NazımBiçimleri

Fuzuli'nin "Su Kasidesi" kaside nazım biçimidir.

"Hüsn ü Aşk" eseri mesnevi nazım biçiminde yazılmıştır, dolayısıyla mensur değildir.

Aa bb cc uyak düzeni, mesnevi nazım biçimine aittir.

Çapraz uyak, murabba, şarkı, ilahi ve koşma gibi şiir türlerinde kullanılan bir nazım biçimidir.

Münâcât genellikle kaside nazım biçimiyle yazılır.

Kısa şiirlere "tek kıta" denmesinin nedeni, bu tür şiirlerin genellikle iki beyitten oluşan ve dörtlük olarak da adlandırılan nazım birimlerinden oluşmasıydı.

Sagu ve koşuk, İslamiyet öncesi Türk edebiyatında yer alan nazım biçimleridir.

Gazeli diğer nazım biçimlerinden ayıran özellikler şunlardır: 1. Konuları: Gazeller genellikle aşk, sevgi, doğa, güzellik ve din gibi konuları ele alır. 2. Beyit Sayısı: Gazeller en az 5, en fazla 15 beyitten oluşur. 3. Kafiye Şeması: Kafiye düzeni "aa / ba / ca / da / ea" şeklindedir. İlk beyit kendi içinde kafiyelidir, sonraki beyitlerin ikinci dizeleri ilk beyitle kafiyelidir. 4. Ölçü: Aruz ölçüsünün her kalıbıyla yazılabilir. 5. İlk ve Son Beyit: İlk beyite "matla", son beyite "makta" denir. 6. En Güzel Beyit: Gazelin en güzel beytine "beyt-ül-gazel" veya "şah beyit" denir. 7. Şairin Mahlası: Son beyitte şairin mahlası yer alır.

Gazeller, beyitlerle kurulan nazım biçimleri kategorisine girer.

Müseddes nazım biçimine "altılı" denmesinin nedeni, her bendinin altı mısradan oluşmasıdır.

Mani ve koşma arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Konu ve İşleniş: Hem mani hem de koşma aşk, tabiat, güzellik, kahramanlık gibi konuları işler. 2. Ölçü ve Kafiye: Koşma genellikle hecenin 8'li ve 11'li kalıplarıyla yazılır ve aaab, cccb, dddb şeklinde kafiye düzenine sahiptir. 3. Söyleyeni: Koşmaların söyleyeni bellidir (Karacaoğlan, Erzurumlu Emrah vb.), ancak maniler anonimdir. 4. Eşlik Eden Enstrüman: Maniler kopuz eşliğinde, koşmalar ise saz eşliğinde söylenir.

Müstezat ve terkib-i bent farklı nazım biçimleridir. Müstezat, aruzun tek kalıbıyla yazılan, bir uzun bir kısa dizeden oluşan özel bir gazel türüdür. Terkib-i bent ise bentlerle kurulan bir nazım biçimidir.

Mersiyelerde genellikle mesnevi ve terkib-i bent nazım biçimleri kullanılır.

15. yüzyılda kullanılan bazı nazım biçimleri şunlardır: Kaside: Övgü ve bunun sonucunda caize almak için yazılan, ilk beyti musarra, diğer beyitlerinin ikinci mısraları ilk beyitle kafiyeli, bütün mısraları aynı vezinle söylenmiş en az 15 beyit uzunluğundaki nazım biçimi. Terkib-i Bent: Bent sayısı 5-10 arasında değişen, her bendin sonunda vasıta beyti bulunan ve genellikle felsefi, sosyal düşünceler, mersiyeler için kullanılan nazım biçimi. Müstezat: Gazelden türemiş, mısralarının biri uzun biri kısa olmak üzere belli vezinlerde yazılmış nazım biçimi. Murabba: Dört dizelik bentlerden oluşan, genellikle aşk, ayrılık, bahar, bayram gibi konuları işleyen nazım biçimi. Bu dönemde ayrıca rubai, tuyuğ, şarkı gibi nazım biçimleri de kullanılmıştır.

Üçlü nazım biçimlerine örnek olarak koşma, semai ve varsağı gösterilebilir. Koşma. Semai. Varsağı.

Dize çeşitleri şunlardır: 1. Mısra (Dize): Şiirin her satırına verilen isimdir. 2. Beyit: Kendi içinde anlam bütünlüğü kuran ve sadece iki dizeden oluşan şiir yapısıdır. 3. Dörtlük (Kıt’a): Dört dizenin kendi içinde anlam bütünlüğü oluşturmasına verilen isimdir. 4. Bent: Dize, beyit ve dörtlük dışında dizelerin oluşturduğu tüm kümelere verilen isimdir.

Gazel ve kaside nazım biçimleri arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Konu ve Amaç: Gazel, aşk, doğa, şarap gibi bireysel ve lirik konuları işlerken; kaside övgü ve yergi amacı taşır, din ve devlet büyüklerini övmek için yazılır. 2. Beyit Sayısı: Gazel genellikle 5-15 beyitten oluşurken, kaside 33-99 beyit arasında değişir. 3. Kafiye Düzeni: Her iki nazım biçiminde de kafiye düzeni "aa, ba, ca, da..." şeklindedir. 4. Bölümler: Gazel, matla ve makta gibi bölümlerden oluşurken, kaside nesib, girizgâh, methiye, fahriye ve dua gibi bölümlere ayrılır. 5. Redif Kullanımı: Gazellerde ahenk sağlamak için redif sıkça kullanılırken, kasidelerde daha çok sanatlı söyleyiş ve uzunluk ön plandadır.

Ahmet Fakih'in Çarhnâme adlı eseri, kaside nazım biçimiyle yazılmıştır. Aruzun “mefâ’îlün mefâ’îlün fe’ûlün” vezni ile kaleme alınmıştır.

Halk edebiyatı nazım biçimlerinde yarım uyak ve cinaslı uyak yaygın olarak kullanılır.

Terzarima, ilk kez İtalyan edebiyatında kullanılan bir nazım biçimidir. Kafiye düzeni aba/bcb/cdc/e biçimindedir.