TürkEdebiyatı

Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun "Güvercin Avı" adlı öyküsü, işgal altındaki bir çiftlikte, Kuşbaz Hüseyin Bey'in güvercinlerine düşman askerleri tarafından yapılan saldırıyı anlatır. Çetenin başı, bir zamanlar Hüseyin Bey için çalışan hizmetçisi İspiro'dur.

Ziya Gökalp şiirlerinde çeşitli konuları işlemiştir, bunlardan bazıları şunlardır: Turancılık. Türkiyecilik. Köy ve köylü. Batı medeniyeti. Kadın, aile ve feminizm. Yurtseverlik ve vatan sevgisi. Halk masalları.

Ziya Osman Saba, öz şiir veya saf şiir anlayışını benimsemiştir. Saba'nın şiir anlayışının bazı özellikleri şunlardır: Merhamet ve iyimserlik: Hayata ve insanlara karşı merhamet duygusu ve iyimserlikle yaklaşmıştır. Mutlu aile tabloları: Şiirlerinde mutlu aile tabloları çizmiştir. Sükût ve beyaz renk: Şiirlerinde sükûta ve beyaz renge önem vermiştir. Tabiat ve kaçış: Yeşillikler ve denizle iç içe "o belde"lere yer vermiştir; bu yerler, öte hayata geçmiş tanıdıkların ve aile bireylerinin de içinde mutlulukla yer alacağı mekânlardır. Temalar: Şiirlerinde hatıralar, çocukluk ve gençlik yıllarına duyulan özlem, tabiat, şehir, ev ve aile, Allah, teslimiyet, hayat, ölüm ve ahiret gibi temaları işlemiştir. Saba, 1928'de altı arkadaşıyla birlikte Yedi Meşale isimli ortak kitabı yayımlamış ve ömrünün sonuna kadar topluluğun şiir anlayışına bağlı kalan tek Yedi Meşaleci olmuştur.

Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın en önemli eseri, Marifetname olarak kabul edilir. Ansiklopedik bir özellik taşıyan bu eser, tasavvuf, ahlak, kelam, aritmetik, geometri, astronomi, fizyoloji ve psikoloji gibi geniş bir konu yelpazesine sahiptir.

11. sınıfta işlenecek edebiyat kitapları, müfredata göre değişiklik gösterebilir. Ancak, genel olarak 11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde işlenen bazı kitaplar şunlardır: Eş'ar-ı Ziya (Ziya Paşa); Namık Kemal Hayatı ve Şiirleri (Seyit Kemal Karaalioğlu); Sergüzeşt (Samipaşazade Sezâi); Felâtun Bey ile Râkım Efendi (Ahmet Mithat Efendi); Şair Evlenmesi (Şinasi); İntibah (Namık Kemal); Zavallı Çocuk (Namık Kemal); Küçük Şeyler (Sami Paşazade Sezai); Aşk-ı Memnu (Halit Ziya Uşaklıgil); Kırık Hayatlar (Halit Ziya Uşaklıgil). Ayrıca, Madam Bovary (Gustave Flaubert) ve Sodom ve Gomore (Yakup Kadri Karaosmanoğlu) gibi eserler de müfredatta yer alabilir. 11. sınıf Türk Dili ve Edebiyatı dersinde işlenen diğer konular arasında edebiyat-toplum ilişkisi, edebi akımlar, hikaye, şiir, makale, sohbet, fıkra, roman ve tiyatro türleri de bulunmaktadır. Güncel müfredat için MEB'in resmi yayınlarını kontrol etmek en doğru bilgiyi sağlayacaktır.

Saf şiir anlayışı, 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan ve şiirin özüne, ruhuna yönelen bir akımdır. Saf şiir anlayışının bazı özellikleri: Biçim endişesi: Şiirde biçim ve ahenk önemlidir. Anlamın arka planda olması: Anlam, imgelere ve çağrışımlara dayanır; her okuyucu şiirden farklı bir şey anlayabilir. İdeolojik ögelerin dışlanması: Şiir, herhangi bir ideolojinin vasıtası olamaz. Bireysel ve düşsel öğeler: Düşsel ve bireysel bir yaklaşımla evrensel insan tecrübesi dile getirilir. Gizemsellik ve sembolizm: Gizemsellik, simgecilik, ruh, ölüm, masal, rüya, mit gibi temalar işlenir. Saf şiir anlayışının temsilcileri: Ahmet Haşim, Yahya Kemal Beyatlı, Necip Fazıl Kısakürek, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ahmet Muhip Dıranas, Cahit Sıtkı Tarancı, Asaf Halet Çelebi, Behçet Necatigil, Fazıl Hüsnü Dağlarca.

Eski Türk edebiyatı dergilerinden bazıları şunlardır: ESTAD (Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi). Servet-i Fünûn. Dergâh. Varlık. Türk Dili.

