Toksikoloji

Vedat Milor'un titremesinin nedeni, vücudunda çok yüksek miktarda cıva bulunması ve bu durumun polinöropati hastalığına yol açmasıdır. Milor, Armağan Çağlayan'ın sunduğu "Gör Beni" programında, doktorunun yaptığı ağır metal testi sonucunda bu teşhisi aldığını belirtmiştir.

BPA (Bisfenol A) vücutta çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilecek etkiler gösterir: 1. Hormon Dengesi: BPA, östrojen hormonuna benzer şekilde davranarak hormonal dengeyi bozar. 2. Metabolik Hastalıklar: BPA'nın insülin direncini artırabileceği ve obezite ile Tip 2 diyabet riskini yükseltebileceği düşünülmektedir. 3. Kanser Riski: Uzun süreli BPA maruziyetinin meme ve prostat kanseri ile ilişkili olabileceği öne sürülmüştür, ancak bu konuda kesin bilimsel bir kanıt bulunmamaktadır. 4. Bağışıklık ve Sinir Sistemi: BPA'nın bağışıklık ve sinir sistemi üzerinde de olumsuz etkiler yarattığı belirtilmiştir. BPA'ya maruziyeti azaltmak için plastik ürünler yerine cam, paslanmaz çelik veya seramik saklama kapları kullanılması önerilmektedir.

Cilt bakımı ve makyaj toksikolojisi aynı şeyler değildir. Cilt bakımı, cildin temizlenmesi, nemlendirilmesi ve korunması için yapılan uygulamaları kapsar. Makyaj toksikolojisi ise, makyaj malzemelerinin içerdiği kimyasal maddelerin cilt üzerindeki zararlı etkilerini inceler.

Ağır metaller, yüksek yoğunlukları ve toksik etkileri olan, periyodik cetvelde bulunan metaller ve yarı metaller grubuna verilen isimdir. Bazı yaygın ağır metaller şunlardır: Kurşun (Pb). Cıva (Hg). Kadmiyum (Cd). Arsenik (As). Nikel (Ni). Ağır metaller, endüstriyel faaliyetler, madencilik, tarımda kullanılan kimyasallar ve sanayi atıkları ile çevreye yayılabilir.

Kozmetik toksikolojisi, kozmetik ürünlerde bulunan maddelerin insan sağlığı üzerindeki potansiyel etkilerini inceleyen bir bilim dalıdır. Bu alanda araştırılan bazı konular şunlardır: - Ağır metaller: Arsenik, kurşun, cıva gibi metaller sağlık sorunlarına yol açabilir. - Endokrin bozucu kimyasallar: Parabenler ve ftalatlar gibi maddeler hormonları etkileyerek uzun vadede sağlık sorunlarına neden olabilir. - Nanopartiküller: Cilt yoluyla vücuda girerek hücresel düzeyde hasara yol açabilir. - Alerjik reaksiyonlar: Kozmetik ürünlere karşı gelişen alerjik tepkiler. Kozmetik ürünlerin güvenli kullanımı için, içerik listelerinin kontrol edilmesi ve şüpheli maddelerden kaçınılması önerilir.

Kalayın sağlığa zararları şu şekilde sıralanabilir: 1. Alerjik Reaksiyonlar: Kalay ile temas, bazı bireylerde alerjik reaksiyonlara neden olabilir, bu da ciltte döküntü ve kaşıntı gibi belirtilerle kendini gösterir. 2. Solunum Problemleri: Kalay buharlarının veya tozlarının solunması, solunum yolu irritasyonuna yol açabilir ve uzun süreli maruziyet astım gibi hastalıkların tetiklenmesine neden olabilir. 3. Karaciğer ve Böbrek Hasarı: Yoğun kalay maruziyeti, bu organların fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir. 4. Sinir Sistemi Üzerindeki Etkiler: Hayvanlar üzerinde yapılan bazı çalışmalar, kalayın sinir sistemi üzerinde olumsuz etkileri olabileceğini göstermektedir. 5. Toksik Etkiler: Çok büyük miktarlarda kalay alımı, mide bulantısı, kusma, karın ağrısı ve baş ağrısı gibi toksik semptomlara yol açabilir. Kalayın çevresel etkileri de insan sağlığı üzerinde dolaylı yoldan önemli bir rol oynamaktadır.

