Karbonhidratlar

Dirençli nişasta ve dirençli dekstrin aynı şeyler değildir. Dirençli nişasta, ince bağırsakta sindirilmeden kalın bağırsağa geçen ve orada yararlı bakteriler tarafından fermente edilen bir karbonhidrat türüdür. Dirençli dekstrin ise, sindirim sistemimizde asla parçalanmayan ve lif olarak kabul edilen bir maddedir.

Karbonhidratlar üç ana moleküler yapıya sahiptir: monosakkaritler, disakkaritler ve polisakkaritler.

Karbonhidratların kimyasal sindirimi ağızda başlar.

Diyet yaparken beyaz ekmek yerine şu sağlıklı alternatifler tüketilebilir: 1. Tam Tahıllı Ekmekler: Lif ve besin değeri yüksek olan tam buğday, çavdar ve kepekli ekmekler tercih edilmelidir. 2. Haşlanmış Patates: Kompleks karbonhidrat yapısı sayesinde uzun süre tok tutar ve potasyum, C vitamini içerir. 3. Yulaf Ezmesi: Yüksek lif ve protein içeriğiyle doyurucu bir seçenektir, kahvaltıda veya omlet şeklinde tüketilebilir. 4. Tam Tahıllı Makarna: Düşük glisemik indeksi sayesinde kan şekerini dengeler ve ana yemek veya salata içinde kullanılabilir. 5. Galeta: Tam tahıllı veya kepekli galeta, çıtır dokusuyla doyurucu bir atıştırmalıktır. Ayrıca, glutensiz diyet uygulayanlar için glutensiz ekmek ve mısır ekmeği gibi alternatifler de mevcuttur.

Diyette bulgur yerine pirinç yenebilir, ancak bazı noktalara dikkat edilmelidir. Pirinç, karbonhidrat açısından zengin olup, yüksek kalori içerir ve kan şekerini hızla yükseltebilir. Bulgur ise lif bakımından daha yüksektir, sindirimi destekler ve uzun süre tokluk sağlar. Her iki besinin de tüketimi, diyetin genel yapısına ve kişinin hedeflerine göre diyetisyenle belirlenmelidir.

2 yarım beyaz ekmek yerine yaklaşık olarak 1-1,5 adet tam buğday ekmeği denk gelir.

Spordan önce karbonhidrat alımı, egzersizin yoğunluğuna bağlı olarak kilo başına 0,5-0,6 gr/kg arasında olmalıdır. Hafif egzersizler için bu miktar 0,2-0,4 gr/kg olarak belirlenir. Karbonhidratların %20'si basit karbonhidratlardan, geri kalan %80'i ise kompleks karbonhidratlardan karşılanmalıdır. Egzersizden 1-2 saat önce karbonhidrat tüketimi önerilir, bu süre sindirimin tamamlanması için yeterlidir.

Sağlıklı beslenmede karbonhidratların oranı, toplam günlük kalorinin %45-65'i arasında olmalıdır.

Monosakkaritler, en basit şekerler olup, karbonhidratların yapı taşlarıdır. Başlıca monosakkaritler şunlardır: - Glikoz: Hücrelerin ana enerji kaynağıdır, fotosentez sonucu üretilir. - Fruktoz: Meyve şekeri olarak bilinir, tatlı bir şekerdir. - Galaktoz: Laktozun (süt şekeri) bir bileşenidir, glikozla birlikte enerji kaynağı olarak görev yapar. - Riboz ve Deoksiriboz: Nükleik asitlerin yapısında bulunurlar.

Evet, diyette 1 pide yenebilir, ancak miktarı ve içeriği önemlidir. Diyetisyenlere göre, pide diğer karbonhidrat grubu besinlerle dengeleyerek tüketilmelidir. Pidenin kalori değeri, malzemelerine ve porsiyon büyüklüğüne göre değişir.

Maltoz ve laktoz iki farklı disakkarit türüdür. Maltoz, iki glikoz molekülünün birleşmesiyle oluşan bir disakkarittir. Laktoz, bir glikoz ve bir galaktoz molekülünün birleşmesiyle oluşan bir disakkarittir.