Türk halk hikayeleri, konularına göre üç ana gruba ayrılır: 1. Aşk Hikayeleri: Toplum tarafından iyi bilinen efsanevi aşkları (Kerem ile Aslı, Tahir ile Zühre, Leyla ile Mecnun) içerir. 2. Dini Temalı Kahramanlık Hikayeleri: Tarihe mal olmuş kahramanları veya dinsel açıdan önemli erdemli kişileri konu alır (Hz. Ali Hikayeleri, Van Kalesi Hikayesi, Hayber Kalesi Hikayesi). 3. Destani Halk Hikayeleri: Destan özelliklerini taşıyan hikayeler (Köroğlu, Dede Korkut Hikayeleri). Ayrıca, halk hikayeleri hacimlerine göre de sınıflandırılabilir; kasideler, kara hikayeler, karavelli gibi.

"Baldız" hikayesi, Türk yazar Refik Halit Karay tarafından kaleme alınmıştır.

Ahmet Celal, Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun "Yaban" adlı romanının başkahramanıdır. Özellikleri: Meslek: Yedek subaydır ve I. Dünya Savaşı'nda bir kolunu kaybetmiştir. Kişilik: İdealist ve memleket sevdalısıdır; Mustafa Kemal Paşa'nın örgütlediği kurtuluş mücadelesini destekler. Eğitim: Batılı bir eğitim almıştır ve düşünce dünyası köylülerinkinden farklıdır. Köylülerle İlişkisi: Köylülerle arasında büyük bir uçurum vardır; konuşması, tavırları ve düşünceleri köylüler için "yaban"dır. Köye Geliş Amacı: İstanbul'un işgal edilmesi üzerine huzur bulmak için Anadolu'da bir köye gider. Köydeki Faaliyetleri: Köylüleri cehaletten kurtarmaya çalışır, ancak bu çabası köylülerle çatışmasına yol açar.

Rubai, aruz ölçüsüyle yazılan, dört dizeden oluşan bir Divan Edebiyatı nazım biçimidir. Özellikleri: Kafiye düzeni: Genellikle aaxa şeklindedir, ancak aaaa şeklinde kafiyelenmiş rubailer de vardır. Konu: Aşk, şarap, dünyanın nimetlerinden yararlanma, hayatın anlamı, tasavvuf ve ölüm gibi konular işlenir. Vezin: Kendine özgü 24 kalıbı vardır; bu kalıplar ahreb (mefûlü ile başlayan) ve ahrem (mefûlün ile başlayan) olarak ikiye ayrılır. Mahlas: Genellikle mahlassız şiirlerdir. Yapı: İlk iki dize fikri hazırlar, asıl düşünce 3. veya 4. dizede ortaya çıkar.

Gülşehrî, Anadolu’daki Türk edebiyatının kuruluş evresinin sanatkârlık itibarıyla Yunus Emre’den sonra en önemli ismidir. Gülşehrî’nin önemli olmasının bazı sebepleri şunlardır: Eserleri: Mantıku’t-Tayr: Feridüddin-i Attar’ın ünlü mesnevisini temel alarak yazdığı bu eser, Türk dilinin Anadolu’da kaleme alınmış ilk büyük eserlerinden biridir. Feleknâme: İlhanlı Hükümdarı Gâzân Han adına 1301’de yazdığı Farsça bir mesnevidir. Aruz Risalesi: Aruz vezni üzerine bir çalışmadır. Türkçeye Katkı: Gülşehrî, Türkçeyi savunmuş ve geliştirmiştir. Eğitim: İyi bir eğitim aldığı, Arapça ve Farsça’nın yanı sıra matematik, mantık ve felsefe bildiği düşünülmektedir. Etkilendiği Yazarlar: Mevlânâ, Senâî, Attâr gibi mutasavvıf yazarlardan etkilenmiştir.

Devlet Ana kitabının önemli olmasının bazı nedenleri: Tarihsel ve sosyolojik önem: Kemal Tahir, bu romanda Osmanlı'nın aşiretten devlet haline gelme sürecini, 13. yüzyılın sosyal, kültürel ve siyasi çerçevesi içinde anlatır. Milli ve felsefi değerler: Türk kültür ve medeniyetiyle batıyı karşılaştırır, feodaliteyi ve din sömürücülerini eleştirir. Dil ve anlatım: Eser, epik bir anlatıma sahiptir ve Homeros'un İlyada'sını çağrıştıran bir dil kullanımı vardır. Ödül: TDK 1968 Roman Ödülü'nü almıştır. Tartışma konusu: Yayınlandığı günden bu yana edebiyatçılar, tarihçiler, sosyologlar ve siyaset bilimciler tarafından tartışılmıştır.

En iyi Türkçü yazar olarak kabul edilebilecek bir isim bulunmamaktadır. Ancak, Türk edebiyatının önemli yazarlarından bazıları şunlardır: Yaşar Kemal. Orhan Pamuk. Sabahattin Ali. Ahmet Hamdi Tanpınar. Nazım Hikmet Ran.

