Mesnevi

Fuzûlî'nin "Leyla ile Mecnun" eserine katkıları: Konu ve Anlatım: Fuzûlî, "Leyla ile Mecnun"unu, Mecnun'un mecazi aşktan ilahi aşka geçişini anlatmak amacıyla yazmıştır. Esinlenme: Fuzûlî, eserinde Nizâmî, Hâtifî, Hamdullah Hamdi ve Celîli'den esinlenmiş ve bu yazarların eserlerinden faydalanmıştır. Dil ve Üslup: Eser, Fuzûlî'nin şiirdeki ustalığı sayesinde klasik Türk edebiyatının en güzel mesnevilerinden biri olmuş ve yayınlandığı tarihten itibaren daha fazla beğeni toplamıştır. Etki: "Leyla ile Mecnun", Türk edebiyatının yanı sıra modern Türk şiirine de katkı sağlamış, Sezai Karakoç gibi şairler tarafından yeniden yorumlanmıştır.

Hüsn ü Aşk mensur değil, mesnevi türündedir. Mesnevi, aruz ölçüsünün belirli bir kalıbıyla yazılan, genellikle alegori ve sembolizm içeren bir nazım biçimidir.

Aa bb cc uyak düzeni, mesnevi nazım biçimine aittir.

Evet, Kutadgu Bilig Türk edebiyatında ilk mesnevi örneğidir. Mesnevi, aruz vezniyle yazılmış ve her beytin kendi anlamını tamamladığı uzun manzum hikâyelere verilen isimdir. Kutadgu Bilig, 11. yüzyıl Karahanlılar devri Türk-İslam kültür muhitinin ortak bir ürünüdür.

Taşlıcalı Yahya, mesnevi türünde eserler yazmıştır. Başlıca eserleri: Divan. Hamse: "Gencine-i Raz", "Kitab-ı Usul", "Gülşen-i Envar", "Yusuf u Züleyha", "Şah u Geda". Ayrıca, "Süleyman-name" ve "Gül-i sadberk" gibi eserler de ona atfedilmektedir, ancak bu eserler kaynaklarda kesin olarak yer almamaktadır.

Hayır, mesnevide beyit sayısı sınırlı değildir. Mesnevilerde beyit sayısı açısından herhangi bir kısıtlama yoktur; iki beyitten başlayarak binlerce beyit süren mesneviler yazılmıştır.

Eşek ve kabak hikayesi, Mevlana Celaleddin Rumi'nin Mesnevi adlı eserinde yer alan bir hikayedir. Hikayenin konusu şu şekildedir: Bir halayık, şehveti ve hırsının fazla olmasından dolayı bir eşeği kendine alıştırır. Eşek, erkeklere özgü bir şekilde halayığa yaklaşır ve onunla ilişkiye girer. Bir gün kadın, ahırın kapısından bakarak, halayığın eşeğin altına yattığını görür. Günler sonra kadın, tatminsizlikten dolayı dayanamayıp bir eşekle kendisi ilişkiye girer ve bu sırada can verir. Hikaye, dünya zevkleriyle ilişkinin nefsi temsil ettiğini ve bu zevklere hayatın tek amacı olarak bağlanmanın manevi hayatı yok edeceğini simgeler.

Fuzûlî'nin Mecnun'u, asıl adı Kays olan ve "Mecnun" lakabıyla tanınan bir gençtir. Mecnun, Bağdat-Basra çevresinde yaşayan, zengin ve hatırı sayılır bir ailenin oğludur. Mecnun'un Leyla'ya olan aşkı, dünyevi bir aşktan ilahi bir aşka dönüşür.

"Bülbüle geler gül ile" ifadesinin kimin eseri olduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, gül ile bülbül temasını işleyen bazı eserler şunlardır: Oscar Wilde'ın "Bülbül ve Gül" Hikayesi. Kara Fazlî'nin "Gül ile Bülbül" Mesnevisi. Fuzûlî'nin "Gül ile Bülbül" Şiiri.

Hayrâbâd, Nâbî tarafından 1705-1706 civarında Baltacı Mehmed Paşa adına kaleme alınmış bir mesnevidir. Hayrâbâd'ın konusu kısaca şu şekildedir: Cürcân hükümdarı Hürrem Şah, nedimi Câvid’i bir içki meclisinde şair Fahr-i Cürcânî’ye hediye eder. Câvid’in ölümüne yol açtığını sanarak büyük bir üzüntü yaşar ve inzivaya çekilir. Câvid, aslında bir hırsız tarafından serdâbdan (yer altı mahzeni) kurtarılır. Hürrem Şah, Câvid’i tekrar bulur ve hikâye bir dizi olay ve macera ile devam eder. Üç kahraman (Hürrem Şah, Câvid ve Çâlâk) Tamtam adlı bir haydudun entrikalarını bozar, Hürrem Şah’ın eski düşmanlarını alt eder ve huzura kavuşurlar. Câvid, kurtardığı bir kızla evlenir; Çâlâk, Kirman Şah’ı esir alıp getirir ve Hürrem Şah tarafından affedilir. Hayrâbâd, zengin olay örgüsü ve macera dolu anlatımıyla dikkat çeker.