Toluenin zararları şunlardır: 1. Sinir Sistemi: Baş ağrısı, baş dönmesi, hafıza kaybı, uyuşma ve kas zayıflığına neden olabilir. 2. Solunum Sistemi: Solunum yollarında tahrişe ve solunum problemlerine yol açabilir. 3. Karaciğer ve Böbrek: Bu organlarda iltihaplanma, hasar ve yetmezliğe neden olabilir. 4. Cilt: Deri ile temasında kızarıklık, yanma, kuruluk ve kimyasal yanıklara yol açabilir. 5. Diğer Etkiler: Kalp kasının "stres" hormonlarına duyarlı hale gelmesi, akciğer dokusuna zarar vermesi ve ikincil enfeksiyonlara yatkınlık gibi etkiler de görülebilir. Toluen, yüksek dozlarda toksik olabilir ve ölümcül sonuçlara yol açabilir.

Toksimi ve toksemi terimleri farklı anlamlara sahiptir: - Toksemi, bakteri zehirlerinin kana geçmesi sonucu meydana gelen zehirlenme hâlidir. - Toksimi ise, kanda toksit maddelerin bulunmasıyla çeşitli organ ve sistemlerde hastalık belirtilerinin ortaya çıkması durumudur.

Doz indeks değeri, bir ilacın etkili doz (ED) ile zehirli doz (LD) arasındaki oranı veya genişliği ifade eder. Ayrıca, terapötik indeks olarak da bilinen bir terim vardır ve bu, bir ilacın minimum etki gösteren doz konsantrasyonu ile minimum toksik etki gösteren doz konsantrasyonu arasındaki fark değerini ifade eder.

Mekanistik toksikoloji, kimyasal maddelerin canlı organizmalarda toksik etkilere neden olma mekanizmalarını inceleyen bir toksikoloji dalıdır. Bu alan, hücresel, biyokimyasal ve moleküler mekanizmaların anlaşılmasıyla ilgilenir ve aşağıdaki konuları kapsar: - Toksik maddelerin organizma üzerindeki zararlı etkilerinin belirlenmesi; - Toksisitenin doz, temas süresi, yolu ve sıklığına bağlı olarak nasıl değiştiğinin araştırılması; - Daha güvenilir alternatif kimyasalların tasarımı ve üretimi için verilerin sağlanması.

Genetik toksikolojinin alt dalları şunlardır: 1. Toksikogenetik: Kimyasal maddelerin genetik materyale (DNA'ya) nasıl etki ettiğini ve genetik değişikliklere yol açabileceğini inceler. 2. Moleküler Toksikoloji: Zehirlerin moleküler düzeyde canlı vücudundaki etkilerini araştırır.

Metil ve etil cıva arasındaki temel fark, kimyasal yapılarında yatmaktadır: - Etil cıva (C2H5Hg+), cıva ile birlikte bir etil grubuna sahiptir. - Metil cıva (CH3Hg+) ise cıva ile birlikte bir metil grubuna sahiptir. Toksisite açısından da farklılıklar gösterirler: - Metil cıva, etil cıvadan daha zehirlidir ve vücutta birikerek yüksek dozlarda zehir etkisi yapar. - Etil cıva ise vücuttan hızlıca atıldığı için zehirli miktara ulaşamaz.

Toksikoloji ve embriyoloji arasındaki ilişki, toksik maddelerin embriyo ve fetüs üzerindeki etkilerini inceleyen teratoloji alanında ortaya çıkar. Toksikoloji, kimyasal maddelerin canlı organizmalar üzerindeki zararlı etkilerini araştıran bir bilim dalıdır. Toksik maddelerin, özellikle gebeliğin ilk dönemlerinde embriyoya maruz kalması, organların oluştuğu organojenez döneminde kusurlara yol açabilir. Bu nedenle, toksik maddelerin teratojenik etkileri, embriyolojinin önemli bir araştırma konusu olmuştur.

Ekzotoksin ve endotoksin, mikroorganizmalar tarafından üretilen iki tür toksindir. Ekzotoksin: - Karakteristik: Protein yapısında, genellikle ısıya duyarlı ve eriyebilir substanslardır. - Kaynak: Mikroorganizma tarafından dışarı salınırlar ve hem Gram (+) hem de Gram (-) bakteriler tarafından üretilirler. - Örnekler: Clostridium tetani, Staphylococcus aureus, Vibrio cholerae gibi bakteriler ekzotoksin üretir. Endotoksin: - Karakteristik: Gram negatif bakterilerinin hücre duvarının lipopolisakkarid (LPS) karakterindeki yapısal bir komponentidir. - Salınma: Hücreler parçalandıklarında ortama geçerler. - Örnekler: Salmonella gibi bakteriler endotoksin üretir.

Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Derneği Bülteni'ne göre arılar, çeşitli nedenlerle ölebilir: 1. Pestisitler: Tarım ilaçları, arılarda akut veya kronik zehirlenmelere yol açabilir. 2. Varroa destructor ve Acarapis woodi: Bal arısı parazitleri, arı kayıplarının başlıca nedenlerindendir. 3. Kirlilik ve olumsuz beslenme şartları: Kirli içme suları, antibiyotik kullanımı ve olumsuz beslenme koşulları da arıların sağlığını olumsuz etkiler. 4. Genetiği değiştirilmiş organizmalar (GDO): GDO'lu bitkilerin arılar üzerindeki etkileri de araştırılmaktadır. 5. Cep telefonları ve elektromanyetik radyasyon: Bu faktörlerin de arı kayıplarında rolü olabileceği düşünülmektedir.

Biyolojik savaş ajanları, insan, hayvan ve bitkilerde ölüm ve hasar meydana getirmek amacıyla kullanılan mikroorganizmalar ve toksinlerdir. Üç ana kategoriye ayrılırlar: 1. İnsanları etkileyenler: Protozoa, bakteri, virüs, bakteri toksini, riketsiya gibi. 2. Hayvanları etkileyenler: Veba, kuduz, antraks, brusella, leptospirozis gibi. 3. Ziraat ürünlerini etkileyenler: Bitki, hormonlar, virüs, böcekler, bakteri gibi. Diğer biyolojik savaş ajanları arasında çiçek hastalığı, tifo, kolera, Q ateşi, tularemi de bulunur.

Tetrodotoksin (TTX) balon balığı (Tetraodontidae) ve kirpi balığı (Diodontidae) gibi balık türlerinde bulunur. Ayrıca bu toksin, büyük mavi halkalı ahtapot, kaba tenli ve sarı karınlı semender ve Naticidae familyasına ait deniz salyangozunda da tespit edilmiştir.

Arı toksikolojisi, arıların çeşitli kimyasal maddelere maruz kalması sonucu ortaya çıkan zehirlenme ve olumsuz etkileri inceleyen bilim dalıdır. Arıların toksikolojisinde en önemli rolü pestisitler oynar. Diğer toksik maddeler arasında hidroksimetilfurfural (HMF) ve arıların topladığı nektar, polen ve propoliste doğal olarak bulunabilen doğal toksinler yer alır. Arılarda görülen zehirlenmelere karşı antidot bilinmemekle birlikte, koruyucu önlemler almak mümkündür.

Kozmetik kimyası ile toksikoloji arasındaki ilişki, kozmetik ürünlerin içerdiği kimyasal maddelerin insan sağlığı üzerindeki etkilerini değerlendirmeyi içerir. Kozmetik kimya, kozmetik ürünlerin formülasyonu ve bileşiminde yer alan maddelerin doğru oranlarda karıştırılmasını inceler. Toksikoloji ise vücuda alınan her türlü maddenin zararsızlık limitlerini belirler ve kimyasal maddelerin insan vücudunda nasıl etkiler yarattığını araştırır.

Tür farklılıkları toksik cevap varyasyonları şu şekilde özetlenebilir: 1. Metabolizma: Türler arasında metabolizma yolları ve hızı farklılık gösterir, bu da toksik maddelerin farklı şekillerde biyotransformasyona uğramasına ve dolayısıyla toksisitelerinin değişmesine neden olur. 2. Enzim Düzeyleri: Enzim miktarındaki farklılıklar, toksik maddelerin nicel olarak farklı şekillerde metabolize edilmesine yol açar. 3. Genetik Nedenler: Genetik yapı, ksenobiyotiklerin tanınmasını ve oluşacak cevapları etkiler, bu da toksik maddelere karşı farklı hassasiyetlere neden olur. 4. Diğer Faktörler: Yaş, cinsiyet, diyet ve patolojik durumlar gibi fizyolojik farklılıklar da toksik cevapta varyasyonlara yol açar.