HücreBiyolojisi

Ribozomlar, hücrenin ve organizmanın ihtiyaç duyduğu tüm proteinleri sentezler. Ribozomların sentezlediği proteinlerin bazıları: Hücre içinde işlev gören proteinler. Hücre dışına gönderilen, hücre zarında veya bazı organellerde görev alan proteinler. Protein sentezi, mRNA (haberci RNA) çevirisi olarak bilinen bir biyolojik mekanizma aracılığıyla gerçekleşir.

Mitokondri ve kloroplastın görevleri aynı değildir. Mitokondrinin görevi, hücrenin enerji taşıyan ana molekülü olan adenozin trifosfat'ı (ATP) üretmektir. Kloroplastın görevi ise fotosentez adı verilen işlemi gerçekleştirmektir. Dolayısıyla, mitokondri kimyasal enerjiyi ATP'ye çevirirken, kloroplast ışık enerjisini ATP'ye ve ATP'yi kimyasal bağ enerjisine çevirir.

TGF-β (transforming growth factor beta), birçok hücresel işlevi düzenleyen bir sitokindir. Başlıca işlevleri şunlardır: Hücre proliferasyonu ve farklılaşmasını inhibe etme. Bağışıklık sistemini düzenleme. Yara iyileşmesini destekleme. Kanserle ilişkili etkiler. TGF-β'nın aşırı ekspresyonu, sistematik skleroz, Marfan sendromu ve hipertrofik skar gibi durumlarla ilişkilendirilmiştir.

Mitokondrinin önemli olmasının bazı nedenleri: Hücresel enerji üretimi: Mitokondri, hücrenin enerji ihtiyacı için gerekli olan ATP'yi üretir. Hücre ölümü: Mitokondri, apoptoz olarak bilinen hücre ölümünde önemli bir rol oynar. Hücresel faaliyetler: Hücresel farklılaşma, sinyalleşme, yaşlanma, döngü kontrolü ve büyüme gibi çeşitli hücresel faaliyetlerde görev alır. Hormonal aktiviteler: Testosteron ve östrojen gibi hormonların oluşumunda rol oynar. Kalsiyum depolanması: Kalsiyum iyonlarını emerek ihtiyaç duyulana kadar depolar. Mitokondrinin düzgün çalışmaması, hücrelerin enerjisiz kalmasına ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Protista ve prokaryot arasındaki temel farklar şunlardır: Çekirdek: Protistalarda tanımlanmış bir çekirdek bulunurken, prokaryotlarda çekirdek yoktur. Organeller: Protistler, mitokondri, kloroplastlar ve endoplazmik retikulum gibi zara bağlı organellere sahiptir, prokaryotlarda ise bu organeller bulunmaz. Boyut: Prokaryotlar genellikle daha küçük boyuttadır (1-10 mikrometre), protistler ise daha büyüktür. Üreme: Prokaryotlar eşeysiz olarak ikili fisyon yoluyla çoğalırken, protistler hem eşeyli hem de eşeysiz üreme yöntemleri sergiler. Çeşitlilik: Protistler, daha geniş bir biçim ve işlev çeşitliliği gösterir.

Lizozomların bitki ve hayvan hücresindeki temel görevleri: Hücre içi sindirim: Proteinler, lipitler, karbonhidratlar ve nükleik asitler gibi büyük molekülleri parçalayarak hücrenin kullanabileceği basit bileşenlere dönüştürür. Hücre yenilenmesi ve geri dönüşüm (otofaji): Eski, hasarlı veya işlevini yitirmiş organelleri sindirerek geri dönüştürür. Hücre savunması: Bağışıklık hücreleri, zararlı bakteri ve virüsleri lizozomlar yardımıyla yok eder. Bitki hücrelerinde, lizozomlar yerine vakuoller benzer görevleri üstlenir.

Hayvan hücresi, canlıların yaşamlarını sürdürebilmesi, büyümesi ve çoğalması için gerekli olan ökaryotik bir hücre türüdür. Hayvan hücrelerinin bazı özellikleri: Hücre çekirdeği: Hücre çekirdeği bir zar ile çevrilidir ve DNA burada bulunur. Hücre zarı: Gözenekli bir yapıya sahip olan hücre zarıyla çevrilidir. Organeller: Hücre içinde hormon ve enzim üretimi, enerji sağlama, besin kaynakları üretimi ve protein sentezi gibi görevleri olan organeller bulunur. Şekil: Oval bir yapıya sahiptir. Koful: Küçük ve az sayıda koful bulunur. Plastitler: Kloroplast bulunmaz. Sentrozom: Sentrozom bulunur. Hayvan hücreleri, kök hücre, epitel hücre, kan hücresi, yağ hücresi, kas hücresi, kıkırdak hücre, sinir hücresi ve eşey hücresi gibi farklı türlere ayrılır.

Ökaryotik ve prokaryotik hücreler arasındaki bazı temel farklar şunlardır: Çekirdek yapısı. DNA yapısı. Hücre zarı ve hücre duvarı. Organeller. Hücre bölünmesi. Metabolizma. Örnekler.