Mesnevi'nin en uzun hikayesi, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî'nin yazdığı Mesnevi adlı eserdir.

Şeyh Galib, Divan'ını, dönemindeki "Es'ad" mahlaslı diğer şairlerle karıştırılmaması için yazmıştır. 1195/1781 yılında, henüz yirmi dört yaşında iken, "Es'ad" ve "Galib" mahlasları ile yazdığı şiirlerini bir araya getirmek suretiyle Divan'ını tertip etmiştir. Ayrıca, Divan'ın yazılma sebeplerinden biri de, Şeyh Galib'in düşünce hayatının gelişiminde Mevlana'nın Mesnevi eserinin büyük etkisinin olmasıdır. Şeyh Galib'in Divan'ı, münekkitlerin çoğu tarafından ekseriya ikinci sınıf bir eser olarak nitelendirilmiştir, çünkü çok parlak ve olağanüstü mesnevisi Hüsn ü Aşk, onlara göre, yazdığı diğer her şeyi gölgede bırakmıştır.

Gül ü Bülbül mesnevisi, 16. yüzyıl şairi Kara Fazlî tarafından yazılmış, farklı anlam katmanlarını içeren tasavvufi alegorik bir eserdir. Eserde anlatılan temel konular: Beşeri aşk hikayesi. Tasavvufi kavramlar. Mevsimlerin geçişi ve baharın gelişi. Gül ve Bülbül sembolleri: Gül, ilahi güzelliği ve mutlak varlığı temsil eder. Bülbül, ilahi aşka ulaşmayı arzulayan sadık aşığı simgeler.

Hüsrev-i Şirin mesnevisi, farklı dönemlerde çeşitli şairler tarafından tercüme edilmiştir: Kutb: 1341-1342 yıllarında, Altın Orda hükümdarı Tını Beg Han ve eşi Melike Hatun adına, Nizâmî'nin eserinden tercüme etmiştir. Fahrî: 1367 yılında, Aydınoğlu İsa Bey adına, aynı adlı mesneviyi tercüme etmiştir. Şeyhî: 15. yüzyılda, Osmanlı padişahı II. Murad'ın talebi üzerine, Nizâmî'nin eserini Türkçeye çevirmiştir. Ayrıca, Ali Şir Nevai de Hüsrev-i Şirin hikâyesini Hüsrev yerine Ferhat üzerine kurgulayarak "Ferhat ü Şirin" adıyla bir eser yazmıştır.

Kaygusuz Abdal'ın Gevher-nâme adlı eseri, fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün vezni ile yazılmış ve 72 beyitten meydana gelmiş bir mesnevidir.

Ferhat ile Şirin'in deldiği dağın adının neden Bisütun olduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, Bisütun Dağı'nın Ferhat ile Şirin hikayesinde geçen bir dağ olduğu bilinmektedir. Bisütun Dağı, İran’ın Kirmanşah eyaletinde yer alan ve eski İran medeniyetlerinden kalma heykel ve kabartmalar gibi tarihi eserleriyle ünlü dik ve sarp bir dağdır. Nizamî'nin Hüsrev ü Şîrîn mesnevisinde, Ferhat'ın, Şirin'e kavuşmak için Hüsrev'in emriyle deldiği dağ olarak edebiyata girmiştir.

Süheyl ü Nevbahar mesnevisi, 14. yüzyılda Hoca Mes’ûd ve yeğeni İzzeddin Ahmed tarafından Farsçadan Türkçeye çevrilmiştir. Asıl adı Kenzü’l-Bedâî (Eşsiz Güzellikler Hazinesi) olan eser, Türk edebiyatında beşeri aşk konusunda yazılmış ilk mesnevi olarak kabul edilir.

"Kapıyı çalanın kim olduğunu kim söylüyor?" sorusuna yanıt bulunamadı. Ancak, "Kapıyı Çalan Kimdir" adlı bir türkü olduğu bilinmektedir.

Hüsn ü Aşk, Şeyh Galip'in en önemli eseri olan mesnevisidir. Özellikleri: Beyit Sayısı: 2041. Ölçü: Aruz, "mef'ûlü mefâ'îlün fe'ûlün" kalıbı. Yazılış Süresi: 6 ay. Tasavvufi Alt Yapı: Eser, tasavvufi bir temele sahiptir ve sembolizm içerir.

Nâyî Osman Dede, özellikle mesnevi nazım şeklinde yazdığı şiirlerle meşhurdur. Meşhur şiirlerinden bazıları: Ravzatü’l-İcâz fi’l-Mu’cizâti’l-Mümtâz. Mi’râciye. Neşâtî Dede'nin "Nihânuz" redifli gazeline yazdığı nazire. Ayrıca, tasavvufi gazelleri, na’tları ve âşıkâne şiirleri de bulunmaktadır.