Urartu

Urartular, Hurrice dilinin bir lehçesini konuşuyorlardı.

Ağrı Şoşik Kalesi'nin ilk yapımının Urartu döneminde gerçekleştiği düşünülmektedir. XVII. yüzyıl ortalarında kaleyi Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın oğlu Ziyadüddin'e mal eden bir kayıt da bulunmaktadır.

Urartu dilini konuşan dede, Van'ın Gürpınar ilçesindeki Çavuştepe Kalesi'nde 60 yıl önce bekçilik yaparken bu dili öğrenen Mehmet Kuşman'dır. Mehmet Kuşman, şu anda dünya üzerinde Urartuca bilen 7 kişiden biri olarak bilinmektedir.

Urartucada 30 harf bulunmaktadır.

Hurri ve Urartu kavimleri aynı kökene sahiptir, ancak farklı dönemlerde yaşamışlardır. Hurri kavmi, M.Ö. 3. binyılda Anadolu'da yaşayan ve daha sonra Kuzey Mezopotamya ve Kuzey Suriye'ye kadar yayılan bir halktır.

Palu isminin kökeni, antik dönemlere kadar uzanmaktadır. Tarihçiler ve araştırmacılar, Palu isminin Hitit ve Urartu dönemlerine kadar dayandığını öne sürmektedirler. Diğer bir görüşe göre ise Palu ismi, Arapça kökenli olup, "tepe" veya "yüksek yer" anlamına gelen ifadelerle benzerlik taşımaktadır.

Haykaberd Kalesi, Urartian kralı Sarduri II tarafından M.Ö. 8. yüzyılda inşa edilmiştir.

Mirjo Salvini'nin "Urartu Tarihi ve Kültürü" kitabı, Urartular'ın tarihine ve kültürüne dair kapsamlı bir inceleme sunmaktadır. Kitapta ele alınan konular: - Urartu Devleti'nin Siyasi Tarihi: Urartu'nun kuruluş öncesi dönemi ve kralların icraatları. - Urartu Kültürü ve Uygarlığı: Doğu Anadolu'nun coğrafi yapısı, mimari, tunç sanatı ve dini. - Yazılı Kaynaklar ve Dil: Urartu çivi yazısı ve dilinin Hurrice ile olan benzerliği. Ayrıca, kitapta Urartu yerleşimlerinin yayılış alanı, bronz işçiliği ve kaya mezarları gibi konular da detaylı bir şekilde işlenmektedir.

Urartu heykelleri, çeşitli müzelerde ve arkeolojik alanlarda bulunmaktadır: 1. Anadolu Medeniyetleri Müzesi, Ankara: Urartu tanrıları Haldi ve Teişeba'nın kabartmaları bu müzede sergilenmektedir. 2. Ermenistan Tarihi Müzesi, Erivan: Urartu dönemine ait çeşitli heykel ve rölyefler bu müzede yer almaktadır. 3. Van Müzesi: 2024 yılında Van'da yapılan kazılarda bulunan bir tonluk Urartu heykeli de bu müzeye taşınmıştır. 4. Toprakkale (Rusahinili), Van: Urartu sanat eserlerinin bulunduğu önemli bir arkeolojik alan.

Urartuların en önemli buluşları arasında sulama kanalları ve barajlar inşası öne çıkmaktadır.

Urartular'da devlet yönetimi krallıkla idare edilmiştir. Urartular'ın sosyal yapısı şu şekilde özetlenebilir: - Tarım ve hayvancılık: Urartular'ın önemli geçim kaynakları arasında yer almıştır. - Maden işleme: Demir, bakır ve gümüş gibi madenlerde ileri bir seviyeye ulaşılmış, bu da sanatsal üretimi etkilemiştir. - Din: Çok tanrılı bir inanca sahip olan Urartular'da en önemli tanrı savaş tanrısı Haldi'dir. - Ölü gömme geleneği: Ölüler, eşyalarıyla birlikte oda şeklinde mezarlara gömülmüştür.

Kef Kalesi'nin hikayesi, Urartular dönemine kadar uzanır ve Adilcevaz'ın 6 km kuzeyindeki volkanik bir tepenin üzerinde yer alır. Kalenin yapım amacı, II. Rusa döneminde (bir yazıta göre) Urartuların önemli yerleşim merkezlerinden birini korumaktı. 1964 yılında yapılan kazılarda, otuzdan fazla odası olan büyük bir saray kalıntısı ve pithos küpleri bulunmuştur. Osmanlı döneminde, kalenin limanına bakan kulelerde şayka topları ve balyemez topları ile kargir evler bulunduğu bilinmektedir.

Urartularda astronomi ve takvim anlayışı oldukça gelişmişti. Astronomi alanında Urartular, gökyüzünü dikkatle gözlemleyerek mevsimleri ve zamanı doğru bir şekilde hesaplamışlardır. Takvim konusunda ise Urartular, güneş yılı esasına dayanan bir takvim kullanmışlardır.

Van'da çivi yazılı iki Urartu yazıtı bulunmuştur.

Urartularda iki çeşit çivi yazısı kullanılmıştır: 1. Standart çivi yazısı: Bu yazı türü, kraliyet binaları, kaleler ve zafer anıtları gibi önemli yapılar üzerine yazılmıştır. 2. Hiyeroglif yazısı: Günlük hayatta kullanılan, çivi yazısı bilmeyen memurlar için icat edilmiş, görsel bellekte kolay yer bulan işaretlerden oluşan bir yazı türüdür.

Urartular, Bingöl'e batıya doğru genişleme politikaları kapsamında geldiler.

Yüksekova'nın tarihi yerleri şunlardır: 1. Melik Muhammed Esat Medresesi: Hakkari Beyi Muhammed Esad tarafından yaptırılan, 1910 yılına kadar eğitim veren iki katlı bir medrese. 2. Kekyaşin ve Topuzova Anıtları: Urartu dönemine ait resimler ve figürlerin bulunduğu anıtlar. 3. Büyükçiftlik (Hırvata) Köyü Kalıntıları: Urartular zamanından kalan tarihi kalıntılar. 4. Garedok Vadisi Kaya Resimleri: M.Ö. 6.000-1.000 yıllarına tarihlenen, kayalar üzerine kazınmış binlerce kaya resmi. 5. Dirheler (Dev Evleri): Tirşin Yaylası'nda yer alan, kayalara oyulmuş dev boyutlu yapılar.

Urartularda ilk defa çivi yazısı bulunmuştur.

Patnos'un eski adı, Urartular döneminde Aladri olarak geçmektedir.

Tunç kemerler, MÖ 8.-6. yüzyıl civarında Urartu toplumunda yapılmaya başlanmıştır.