıl olduğunu savunur ve akıl yoluyla elde edilen bilginin en güvenilir bilgi olduğunu ileri sürer. 2. Empirizm (Deneycilik): Bilginin duyusal deneyimle kazanıldığını ve insan zihninin doğuştan boş bir levha olduğunu iddia eder. 3. Varoluşçuluk: İnsan varlığının özgürlüğü, bireyselliği ve anlam arayışı üzerine yoğunlaşır; insanın kendi anlamını ve değerlerini yaratma süreciyle varlığını şekillendirdiğini savunur.

Yalom Varoluşçu Terapi, bireyin varoluşunun anlamını sorgulaması, özgürlüğünü ve sorumluluğunu kabul etmesi üzerine kurulu bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bu terapinin temel prensipleri şunlardır: - Ölüm: Kaçınılmaz bir son olarak kabul edilen ölüm, bireyin yaşamına anlam katmasına vesile olabilir. - Özgürlük: Seçimlerimizin sorumluluğunu almak, bireysel gelişim için gereklidir. - Yalnızlık: Nihai olarak her insan kendi varoluşunda yalnızdır ve bu gerçeği kabullenmek önemlidir. - Anlamsızlık: Birey yaşamına anlam katmakla yükümlüdür, aksi takdirde anlamsızlık hissi psikolojik sıkıntılara yol açabilir. Yalom'a göre, varoluşsal kaygılar doğal bir parçadır ve bunlarla yüzleşmek, kişisel gelişim için önemli bir fırsat sunar.

"Hiçlik Çağı" (The Age of Nothing) kitabı, Peter Watson tarafından yazılmış ve Tanrı inancının yokluğunda ortaya çıkan ahlaki, felsefi ve kültürel boşluğu ele almaktadır. Kitapta anlatılan konular arasında: - Varoluşçuluk: Jean-Paul Sartre, Simone de Beauvoir ve Albert Camus gibi düşünürlerin, anlamın bireyin kendi seçimlerinde olduğunu savunması. - Freud ve Psikanaliz: Freud'un, insan davranışlarını açıklamak için dinsel inanç yerine bilinçdışı süreçleri koyması. - Sanatın Yeni Rolü: Sanatın, insanın anlam arayışında dinin yerini alması ve modern sanatçıların duygu ve ruh halini ifade etmenin yeni yollarını keşfetmesi. - Felsefe, Bilim ve Ahlaki Temellerin Sorgulanması: Bertrand Russell ve A.J. Ayer gibi isimlerin, dinin yerine rasyonaliteyi ve deneysel bilgiyi koyması. - Nihilizm: Özellikle iki dünya savaşı ve Holokost gibi insanlık trajedileriyle birleşerek nasıl derinleştiği ve bazı düşünürlerin anlamın kaybını felsefi bir veri olarak kabul etmesi. Ayrıca, kitapta Doğu felsefelerine yöneliş ve seküler anlam inşa etme çabaları da ele alınmaktadır.

İnsanın anlam arayışı, varoluşsal sorulara verilen cevaplarla başlar ve bu süreçte bilişsel atıflar önemli bir rol oynar. Başlıca adımlar: 1. Geçmiş Deneyimler: Bireylerin anlam arayışı, geçmiş yaşantılarından, kültürel ve sosyal çevrelerinden etkilenir. 2. Felsefi Temeller: Antik Yunan'dan modern felsefeye kadar birçok filozof, anlam arayışının insan hayatındaki yerini sorgulamıştır. 3. Zorluklar ve Değişimler: Gençlik döneminde kimlik arayışı, orta yaşta hayatın anlamını sorgulama ve yaşlılıkta geçmişe yönelik değerlendirmeler gibi farklı evrelerde anlam arayışı değişir ve gelişir. 4. Logoterapi: Viktor Frankl'ın logoterapi kuramı, insanın temel motivasyon kaynağının hayatına anlam katma çabası olduğunu öne sürer. 5. Gönüllülük ve Anlamlı Faaliyetler: İş, sanat, aile, sevgi, toplum ve inanç sistemleri gibi faaliyetler, bireyin hayatında anlam bulmasına yardımcı olabilir.