Mesnevi

Mesnevi'nin en güzel sözü olarak kabul edilebilecek tek bir söz yoktur, çünkü Mesnevi'de birçok anlamlı ve hikmetli söz bulunmaktadır. İşte Mesnevi'den bazı güzel sözler: "Ey Müslüman, edep nedir diye arar sorarsan bil ki edep, ancak her edepsizin edepsizliğine sabır ve tahammül etmektir". "Aşk, kimseye niyazı ve ihtiyacı olmayan Allah'ın vasıflarından biridir. Ondan başkasına âşık olmak, geçici bir hevestir". "Akıl, iki çeşittir: Birincisi kazanılan akıldır; sen onu mektepteki çocuk gibi kitaptan, hocalardan, düşünceden, alışkanlıktan, kavramlardan ve yeni ilimlerden öğrenirsin". "Her şey maşuktur, aşk bir perdedir. Yaşayan maşuktur, aşık bir ölüdür".

"Hüsn ü Aşk" adlı mesnevinin sonunda, Aşk'ın Hüsn'ü kendinden ayrı sanmasının onu yanlış yollara düşürdüğü mesajı verilir. Sonunda anlaşılır ki Aşk ve Hüsn aslında aynı şeydir, birlikte ikiliğin var olmayacağı, aslın birlik (teklik) olduğu.

Fuzuli'nin "Leyla ile Mecnun" mesnevisi, Klasik Türk edebiyatı dönemine aittir.

Mesnevi'nin ilk 18 beytini bizzat Mevlana Celaleddin Rumi yazmıştır.

Beng ü Bade, Fuzuli'nin yazdığı, esrar (beng) ve şarabın (bade) karşılaştırıldığı 440 beyitlik alegorik bir mesnevidir. Eserde, benğin II. Bayezid'i, badenin ise Şah İsmail'i temsil ettiği ve sonunda şarabın üstün geldiği anlatılır.

Gencîne-i Râz, Taşlıcalı Yahya'nın dinî konular üzerine yazdığı bir mesnevi olup, dini ve sosyal hikayelerden oluşmaktadır. Eserde işlenen bazı konular şunlardır: - Namaz; - Gizli zikir; - Şeytan; - Tevazu; - İlim; - Tembellik; - Kanaat; - Sabır; - Edep ve haya; - Gönül kırmak. Ayrıca, her makaleden sonra "hikayet" başlıklı bir manzume gelmektedir.

Mesnevi nazım biçiminde genellikle "fâilâtün fâilâtün fâilün" aruz kalıbı kullanılır.

Şem ü Pervane mesnevisi, 16. yüzyıla aittir.

Fuzuli, aşıkane gazel türünün edebiyatımızdaki en tanınmış ismidir. Ayrıca, divan ve mesnevi tarzında gazeller de yazmıştır.

Mesnevi'nin ilk 18 beyti, eserin tamamında açıklanan dinî düşüncenin özeti olması ve eserin özünü oluşturması nedeniyle önemlidir. Bu beyitlerin önemli olmasının bazı nedenleri: Aşk teması: Hz. Mevlana'nın aşkı anlayış ve yaşayış biçimini yansıtması, ilâhî aşkın eserin temel unsuru olduğunu göstermesi. Ebcet hesabı: Mevlevi büyüklerine göre 18 sayısının "Hay" esmasına karşılık gelmesi ve 18 bin aleme işaret etmesi. Rüya yoluyla gelen bilgi: Bazı insanların rüya yoluyla Hz. Mevlana ile görüştüğünü ve bu beyitlerde belirli işaretlerin olduğunu iddia etmeleri. Anlatım tekniği: İlk beyitlerin, eserin sonraki bölümlerinde işlenen konuları önceden haber veren bir giriş niteliği taşıması.

Mesnevî'nin şerhini en iyi kimin yaptığı konusunda kesin bir yanıt vermek zor olsa da, bazı önemli şerhler ve şerhçiler şunlardır: 1. Şem‘î Efendi: Mesnevî'nin tamamını kapsayan ilk Türkçe şerhi yazmıştır. 2. Ankaravî İsmail Rusûhî Dede: Mesnevî'nin önemli şerhçilerinden biridir ve eseri ayrıntılı bir şekilde şerh etmiştir. 3. Ahmed Avni Konuk: Mesnevî'nin altı cildini de şerh etmiş ve bu şerhte önceki şerhlerden faydalanmıştır. 4. Tâhirü'l-Mevlevî: Mesnevî'nin şerhinde Mevlevîlik geleneğine bağlı kalmış ve beyitleri cümle cümle açıklamıştır. 5. Abdülbâki Gölpınarlı: Mesnevî'nin şerhinde geniş bir kaynak yelpazesi kullanmış ve eseri ayrıntılı bir şekilde ele almıştır.

"Rind ü Zahid" hikayesi, mesnevi nazım biçimiyle yazılmıştır.

"Doğu'nun Uzun Hikayesi" adlı eser, Türk edebiyatında mesnevi formunu ve bu formun gelişimini anlatmaktadır. Kitapta ele alınan konular şunlardır: - Türklerin, Uygurlar döneminde şiirlerinde kullandıkları kafiye yapısı ile Arap edebiyatında gördükleri mesnevi formu arasındaki paralellik. - Türklerin, bu formu yabancılık çekmeden kullanmaları ve onu geliştirip olgunlaştırmaları. - Fars edebiyatında mesnevinin şekil, vezin, tertip ve muhteva bakımından mükemmel hale getirilmesinde Türk asıllı şairlerin katkısı. - Özellikle Nizami ve Emir Hüsrev-i Dihlevi gibi şairlerin, mesnevi nazım şekline yaptıkları yenilikler ve bu sayede diğer şairler üzerinde bıraktıkları etki.

Mirâciyye genellikle kaside veya mesnevi nazım biçimleriyle yazılmıştır.

"Leyla ile Mecnun" hikayesi, Hamdullah Hamdi tarafından 15. yüzyılın sonunda (905/1499-1500) kaleme alınan Leylâ vü Mecnûn adlı mesnevi ile Türk edebiyatına kazandırılmıştır. Ayrıca, bu konu Nizami başta olmak üzere birçok şair tarafından işlenmiş ve Fuzûlî tarafından 1535 yılında mesnevî türünde yeniden ele alınmıştır.

Mesnevi'yi okumak, Mevlânâ'nın eserlerini ve tasavvufî öğretilerini anlamak için önemlidir, ancak zorunlu değildir. Mesnevi-i Şerif'i okuyabilmek için icazet almak gereklidir, çünkü bu eser hakkında Mesnevihan olmak için özel bir yetki gereklidir.

Fuzûlî'nin "Leylâ ile Mecnun" mesnevisinde Türkçe dil kullanılır.

Mesnevi'nin ilk örneği, 11. yüzyılda yazılmış olan "Kutadgu Bilig" adlı eserdir.

Hamse, Divan edebiyatında beş mesnevinin bir araya gelmesinden oluşan eser anlamına gelir.

"Hüsn ü Aşk" mesnevisi, tasavvufi bir tema ve temele sahip olup, kurgusal anlamda Hüsn (Güzellik) isminde bir kız ile Aşk isminde bir erkeğin aşkını anlatır. Eserde anlatılan hikaye şu şekildedir: Sevgioğulları (Benî Mahabbet) isimli bir Arap kabilesinde bir gece bir kız ve bir erkek çocuk doğar, onlara sırasıyla Hüsn ve Aşk isimleri verilir. Ancak Hayret isimli kudretli bir kişi, Hüsn ile Aşk'ın görüşmesine mani olur ve bir süre mektuplaşırlar.