Tasavvuf

Hüthüt kuşu, farklı kültürlerde çeşitli anlamlar taşıyan bir semboldür: 1. İslam kültüründe hüthüt kuşu, bilgi ve bilgelik sembolü olarak kabul edilir ve Hz. Süleyman'ın danışmanı olarak anılır. 2. Türk kültüründe dostluk ve sadakat simgesi olarak görülür. 3. Çin mitolojisinde ise ölümsüzlük ve bilgelikle ilişkilendirilir. 4. Tasavvufta ise kuşların yolculuğu, ruhun Allah'ı arayışının mistik seferini sembolize eder.

Hüdhüd kuşunun hikayesi, İslam ve tasavvuf kültüründe önemli bir yer tutar ve Kuran'ın Neml suresinde geçer. Hikayeye göre, Hz. Süleyman'ın ordusundaki kuşların lideri olan hüdhüd, bir gün Hz. Süleyman'ın huzuruna çıkarak, Sebe ülkesinde yaşayan insanların Allah'a inanmadan taptıkları bir güneş tanrıçası olduğunu bildirir. Hüdhüd kuşunun sembolik anlamları şunlardır: - Bilgelik: Bilgiye ulaşma ve gerçekleri keşfetme yeteneğinin sembolüdür. - Sadakat: Hz. Süleyman'a olan bağlılığı, sadakat kavramının bir temsilidir. - Keşif: Bilinmeyen yerlere seyahat etmesi ve bilgi getirmesi, keşif ruhunu temsil eder. Ayrıca, folklorik anlatılarda hüdhüdün insanlarla iletişim kurabilme yeteneği, olağanüstü görme ve duyma yetenekleri olduğu ve bazen kahinlik yapabildiği gibi özellikleri de vardır.

"La Tahzen" şiiri, Mevlana Celaleddin-i Rumi'ye aittir. Hikayesi ise, Hz. Muhammed'in (s.a.v.) Medine'ye hicret ederken Sevr Mağarasında bulunduğu sırada, yanında olan dostu Hz. Ebu Bekir'e söylediği "La Tahzen İnnallahe Meana" sözüyle ilgilidir.

Mantıku't-Tayr, İranlı sufi şair Ferîdüddîn-i Attâr tarafından kaleme alınmış bir eser olup, tasavvufi konuları hayvanlar dünyasına ait olay ve durumlarla sembolize eder. Eserin anlatmak istedikleri: - Allah'ın birliği ve İslam dininin son peygamberi Muhammed'in methi gibi tasavvufi temaları işler. - Kuşların, hüdhüd kuşunun rehberliğinde Simurg'u aramaları, insanın kendi iç dünyasındaki arayışı ve hakikate ulaşma çabasını simgeler. - Yedi vadiden geçiş, insan ruhunun geçirdiği farklı aşamaları temsil eder. - Simurg, vahdet-i vücut teorisine göre "Tanrı"yı sembolize eder ve insanın nefsini aşarak ilahi bir varlığa ulaşmasını ifade eder.

Kamil insan, tasavvuf düşüncesinde şeriat, tarikat, hakikat ve marifet itibariyle tam ve ergin olan kişi olarak tanımlanır. Bu kavram ayrıca şu anlamlara da gelebilir: - İslam teolojisinde, insanın yaratılmış varlıklar arasında mükemmelliğe sahip olması ve en mükemmelin peygamber olması kabulü için kullanılır. - Alevi-Bektaşi inancında, dört kapı kırk makamdan geçtikten sonra insanın kemaletiyle varılacağı olgunluk olarak inanılır. Genel anlamda ise kamil insan, ahlaki erdemlerle donatılmış, nefsini terbiye etmiş ve manevi olgunluğa erişmiş bir birey olarak da tanımlanabilir.

Hiçlik sembolü farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşır: 1. Felsefi Anlam: Nihilizmde hiçlik sembolü, varlığın yokluğunu veya eksikliğini ifade eder. 2. Tasavvufi Anlam: Tasavvufta hiçlik, benlik, gurur ve kibir gibi kötü duygulardan arınmak ve yokluk durumunda olmak anlamına gelir. 3. Genel Anlam: Matematikte sıfır sayısı, hiçliğin ve potansiyel varoluşun başlangıcı olarak kabul edilir.

