İstatistik

Bir rassal değişkenin olasılık dağılımını ifade eden terim, "olasılık fonksiyonu" veya "olasılık dağılımı" olarak adlandırılır. Olasılık fonksiyonu, rassal değişkenin alabileceği değerler ile bunlara ait olasılıkların listesini ifade eder. Olasılık dağılımları, kesikli ve sürekli olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır.

TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu) olmayan devletler hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, TÜİK'in Türkiye'de faaliyet gösteren bir kurum olduğu bilinmektedir. TÜİK, resmi olarak 18 Kasım 2005 tarihinde Türkiye İstatistik Kurumu adını almıştır. TÜİK'in görevlerinden bazıları şunlardır: Resmi İstatistik Programını hazırlamak ve işleyişini izlemek. İstatistik alanında veri ihtiyacı duyulan alanları ve veri derleme yöntemlerini belirlemek. Ülkenin ekonomi, sosyal, demografi gibi çeşitli alanlardaki istatistiklerini derlemek, değerlendirmek ve yayımlamak.

Normal dağılıma dönüşüm için kullanılan bazı formüller şunlardır: Box-Muller dönüşümü. Logaritmik dönüşüm (log transformation). Karekök dönüşümü. Karşılıklı dönüşüm (reciprocal transformation). Normal dağılıma dönüşüm için kullanılacak en uygun formül, verilerin özelliklerine ve analizin gereksinimlerine bağlı olarak değişir.

Konut Fiyat Endeksi (KFE), Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından belirli bir metodolojiye göre hesaplanır. Hesaplama sürecinde kullanılan bazı yöntemler şunlardır: Tabakalaşmış ortanca fiyat yöntemi. Hedonik regresyon modeli. Veri kaynağı olarak, bankaların bireysel konut kredisi sürecinde hazırladığı değerlendirme raporları kullanılır. KFE, genellikle aylık olarak yayımlanır ve bir önceki yılın aynı ayına göre konut fiyatlarındaki değişim oranını gösterir.

GGD (Gıda Güvenliği Derneği), 2004 yılında kurulmuş olup, gıda güvenliği alanında faaliyet gösteren bir sivil toplum kuruluşudur. Başlıca görevleri: İletişim ve Uzlaşma: Tüketiciler, üreticiler, devlet, akademisyenler ve gıda güvenliği çalışanları arasında gıda güvenliği konularında iletişim ve uzlaşmayı sağlamak. Eğitim ve Sertifikasyon: Uluslararası kuruluşlarla iş birliği yaparak hijyenik ekipman tasarımı ve gıda güvenliğine uygun ekipman kullanımı için eğitim ve sertifikasyon çalışmaları yürütmek. Farkındalık Artırma: Gıda güvenliği bilincinin geliştirilmesi için üretimden tüketime kadar yönlendirici, organize edici ve yaygınlaştırıcı faaliyetlerde bulunmak.

CPK (Süreç Yetenek Endeksi) formülü şu şekilde hesaplanır: CPK = min((USL - ortalama) / (3σ), (ortalama - LSL) / (3σ)) Burada: USL üst spesifikasyon limitini, LSL alt spesifikasyon limitini, σ standart sapmayı, ortalama (μ) ise sürecin ortalamasını ifade eder. Hesaplama adımları: 1. USL ve LSL'ye göre mesafelerin hesaplanması: USL'ye uzaklık: (USL - ortalama) LSL'ye uzaklık: (ortalama - LSL) 2. Standart sapmayla çarpma: Her iki mesafeyi de 3σ ile çarpın 3. Minimum değerin alınması: İki mesafenin minimum değerini bulun; bu, CPK değeridir. Örnek: USL = 50°C, LSL = 40°C, ortalama = 41°C, standart sapma = 2°C. (50 - 41) / (3 × 2) = 9/6 = 1,5 (41 - 40) / (3 × 2) = 1/6 = 0,166 CPK = min(1,5, 0,166) = 0,166. CPK değeri 1'den büyükse, süreç spesifikasyon limitleri içinde tutarlı bir şekilde üretim yapabilir; 1'e eşitse, süreç minimum sınırlarda üretim yapıyor demektir; 1'den küçükse, süreçte iyileştirmeler gereklidir.

Fisher Dönüşümü, fiyat trendlerini belirlemek ve önemli fiyat hareketlerini vurgulamak için kullanılır. Özellikle şu durumlarda faydalıdır: Fiyatlardaki dönüm noktalarını tespit etmek. Trend analizi yapmak. Diğer göstergelere uygulanabilirlik. Ancak, Fisher Dönüşümü'nün birçok ticaret sinyali gönderebileceği ve bu sinyallerin her zaman trendin tersine dönmesine yol açmayabileceği unutulmamalıdır.

