Emperyalizm

"Yalnız Kurt" dizisi, Türkiye'nin yakın tarihine ışık tutarak 1950'li yıllardan günümüze kadar olan tarihi olayları ele alıyor. Dizide, Amerikan Barış Gönüllülerinin gelişinden itibaren yaşanan darbeler, ihanetler, cinayetler, anarşi ve terör olayları işleniyor. "Yalnız Kurtlar" (Wolfs) adlı 2024 yapımı film ise, birlikte çalışmakla görevlendirilen iki yalnız adamın hikayesini konu ediyor.

Hayır, emperyalizm ve sömürgecilik aynı şey değildir, ancak birbirleriyle ilişkilidirler. Emperyalizm, bir devletin veya ulusun başka devlet veya ulusları kendi çıkarları doğrultusunda etkilemesi ve onların kaynaklarından yararlanmasıdır. Sömürgecilik ise, bir devletin başka ülkelerde koloniler ve yerleşim yerleri kurarak onları kendi yönetimi altına almasıdır. Sömürgecilik, emperyalizmin bir türüdür.

Emperyalist ve emparator terimleri farklı anlamlara sahiptir: Emperyalist: Bir ülkenin, gücünü kullanarak başka bir ülkenin toprağını işgal etmesi veya ekonomik, politik, kültürel alanda kendi değerlerini empoze etmesi anlamına gelir. Emparator: Bu terim, belgelerde veya kaynaklarda rastlanmayan, anlamı belirsiz bir terimdir. Dolayısıyla, emperyalist bir kişi veya devleti, emparator ise belirli bir unvanı veya pozisyonu ifade eden bir terim olarak kullanmak daha doğrudur.

Viktorya dönemi, Kraliçe Victoria'nın 1837-1901 yılları arasındaki saltanatını ifade eder ve Britanya sanayi devriminin yükselişi, Britanya imparatorluğunun zirvesi ve büyük bir değişim ile ilerlemenin zamanı olarak kabul edilir. Bu dönemin bazı temsil ettiği unsurlar: Sosyal hiyerarşi: En üstte kraliyet ailesi ve aristokrasi, ardından orta sınıf ve en altta işçi sınıfının yer aldığı bir yapı. Ahlak ve görgü: Katı kurallarla düzenlenen davranış ve giyim kuralları. Sanayileşme: Ekonomiyi ve toplumu dönüştüren, yeni teknolojiler ve fabrikaların ortaya çıktığı bir süreç. İmparatorluk: Britanya İmparatorluğu'nun dünya çapındaki kolonileri ve güçlü İngiliz üstünlüğü duygusuyla en parlak dönemi. Eğitim: Okulların ve üniversitelerin kurulmasıyla eğitimin daha erişilebilir hale gelmesi. Edebiyat ve sanat: Charles Dickens, Jane Austen ve Brontë kardeşler gibi yazarların ile J.M. Whistler ve Dante Gabriel Rossetti gibi sanatçıların dönemi.

Emperyalist devletlere bazı örnekler: Osmanlı İmparatorluğu; Çin İmparatorluğu; Pers İmparatorluğu; Roma İmparatorluğu; İspanya (eski emperyalizm döneminde); Birleşik Krallık (eski ve yeni emperyalizm dönemlerinde); Amerika Birleşik Devletleri (yeni emperyalizm döneminde). Emperyalist devletler, diğer devletleri vergiye bağlama, topraklarını genişletme, kaynaklarını kendi çıkarları doğrultusunda kullanma ve kültürlerini yayma gibi politikalar izler.

Japonya'nın eski bayrağının kaldırılmasının birkaç nedeni vardır: II. Dünya Savaşı ve işgal dönemi: Savaş sonrası, Japonya'nın militarist geçmişiyle olan ilişkisi nedeniyle bayrak eleştirilmiştir. Komşu ülkelerle ilişkiler: Güney Kore ve Çin gibi ülkeler, bayrağın imparatorluk döneminde Japonya'nın Asya ülkeleri üzerindeki yayılmacı politikalarını ve Japon militarizmini simgelemesi nedeniyle kullanılmasını istememektedir. Japonya, 1999 yılında bayrağı değiştirerek günümüzdeki halini almıştır.

Emperyalizm, bir devletin veya ulusun, başka devlet veya uluslar üzerinde kendi çıkarları doğrultusunda etkide bulunmaya çalışmasıdır. Bu kavram, aynı zamanda yayılmacılık veya ekspansiyonizm olarak da adlandırılır. Emperyalizmin bazı türleri: Sömürgeci emperyalizm: Doğrudan kontrolün sağlandığı emperyalizm türüdür. Koruyucu emperyalizm: Hedef ülkenin hükûmetinin devam ettiği, ancak dış gücün büyük etkiye sahip olduğu durum. Kontrolcü emperyalizm: Dış gücün, bir toprak üzerindeki her türlü operasyon üzerinde kontrol sahibi olması. Ekonomik emperyalizm: Özel kuruluşlar ve zengin kişilerin, yeni veya güçsüz ülkeler üzerinde etkili olması.