Kırklar Meclisi, Alevi-Bektaşi inancında ve tasavvufta yer alan mistik bir topluluktur ve bu mecliste şu kişiler bulunur: 1. Hz. Muhammed ve Hz. Ali. 2. 40 ermiş (veli, evliya). Bu mecliste ayrıca 20 erkek ve 20 kadın olduğu rivayet edilir, bu da Alevi-Bektaşi düşüncesinde kadın-erkek eşitliğine verilen önemi gösterir.

İbibik (Hüdhüd) kuşunun hikayesi, İslam ve tasavvuf kültüründe önemli bir yere sahiptir. Özeti şu şekildedir: - Hz. Süleyman'ın Ordusunda Görev: İbibik kuşu, Hz. Süleyman'ın ordusunda haberci olarak görev yapar ve Sebe Melikesi Belkıs'tan haber getirir. - Keskin Gözlem Yeteneği: Kuş, Melike'nin güneşe taptığını fark eder ve bu bilgiyi Süleyman Peygamber'e ileterek iki taraf arasında bir bağ kurulmasını sağlar. - Sadakat ve Rehberlik: Bu olay, İbibüd'ün sadakatini ve ilahi aşk yolunda rehberliğini ön plana çıkarır. Kur'an-ı Kerim'de de Neml Suresi'nde İbibik kuşundan bahsedilir ve kuş dilini bildiği belirtilen bu kuş, oldukça zeki bir canlı olarak kabul edilir.

Fatih Sultan Mehmed'in gül koklamasının iki farklı nedeni olduğu düşünülmektedir: 1. Tasavvufi Anlam: Gül, tasavvuf terminolojisinde Peygamber Efendimiz'i temsil ettiği için Fatih Sultan Mehmed, bu kokuyu sık sık tercih etmiş olabilir. 2. Portre Mesajı: Nakkaş Sinan Bey'in yaptığı bir portrede Fatih Sultan Mehmed, gül koklarken tasvir edilmiştir.

Buğday tanesi, dini mezheplerde bereketin, hayatın ve canlılığın sembolü olarak kabul edilir. Ayrıca, tasavvufta Adem'i temsil ettiğine inanılır.

Keramet sahibi insan, tasavvuf anlayışına göre, Allah'ın salih, takvâ sahibi ve velî kullarından zuhur eden olağanüstü haller sergiler. Bu haller, genellikle şu şekillerde kendini gösterir: Maddi kerametler: Cansız varlıklar ve hayvanlarla konuşmak, ölüleri diriltmek, nesnelerin mahiyetini değiştirmek, insanların düşüncelerine muttali olmak gibi olaylar. Manevi kerametler: Günahlardan kaçınıp ilâhî emirlere itaat etmekte başarıya ulaşmak, duaların kabul edilmesi ve sebepsiz ilim verilmesi. Keramet, Allah'ın bir lütfu olarak kabul edilir ve keramet sahibi kişi, bu halleri ifşa etmez ve insanların gösterdiği teveccühün nefsini şımartabileceğini düşünür.

Hiçlik felsefesi sembolü, tasavvufta benlik, gurur, kibir gibi kötü duygulardan arınmak olarak yorumlanır. Felsefi olarak ise nihilizm (hiççilik) kavramı, hiçlik felsefesinin bir sembolü olarak kabul edilir.

Kalenderilik ve Haydarilik aynı tasavvuf akımının farklı kolları olarak kabul edilir. Kalenderilik, yaşadığı toplumun nizamına karşı çıkarak dünyayı kaale almaya değer görmeyen ve bu düşünce tarzını günlük hayat ve davranışlarıyla da yansıtan bir tasavvuf akımıdır. Haydarilik ise Kutb’ûd-Dîn Haydar tarafından Kalenderilik ile Yesevîlik tarikatının Ekberî sufi düşünce tarzı altında harmanlanarak birleştirilmesiyle oluşturulmuş bir tasavvuf yoludur.