Nüfus sayımı genellikle şu adımlarla yapılır: 1. Planlama ve Hazırlık: Sayım için gerekli kaynaklar ve altyapı hazırlanır. 2. Veri Toplama: Eğitimli sayım görevlileri, haneleri ziyaret ederek yüz yüze görüşmeler veya kendi kendine uygulanan anketler aracılığıyla bilgi toplar. 3. Gizlilik ve Etik: Sayım görevlileri, toplanan verilerin gizliliğini sağlamakla yükümlüdür. 4. Analiz ve Yayın: Toplanan veriler işlenip analiz edildikten sonra, ulusal istatistik ajansları tarafından raporlar, istatistiksel tablolar ve çevrimiçi platformlar aracılığıyla kamuya açıklanır. Katılım: Ulusal nüfus sayımına katılım genellikle zorunludur ve katılmayı reddetmek, ülkenin mevzuatına bağlı olarak ceza veya para cezasıyla sonuçlanabilir. Doğruluk: Ulusal istatistik ajansları, sayım görevlilerinin eğitimi, standart anketlerin kullanımı ve veri kalitesi kontrolleri gibi yöntemlerle doğruluğu sağlar.

Basit hareketli ortalama (SMA), belirli bir zaman aralığındaki fiyatların aritmetik ortalamasını gösteren bir istatistiksel hesaplamadır. SMA'nın hesaplanması için: 1. Belirli bir zaman periyodu belirlenir. 2. Bu periyoddaki fiyatların aritmetik ortalaması alınır. SMA'nın kullanım amaçları: Fiyatların genel eğilimini belirlemek. Alım-satım sinyalleri oluşturmak. Destek-direnç noktalarını saptamak. Kısa vadeli SMA, hızlı değişen fiyat hareketlerini; uzun vadeli SMA ise genel trendi yansıtır.

Taguchi yöntemi, ürün imalatı, biyoteknoloji, pazarlama ve reklamcılık gibi alanlarda kullanılan, kalite gelişimi için Genichi Taguchi tarafından önerilen istatistiksel bir metottur. Bu yöntem, en az deney ile farklı faktörleri ve bu faktörlerin ilişkilerini görebilmeyi ve bunları istatistiksel olarak tahmin etmeyi amaçlar. Taguchi yöntemi, üç ana aşamadan oluşur: 1. Sistem tasarımı: Nominal koşullar altında çalışacak bir sistemin geliştirilmesi. 2. Parametre tasarımı: Kontrol edilebilir sistem parametreleri için ürünün fonksiyonel olacağı, çok çeşitli koşullar altında yüksek düzeyde bir performans sergileyeceği ve değişkenliğe neden olan gürültü faktörlerine karşı dayanıklı olması için optimum seviyelerin seçilmesi. 3. Tolerans tasarımı: Parametre tasarımı yeterli olmadığında uygulanan aşama. Yöntemde, performans kriteri olarak Sinyal/Gürültü (S/N) oranı kullanılır.

Boxplotta aykırı değerleri bulmak için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Verilerin sıralanması. 2. Dörttebirliklerin hesaplanması. 3. Yayılmanın hesaplanması. 4. Aykırı değerlerin tespiti. Ayrıca, aykırı değerleri belirlemek için "1,5xÇA (Çeyrek Aralığı) Kuralı" da kullanılabilir. Aykırı değer tespiti, veri analizi sürecinde uzman bir istatistikçi tarafından yapılması gereken karmaşık bir süreç olabilir.

Levene testi sonuçlarının yorumlanması: P-değerine göre yorum: P-değeri < 0.05 ise, gruplar arasında anlamlı bir varyans farkı olduğu kabul edilir ve null hipotezi reddedilir. P-değeri ≥ 0.05 ise, gruplar arasında varyans homojenliği olduğu kabul edilir ve anlamlı bir farklılık olmadığı söylenebilir. Pratik öneriler: Levene testi anlamlı sonuç verdiğinde, tüm analizleri otomatik olarak reddetmek yerine, sonraki istatistiksel yöntemlerin seçimine rehberlik eden bir bilgi olarak değerlendirilmelidir. Varyans farklarının pratik önemini değerlendirmek ve süreç bilgisi ile iş bağlamını dikkate almak önemlidir. Levene testi sonuçlarının doğru yorumlanması için bir uzmana danışılması önerilir.