Emperyalizm ve sömürgecilik arasındaki temel fark, emperyalizmin bir ülkenin diğer ülkeleri etkileme ve kaynaklarından yararlanma politikası olması, sömürgeciliğin ise bu kaynakları ele geçirmek için başka ülkelerde koloniler ve yerleşim yerleri kurma pratiğidir. Emperyalizmin bazı türleri: Nüfuz emperyalizmi: Özel sektör çıkarları tarafından kontrol edilen emperyalizm. Ekonomik emperyalizm: Hakim ülkenin münhasır ticaret kontrolü veya yatırım talep etmesi. Kültürel emperyalizm: Bir ülkenin, kültürel veya dini değerlerini başka bir ülkeye baskı yoluyla benimsetmesi. Sömürgeciliğin bazı türleri: Yerleşimci sömürgeciliği: Bir devletten insanların başka bir ülkeye yerleşmesi. Sömürü sömürgeciliği: Zenginlik elde etmek için bir ülkenin doğal kaynaklarını sömürmek. Vekil sömürgeciliği: İnsanları başka birinin topraklarını ele geçirmeye teşvik etmek. İç sömürgecilik: Bir devlet içindeki güçlü bir grubun, daha az güçlü olan grubu bastırması.

Emperyalizmin üç temel amacı şunlardır: 1. Ekonomik çıkarların sağlanması. 2. Siyasi üstünlük elde edilmesi. 3. Kültürel değerlerin yayılması.

Dağ filminde sansürün nedeni, "Dağı aşmak emperyalizmi aşmak anlamına gelmektedir" şeklinde yorumlanmasıdır. Bu durum, sansür komisyonu tarafından filmin onay almasını engellemiştir.

Kin şiirinin konusu, Yunan işgalini hem fiilen hem de fikren destekleyen Victor Hugo'nun "Mavi Gözlü Yunan Çocuğu" adlı şiirini eleştirmektir. Şiirde, başka ülkeleri işgal eden emperyalist ülkeler tenkit edilir. Şiirde, binlerce kişinin bağımsızlık mücadelesi sırasında hayatını kaybettiğinden ve her şehidin intikamının bir gün alınacağından bahsedilir.

"Code Geass: Roze of the Recapture", Code Geass evreninde, Neo-Britannia İmparatorluğu'nun Hokkaido'yu işgal etmesinin ardından yaşanan olayları anlatır. Hikaye, "Nameless Mercenaries" olarak bilinen iki kardeş, Roze ve Ash'in, Japon direniş güçlerine katılarak, Neo-Britannia'ya karşı savaşmalarını ve Hokkaido prensesi Sakuya Sumeragi'yi kurtarma girişimlerini konu alır. Roze, Sakura'yı kurtarmayı başarır, ancak daha sonra Catherine tarafından yeniden yakalanır. Dizi, 10 Mayıs 2024'te ilk filmle başlamış ve 2 Ağustos 2024'te dördüncü ve son filmle tamamlanmıştır.

Antiemperyalizm, emperyalizm karşıtlığını belirtir. Antiemperyalistlere örnek olarak, Roma'daki Cumhuriyetçi senatörler ve 1898'de İspanyol-Amerikan savaşından sonra kurulan Anti-Emperyalist Lig gösterilebilir. Antiemperyalizm ayrıca şu anlamlara da gelebilir: Anti-imperialism (İngilizce). Anti-kapitalizm.

Ultra emperyalizm, Karl Kautsky tarafından ortaya atılan bir teoridir. Kautsky, bu kavramla uluslararası politikada devletlerin işbirliği yaparak rekabeti ortadan kaldırmasını ifade etmiştir. Ultra emperyalizm terimi, daha sonra farklı bağlamlarda da kullanılmıştır.

Joseph Conrad'ın emperyalizm eleştirisi, özellikle "Karanlığın Yüreği" adlı eserinde, emperyalizmin yıkıcı ve yozlaştırıcı etkilerini ortaya koyar. Bazı temel eleştiriler: Sömürgeciliğin gerçek yüzü: Conrad, sömürgeciliği bir aydınlanma hareketi olarak değil, zalim bir soygun olarak sunar. Emperyalizmin ahlaki sorunları: Eserde, karanlık-aydınlık, beyaz-siyah, uygarlık-ilkellik gibi ikilemler üzerinden batı değerlerinin yargılanması ve barbarlığa dönüşebileceği ele alınır. Şirketlerin tek amacı: Marlow, Afrika'ya medeniyet götürme iddiasıyla giden şirketlerin tek amacının daha fazla fildişi toplamak olduğunu anlar. Yerlilere yapılan zulüm: Yerlilerin sömürgeci şirketler tarafından nasıl zulme uğradığını ve insanlıktan çıkarıldığını gösterir. Nijeryalı romancı ve eleştirmen Chinua Achebe, Conrad'ı Afrikalıları insan dışı bırakarak ırkçılık yapmakla suçlamıştır.