"Hacı Abi" ifadesinin iki farklı sahibi bulunmaktadır: 1. Hacıbaba Pastaneleri: Bu pastanelerin sahibi Yılmaz Elaldı'dır. 2. Hacı Hulûsî Baba: Gerçek adı Mehmet Hulûsî Erer olan bu kişi, 1936 yılında vefat eden bir tasavvuf büyüğüdür.

Mahir İz, Türk öğretmen, mutasavvıf ve yazar olarak bilinir. İşte onun bazı özellikleri: Eğitim Hayatı: İlk ve orta eğitimini Osmanlı vilayetlerinde tamamladı. İlgi Alanları: Tasavvuf, edebiyat ve felsefe alanlarında uzmanlaştı. Siyasi ve Toplumsal Faaliyetleri: 27 Mayıs Darbesi sonrasında Diyanet İşleri Başkanlığı'nın aldığı kararlarda danışılan bir isimdi. Kişiliği: Geniş bir dinleyici halkasına sahip, Türkçeyi güzel kullanan, güçlü bir hafızaya sahip ve vefalı bir insandı. Ölümü: 9 Temmuz 1974'te İstanbul'da öldü ve Erenköy Sahrayıcedid Mezarlığı'na defnedildi.

Devran kelimesi, farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşır: 1. Tasavvufta: Devran, sufilerin dönerek yaptıkları zikri ifade eder ve Kabe etrafında tavafı andırır. 2. Genel Anlamda: Devran, dönüş veya zaman anlamına gelir ve yaşam döngüsünü, olayların değişimini ve zamanın akışını anlatır. 3. Sanat ve Müzikte: Devran, Türk müziğinde ritim ve ezgi düzenini, resim ve heykel gibi sanat dallarında ise hareketi ve dönüşü ifade eden bir terimdir. Ayrıca, "Deha" dizisinde devran, karakterin tüm işleri ifşa etmek için polise teslim etmesini anlatan bir olay örgüsüne de atıfta bulunabilir.

"Kırklar aşkına" ifadesi, tasavvufi ve halk inançlarında kırk ermişin anısına söylenen bir deyimdir. Bu inançlara göre, kırklar, bilinmeyen bir yerde yaşayan kırk kutlu kişidir ve onların manevi güçleri ve kutsallıkları kabul edilir.

Rabia ismi, Arapça kökenli olup "dördüncü" anlamına gelir. Ayrıca, şu anlamlarda da kullanılır: - İslam kültüründe: Hz. Muhammed’in torunu İmam Hüseyin’in kızı Rabia ile anıldığı için İslami bir isim olarak kabul edilir. - Tasavvufta: Rabia-tül Adeviyye gibi önemli sufilerle ilişkilendirilir. - Modern kullanım: 2013 yılında Mısır’da siyasi bir direniş sembolü olarak ortaya çıkan "Rabia işareti" ile bilinir.

Gülşehrî, 14. yüzyıl divan edebiyatı şairi olarak, Türkçenin savunuculuğunu yapması ve aruzu Türkçe'ye uyarlamaya çalışması ile önemlidir. Başlıca katkıları: - Mantıku’t-Tayr adlı eseri, Feridüddin Attar'ın aynı adlı eserinin Türkçeye başarılı bir çevirisi olarak, Türk edebiyatında alegori ve tasavvufi öğelerin işlendiği öncü eserlerdendir. - Tasavvufi konuları işlemesi ve dini temaları sanat kaygısıyla ele alması, eserlerinin geleceğe kalacak şekilde sağlam olmasına özen göstermesi. - Ahilik geleneğine katkıları: Kerâmât-ı Ahi Evran adlı eserinde Ahi Evran-ı Velî'nin kerametlerini anlatarak, Anadolu'daki fütüvvet geleneğine katkıda bulunmuştur.

Çile çekmek, çeşitli bağlamlarda farklı anlamlar taşır: 1. Tasavvufta: Dervişlerin, ahlâkın tezkiyesi ve vicdanın tasfiyesi için kırk gün kırk gece ibadet ederek nefsi terbiye etme işine denir. 2. Genel anlamda: Üzüntü, eziyet, acı ve sıkıntı içinde yaşamak olarak tanımlanır.