Anket analizinde kullanılan bazı testler şunlardır: Frekans tablosu ve çapraz tablo. Kay-kare (ki-kare) testi. T testi (Student’s T Test). Varyans analizi (ANOVA) testi. Küme analizi. Faktör analizi. Anket analizinde kullanılan testler, araştırmanın amacına ve ankette yer alan soru türlerine göre değişiklik gösterebilir.

Ekonometrik analiz, ekonomik ilişkilerin matematiksel ve istatistiksel yöntemlerle modellenmesini sağlayan bir bilim dalıdır. Amaçları: ekonomik teorilerin test edilmesi; ekonomik değişkenler arasındaki ilişkinin ölçülmesi; gelecekteki ekonomik değişkenlerin tahmin edilmesi; politika etkilerinin ölçülmesi; karmaşık sistemlerin modellenmesi. Yöntemleri: regresyon analizi; zaman serisi analizi; panel veri analizi. Kullanıldığı alanlar: finansal analiz ve tahminleme; sağlık ve sosyal politika etkileri; tarım ve çevre bilimleri; işletme ve pazarlama analizleri; makroekonomik modelleme.

Nedensel ilişki türleri şunlardır: Doğrudan etki ve dolaylı etki. Genel (normal) nedensellik. Çifte (birlikte) nedensellik. Toplayan (ortak – atipik – kümülatif) nedensellik. Sollayan (öne geçen) nedensellik. Varsayılan nedensellik. Ayrıca, nedensellik türleri arasında gerekli ve yeterli neden ayrımı da bulunmaktadır.

Yayılım aralığı (range), bir veri setinde yer alan en büyük gözlem değeri ile en küçük gözlem değeri arasındaki fark olarak hesaplanır. Formül: DA = En büyük değer - En küçük değer veya literatürdeki karşılığıyla R = Xmax - Xmin.

İstatistiksel verileri görselleştiren yapay zeka, karmaşık veri setlerini çizelgeler, grafikler ve diğer görsel temsillerle basitleştirerek eğilimleri ve kalıpları ortaya çıkaran sistemleri ifade eder. Bazı yapay zeka tabanlı veri görselleştirme araçları: Tableau AI. ChartGPT. Google Sheets. Ayrıca, ChatGPT ve Gemini gibi sohbet tabanlı yapay zeka uygulamaları da istatistiksel verileri analiz edip görselleştirebilir.

100 inekten elde edilecek süt miktarı, ineklerin cinsine, bakım koşullarına ve diğer faktörlere bağlı olarak değişir. Ortalama olarak, bir inek günde 15-35 litre süt verebilir. Bu durumda, 100 inekten günlük süt verimi 1500-3500 litre arasında olur. Daha yüksek verim elde etmek için, ineklerin iyi beslenmesi ve uygun bakım koşullarının sağlanması gereklidir. Örnek hesaplama: - 100 inek x 25 litre/inek/gün = 2500 litre/gün Bu değerler, genel bir fikir vermek amacıyla verilmiştir ve kesin bir rakam sağlamak için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır.

Nitelik seçimi analizi, bir veri kümesindeki gereksiz veya problemin çözümüne etkisi olmayan özellikleri tespit edip bunları kullanmayı bırakarak, daha az özellik ile daha anlaşılır ve yorumlanır modeller oluşturmayı sağlayan bir veri ön işleme yöntemidir. Nitelik seçimi analizinin bazı yöntemleri: Simetrik Belirsizlik (Symmetric Uncertainity). Fisher Puanı (F-P). Ki-kare ( 2). Nitelik seçimi analizi, aşırı öğrenme (overfitting) olasılığını azaltır, model eğitiminde gereksiz kaynak tüketimini önler ve sınıflandırma doğruluğunu artırır.

"İç hizmet tuik" ifadesi hakkında doğrudan bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, TÜİK (Türkiye İstatistik Kurumu), Türkiye'nin resmi istatistik kurumudur. TÜİK'in bazı görevleri: Ülkenin ekonomik, sosyal, demografik ve çevresel durumunu gösterecek istatistikler üretmek. Uluslararası standartlara uygun veri toplama ve analiz yöntemleri geliştirmek. Kamu kurum ve kuruluşlarıyla iş birliği yaparak istatistik alanındaki gelişmeleri takip etmek. TÜİK'e ait güncel bilgilere tuik.gov.tr adresinden ulaşılabilir.