Sagu, ölen bir kişinin ardından duyulan acıyı, yiğitliğini ve yaptığı işleri anlatan bir tür ağıt şiiridir. Örnekler: Alp Er Tunga Sagusu: XI. yüzyılda Kaşgarlı Mahmut tarafından halk ağzından derlenmiştir. Örnek dörtlük: > Alp Er Tonga öldi mü? > Issız ajun kaldı mu? > Ödlek öçin aldı mu? > Emdi yürek yırtılur. Günümüz Türkçesiyle: > Alp Er Tonga öldü mü? > Kötü dünya kaldı mı? > Zaman öcün aldı mı > Artık yürek yırtılır. Özellikleri: Yedili hece ölçüsüyle söylenir. Nazım birimi dörtlüktür. Kafiye düzeni koşuktaki gibidir (aaab, cccb, dddb). Edebi sanatlara yer verilir. Sanat kaygısından uzak, samimi bir dille söylenir.

Koşuk örneği olarak aşağıdaki şiir verilebilir: > Öpkem kelip ogradım Arslanlayu kökredim Alplar başın togradım Emdi meni kim tutar Kanı akıp yoşuldu Kabı kamug deşildi Ölüg birle koşuldu Togmuş küni uş batar. Günümüz Türkçesiyle: > Öfkelenip dışarı çıktım Arslan gibi kükredim Yiğitler başını doğradım Şimdi beni kim tutabilir Kanı akıp boşandı Derisi baştan başa deşildi Ölülerle bir oldu Doğan güneş işte batıyor. Bu koşuk, aşk, doğa ve yiğitlik konularını işleyen ve kopuz eşliğinde söylenen bir şiir örneğidir.

Deli Yürek, Ömer Lütfi Mete, Raci Şaşmaz, Bahadır Özdener ve Güliz Kucur tarafından senaryolaştırılmış bir Türk televizyon dizisidir. Dizinin ana hikayesi, askerden izne geldiği sırada terör örgütü tarafından saldırıya uğrayan ve bu olaydan sonra mafya ve siyaset dünyasına adım atan Yusuf Miroğlu karakteridir.

Servet-i Fünun dergisinin önemli olmasının bazı nedenleri: Edebî topluluk merkezi: Aynı adı taşıyan Edebiyât-ı Cedîde topluluğunun yayın organı olmuş ve bu topluluğun eserlerini yayımlamıştır. Uzun süreli yayın: 1891-1944 yılları arasında, birçok kesinti olsa da, uzun süre yayımlanmıştır. Etkisi: Türk edebiyatının modernleşmesinde önemli bir rol oynamış, Batı edebiyatından çevirilere yer vererek Osmanlı aydınlarını dünya edebiyatıyla tanıştırmıştır. Yeni isimler: Türk edebiyatına birçok yeni isim kazandırmıştır. Edebî anlayış: "Sanat için sanat" ilkesini benimsemiş, sembolizm ve parnasizm etkisinde eserler yayımlamıştır. Edebî okul: Tevfik Fikret'in editörlüğü döneminde, dönemin en yetenekli genç yazarlarını ve şairlerini bir araya getirerek bir edebi okul işlevi görmüştür.

İkinci Yeniciler, 1950'li yıllarda ortaya çıkan ve Garipçiler ile 1940 Toplumcu Gerçekçi Kuşağı'na tepki olarak doğan bir şiir akımının temsilcileridir. İkinci Yeni akımının bazı temsilcileri: Edip Cansever; İlhan Berk; Cemal Süreya; Turgut Uyar; Sezai Karakoç; Ece Ayhan; Ülkü Tamer. Ayrıca, Tevfik Akdağ, Yılmaz Gruda, Kemal Özer, Özdemir İnce, Nihat Ziyalan, Alim Atay, Seyfettin Başçılar ve Ercüment Uçar gibi isimler de bu akıma dahil edilmiştir.

Murabba, bent adı verilen dört dizelik kıtalardan oluşan bir şiir türüdür. Murabba örnekleri: Ahmed Paşa'nın murabba örneği: >Gül yüzünde göreli zülf-i semensây gönül Kuru seydâda yiler bîser ü bîpay gönül Demedim ben sana dolaşma ana hây gönül Vay gönül vay bu gönül vay gönül ey vây gönül. Yahya Bey'in murabba örneği: >Geçti cânânın firâkı cânıma Tîr-i cevri gibi girdi kanıma Nâleden bir kimse gelmez yanıma Söyle ey bâd-ı sabâ cânânıma. Murabba örnekleri için başvurulabilecek kaynaklar: turkedebiyati.org; milliyet.com.tr; onedio.com. Murabba, Türk edebiyatına İran edebiyatından geçmiştir.