Mitokondri, hücre için enerji üreten organeldir. Mitokondrinin diğer özellikleri: Şekil ve büyüklük: Çubuk veya oval yapıda olup, 0,2-5 mikron arasında değişir. Sayı: Hücrenin enerji ihtiyacına göre değişir. Yapı: Dış ve iç zar, zarlararası bölge, krista ve matriks olmak üzere beş bölümden oluşur. Kalıtım: Kalıtsal bilgiyi mitokondriyal DNA taşır ve yavruya anneden aktarılır.

ATP (Adenozin trifosfat), hücrelerin enerji deposudur ve enerji sağlamak için kullanılan temel moleküldür. ATP'nin temel işlevleri şunlardır: Enerji sağlama. Biyosentetik reaksiyonlarda görev alma. Fiziksel hareketlere katkı sağlama. Aktif taşıma ve sinyal iletiminde görev alma. Salgılama olaylarına katılma. ATP, hücre içinde sürekli üretilir ve hemen kullanılır; depolanmaz.

Hayvan hücresinin en büyük organeli hakkında bilgi bulunamadı. Ancak, hayvan hücresinde bulunan bazı organeller şunlardır: Ribozom. Endoplazmik Retikulum (ER). Golgi Cisimciği. Mitokondri. Lizozom. Sentriyoller. Koful. Kloroplast.

Sitoplazma, hücre zarı ile çekirdek arasında yer alan yarı akışkan bir maddedir. Görevleri: Organellerin bulunduğu akışkan ortamı oluşturur. Hücrede gerçekleşen birçok reaksiyona olanak sağlar. Hücreye esneklik ve akışkanlık kazandırır. Hücre içinde maddelerin taşınmasını sağlar. Bazı canlılarda sitoplazmik cep oluşturarak hareketi mümkün kılar. Hücre bölünmesinde rol oynar. Sitoplazma, enzimler, RNA, amino asitler, nükleotitler gibi yıkım tepkimeleri sonucu oluşan atık ürünler, koenzimler, iyonlar ve büyük oranda su içerir. Sitoplazmanın organeller hariç yarı akışkan kısmına sitozol denir.

Ökaryot hücre, çekirdeği zarla çevrili olan hücrelere denir. Ökaryot hücrelerin bazı özellikleri: Büyüklük: Prokaryot hücrelerden daha büyüktür. Organeller: Mitokondri, sentriyol, golgi cisimciği, lizozom, endoplazmik retikulum, koful ve kloroplast gibi zarlı organeller bulunur. DNA: Çekirdek içinde yer alır. Çeşitlilik: Hayvanlar, bitkiler, mantarlar ve protistalar gibi tek hücreli veya çok hücreli canlıları içerir. Üreme: Eşeysiz (mitoz) ve eşeyli (mayoz) üreme yeteneğine sahiptir.

Döllenme, erkeğin haploid sperminin, kadının haploid yumurtası ile birleşerek yeni bir canlı oluşturması olayıdır. Döl, döllenme sonucu oluşan yeni canlıya denir. Döllenme, doğal yollarla oluşan gebeliklerde fallop tüplerinde gerçekleşir. Tüp bebek yönteminde ise döllenme, laboratuvar ortamında yapılır.

Golgi aygıtı (veya Golgi cisimciği), tüm ökaryotik hücrelerde bulunur. Ancak, alyuvarlar (kırmızı kan hücreleri) ve sperm hücreleri gibi bazı hücre türlerinde bu organel bulunmaz.

Fagositoz, bir fagositin (örneğin, makrofaj veya nötrofil) solid partikülleri (örneğin, mikroplar, hücre artıkları) yakalayıp yutması ve sitoplazmasında oluşturduğu fagosom adı verilen boşluğa hapsederek sindirmeye çalışmasıdır.

Tüm hayvan hücreleri ökaryottur. Ökaryotlar, hücreleri içinde zar ile sarılmış bir çekirdeğe sahip olan organizmalardır.

Lizozom, hücre içi ve hücre dışı kökenli maddeleri sindirir. Sindirdiği maddeler: Büyük moleküller. Yaşlanmış veya işlevini yitirmiş organeller. Hücreye alınan yabancı ve zararlı maddeler. Lizozomun içindeki enzimler, asidik ortamda en iyi şekilde çalışır.

Sitoplazma ve çekirdek arasındaki bazı farklar: Tanım: Sitoplazma, hücre zarının iç kısmında bulunan yarı sıvı bir maddedir. Yapı: Sitoplazma, su, proteinler, karbonhidratlar, yağlar, nükleik asitler ve mineraller içerir. İşlev: Sitoplazma, organelleri taşır ve korur, hücre içi madde taşınmasını sağlar, enzimler ve proteinler vasıtasıyla metabolik reaksiyonların gerçekleşmesini sağlar, besin ve enerji depolar. Boyut: Sitoplazma, hücrenin tüm hacminin %70-80’ini oluştururken, çekirdek hücrenin %5-10’unu oluşturur. Organellerin varlığı: Sitoplazma, hücrenin tüm organellerini içerirken, çekirdek sadece DNA’yı içerir. Hücre bölünmesi: Çekirdek, hücre bölünmesi sırasında kromozomların ayrılmasını ve yeni hücrelere dağıtılmasını kontrol eder.

Bitki hücrelerinde lizozomlar bulunmaz. Lizozomların işlevlerini yerine getiren bazı yapılar şunlardır: Vakuoller. Peroksizomlar. Golgi aygıtı.