Maltoz ve sükroz (sakkaroz), iki önemli disakkarit türüdür. Maltoz, iki glikoz molekülünün birleşmesiyle oluşan bir disakkarittir. Sükroz, glikoz ve fruktozun birleşmesiyle oluşan bir disakkarittir.

Galaktoz başlıca olarak süt ve süt ürünlerinde bulunur. Bunun yanı sıra galaktoz içeren bazı besinler şunlardır: İşlenmiş gıdalar: Bazı süt bazlı içecekler ve tatlılar; Baklagiller: Bezelye ve nohut gibi; Sebzeler: Karnabahar ve brüksel lahanası gibi sebzelerde düşük seviyelerde; Meyveler: Avokado, erik, kivi, kiraz. Ayrıca, şeker pancarında da galaktoz mevcuttur.

Glikosidik bağ, karbonhidrat (şeker) molekülleri ile karbonhidrat olan veya olmayan diğer gruplar arasında bulunur.

Şekerin kimyası, şekerin kimyasal yapısını, özelliklerini ve etkileşimlerini inceleyen bir kimya dalıdır. Şekerler, karbon, hidrojen ve oksijen atomlarından oluşan karbonhidrat molekülleridir. En yaygın şeker türleri şunlardır: Glikoz: Kan şekeri olarak bilinir, bitki, sebze ve meyvelerin yapısında bulunur. Fruktoz: Meyvelerde ve balda bulunan doğal bir şekerdir, glikoza oranla 2 kat daha tatlıdır. Sakaroz: Sofra şekeri olarak bilinir, glikoz ve fruktozun birleşmesiyle oluşur. Laktoz: Sütte bulunan bir şeker türüdür. Şekerlerin kimyasal formülleri, içerdikleri atom sayısına göre değişir; örneğin, sakarozun formülü C12H22O11'dir.

Baklagiller, enerji kaynağı olarak kompleks karbonhidratlar içerir.

Pentoz ve heksoz arasındaki temel fark, içerdikleri karbon atomu sayısıdır: - Pentoz: Beş karbon atomu içerir (örneğin, riboz ve deoksiriboz). - Heksoz: Altı karbon atomu içerir (örneğin, glikoz, fruktoz, galaktoz).

Galaktoz, vücutta çeşitli önemli işlevler üstlenir: 1. Enerji Üretimi: Galaktoz, glikoz gibi vücut tarafından enerjiye dönüştürülür ve hücrelerin temel fonksiyonlarını yerine getirmesi için gereklidir. 2. Hücre Büyümesi ve Gelişimi: Hücre zarlarının ve diğer hücresel yapıların oluşumunda kullanılır, özellikle bebeklik ve çocukluk döneminde büyüme ve gelişme için önemlidir. 3. Beyin Fonksiyonları: Beyin hücrelerinin iletişim kurması için gerekli olan galaktolipidlerin yapımında kullanılır, bu da öğrenme, hafıza ve diğer bilişsel fonksiyonları destekler. 4. Bağışıklık Sistemi: Bağışıklık hücrelerinin işlevi için gereklidir ve bağışıklık sisteminin güçlenmesine yardımcı olabilir. 5. Bağırsak Sağlığı: Bağırsaklarda bulunan yararlı bakterilerin büyümesini destekler, sindirime yardımcı olur ve bağışıklık sistemini güçlendirir.

Glikoz ve glikojen arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Yapı: Glikoz, altı karbon atomu ve bir aldehit grubu içeren bir monosakkarittir, yani basit bir şekerdir. 2. Bulunduğu Yer: Glikoz, tüm canlı hücrelerde bulunurken, glikojen sadece hayvanlarda ve mantarlarda bulunur. 3. Çözünürlük: Glikoz suda kolayca çözünür, ancak glikojen az çözünür. 4. İşlev: Glikoz, hücrelerde birincil enerji kaynağı olarak çalışırken, glikojen ani enerji taleplerini karşılamak için glikoza dönüştürülen ikincil bir enerji rezervidir.

Fruktoz, ototrof canlılar tarafından üretilir ve kullanılır. Doğal olarak fruktoz içeren canlılar arasında ise meyve, tahıl ve kök sebzeleri tüketen canlılar bulunur.