Edward Said, oryantalizmi, Batı'nın özellikle Ortadoğu ülkeleri ve halklarına, bu bölgelerin ve buradaki insanların asıl gerçekliğini çarpıtan bir mercekten baktığını göstermek için yazmıştır. Said'in oryantalizmi yazmasının iki ana sebebi vardır: 1. 1973 Arap-İsrail savaşı: Savaş öncesinde Batı medyasında Arapların zayıf ve savaşmayı bilmeyen insanlar olarak tasvir edilmesi, Said'de bir uyarı etkisi yaratmıştır. 2. Sanat ve edebiyattaki temsiller: Said, Delacroix, Ang ve Gerome gibi sanatçıların eserlerinde ve Disraeli ile Flaubert gibi yazarların Doğu hakkında yazdıklarında, kendi deneyimleriyle bir uyumsuzluk görmüştür. Said, bu çalışmalarıyla oryantalizmin tarihini ve etkilerini analiz ederek, farklı gözüken insanları anlamanın aslında belirli menfaatleri yansıtan bir süreç olduğunu ortaya koymaya çalışmıştır.

Trablusgarp Savaşı'nın nedenleri şunlardır: İtalya'nın hammadde ve pazar arayışı. İtalya'nın coğrafi yakınlığı. Osmanlı Devleti'nin zayıf durumu. Büyük devletlerin desteği. Osmanlı'nın ihmal etmesi.

Karanlığın Yüreği kitabının önemli olmasının bazı nedenleri: Sömürgecilik eleştirisi: Kitap, sömürgeciliğin yıkıcı etkilerini ve Batılı şirketlerin fildişi ticareti adı altında yerlilere yaptığı zulümleri ele alır. İnsan doğasındaki karanlığın tasviri: Her insanın içinde gizli olan kötülük yapma arzusunu ve bu karanlığın bireyler ile toplumlar üzerindeki etkilerini inceler. Yazarın kişisel deneyimi: Joseph Conrad'ın denizci olarak Kongo'ya yaptığı yolculuktan esinlenilerek yazılmıştır ve yazarın kendi iç hesaplaşmalarını içerir. Edebi değeri: Birçok eleştirmence modernizmin öncülerinden kabul edilen eser, derin anlatımı ve sembolizmiyle dikkat çeker. Kültürel etkisi: 1979 yapımı Apocalypse Now filmi ve vid.. oyunu gibi birçok esere ilham kaynağı olmuştur.

Aytunç Altındal'ın okunması önerilen bazı kitapları: Gül ve Haç Kardeşliği: Avrupa Birliği’nin gizli masonik kimliğini ve tapınak şövalyelerini konu alır. Üç İsa: İsa'yı dini veya mitolojik değil, diyalektik olarak anlatır. Tanrı Neden Fikir Değiştirdi?: Tarihi ve teolojik belgeler sunarak insanlığın ve Tanrı'nın kökenlerini anlatır. Vatikan ve Tapınak Şövalyeleri: Hristiyanlık ve Vatikan'ın temellerini inceler. Bilinmeyen Hitler: Hitler'in hayatındaki daha önce değinilmemiş noktaları sunar. Kültür Emperyalizmi: Kültür emperyalizmini nesnel bir şekilde ele alır. Dünün Belgeleriyle Yarının Tarihi: Osmanlı'ya karşı plan hazırlayan Çarlık Rusyası, Almanya ve İngiltere’nin tutumlarını ve gizli bir anlaşmayı belgeler ile ortaya koyar. Aytunç Altındal'ın eserleri genellikle tarih, felsefe ve araştırma konuları üzerine yoğunlaşır.

Emperyalist ve sömürgeci arasındaki fark şu şekilde açıklanabilir: Emperyalist, yayılmacı bir politika izleyen, başka ülkeler üzerinde etki ve kontrol kurmaya çalışan devlet veya ulusları tanımlar. Sömürgeci ise, bir ülkenin başka bir ülkede koloniler veya bağımlılıklar kurarak, o ülkenin kaynaklarını kendi çıkarları doğrultusunda ele geçiren kişi veya grupları ifade eder. Dolayısıyla, emperyalizm bir politika, sömürgecilik ise bu politikanın uygulama biçimlerinden biridir.