HMK

Tespit davası, HMK'nın 106. maddesinde düzenlenmiştir.

HMK madde 115, dava şartlarının mevcut olup olmadığını mahkemenin her aşamada kendiliğinden incelemesi durumunda uygulanır. Bu madde şu durumlarda devreye girer: - Dava ehliyeti ve taraf temsili: Davada taraf ehliyeti ve kanuni temsilin doğru olup olmadığını kontrol etmek için. - Dava şartları: Davanın açılabilmesi için gerekli olan gider avansı, teminat gibi şartların yerine getirilip getirilmediğini incelemek için. - İlk itirazlar: Yetki, tahkim ve iş bölümü gibi ilk itirazların yapılması durumunda.

HMK madde 46, hakimlerin yargılama faaliyetinden dolayı Devlet aleyhine tazminat davası açılabileceği durumları düzenler. Bu madde, aşağıdaki hallerde uygulanır: 1. Kayırma veya taraf tutma: Hakime karşı kin veya düşmanlık beslenerek hukuka aykırı bir hüküm veya karar verilmesi. 2. Menfaat karşılığı karar: Sağlanan veya vaat edilen bir menfaat karşılığında kanuna aykırı bir hüküm veya karar verilmesi. 3. Açık ve kesin kanun hükmüne aykırılık: Farklı bir anlam yüklenemeyecek kadar açık ve kesin bir kanun hükmüne aykırı karar verilmesi. 4. Duruşma tutanağına aykırı hüküm: Duruşma tutanağında mevcut olmayan bir sebebe dayanılarak hüküm verilmesi. 5. Tutanakların değiştirilmesi: Duruşma tutanakları ile hüküm veya kararların değiştirilmiş, tahrif edilmiş veya söylenmeyen bir sözün söylenmiş gibi gösterilip buna dayanılarak hüküm verilmesi. 6. Hakkın yerine getirilmesinden kaçınma: Hakkın yerine getirilmesinden kaçınılması. Tazminat davasının açılması, hakime karşı bir ceza soruşturmasının yapılması veya mahkumiyet şartına bağlanamaz.

Değer artış payı alacakları, kesinleşmeden icraya konulabilecek kararlar arasında yer almaz.

HMK 389, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun ihtiyati tedbir ile ilgili maddesidir. Bu maddeye göre, aşağıdaki hâllerde uyuşmazlık konusu hakkında ihtiyati tedbir kararı verilebilir: 1. Mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağından ya da tamamen imkânsız hâle geleceğinden endişe edilmesi. 2. Gecikme sebebiyle bir sakıncanın veya ciddi bir zararın doğacağının öngörülmesi. Bu madde, niteliğine uygun düştüğü ölçüde çekişmesiz yargı işlerinde de uygulanır.

HMK 341, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 341. maddesini ifade eder. Özetle, HMK 341 maddesi şu durumları kapsar: İlk derece mahkemelerinin nihai kararları; İhtiyati tedbir ve ihtiyati haciz taleplerinin reddi kararları; Karşı tarafın yüzüne karşı verilen ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararları; Karşı tarafın yokluğunda verilen kararlara yapılan itiraz üzerine verilen kararlar.

Hukuki belirsizliğin giderilmesi, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 23. maddesi ile düzenlenmiştir.

HMK madde 317, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun basit yargılama usulünde dilekçelerin verilmesi ile ilgili hükümleri içerir. Maddeye göre: 1. Dava açılması ve davaya cevap verilmesi dilekçe ile olur. 2. Cevap süresi, dava dilekçesinin davalıya tebliğinden itibaren iki haftadır. 3. Taraflar, cevaba cevap ve ikinci cevap dilekçesi veremezler. 4. Dava ve cevap dilekçeleri, yönetmelikte belirlenecek formun doldurulması suretiyle de verilebilir.

Zamanaşımı defi, HMK 144 kapsamında değildir. HMK 144 maddesi, tahkikat aşamasında tarafların dinlenilmesini düzenler.

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) kapsamında tensip tutanağında şu hususlar yer alır: 1. Davanın kabulü ve dilekçe eksiklikleri: Davanın kabulü ile dava dilekçesinin tam olup olmadığı belirtilir, değilse davacıya eksikliklerin giderilmesi için süre verilir. 2. Dava türü ve yargılama usulü: Davanın ne tür bir dava olduğu ve hangi yargılama usulüne tabi olduğu (yazılı ya da basit) belirtilir. 3. Delillerin sunulması: Tarafların delil olarak gösterdikleri belgeleri dilekçelerine ekleyerek vermeleri ve başka yerden getirilecek belgelere ilişkin gerekli bilgileri vermeleri istenir. 4. Ön inceleme duruşması: Dilekçelerin tamamlanmasından sonra ön incelemenin duruşmalı yapılıp yapılmayacağına karar verilir. 5. Duruşma günü: Ön incelemenin duruşmalı yapılması halinde duruşma tarihi belirlenir ve avanstan karşılanarak taraflara bildirilir. 6. Tahkikat duruşması: Ön incelemede yargılamaya devam edilmesine karar verilirse, tahkikat duruşması için gün verilir. Tensip tutanağı, davanın yol haritasını çizen ve yargılamanın ilk aşamalarında yapılması gereken işlemleri belirleyen bir belgedir.

Zamanaşımı defi, HMK'nın 142. maddesinde düzenlenmiştir.

HMK'nın 109. maddesi, kısmi dava kurumunu düzenler. Bu maddeye göre: 1. Fıkra: Talep konusunun niteliği itibarıyla bölünebilir olduğu durumlarda, sadece bir kısmı da dava yoluyla ileri sürülebilir. 2. Fıkra: Mülga olup, kısmi davanın hangi durumlarda açılamayacağını belirtiyordu. 3. Fıkra: Dava açılırken, talep konusunun kalan kısmından açıkça feragat edilmemiş olması gerekir; kısmi dava açılması, bu kısmın da dava edildiği anlamına gelmez.

Delil tespiti, Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) kapsamında özel bir hükümle düzenlenmemiştir. Ancak, delil tespiti, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) ilgili maddeleri çerçevesinde yürütülmektedir.

Mahkeme yemin metni, HMK m. 233'e göre şu şekilde okunur: > "Size sorulan sorular hakkında, gerçeğe uygun cevap vereceğinize ve hiçbir şey saklamayacağınıza namusunuz, şerefiniz ve kutsal saydığınız bütün inanç ve değerler üzerine yemin eder misiniz?". Yemin eden kişi, bu soruya karşılık olarak: > "Bana sorulan sorular hakkında gerçeğe uygun cevap vereceğime ve hiçbir şey saklamayacağıma namusum, şerefim ve kutsal saydığım bütün inanç ve değerlerim üzerine yemin ediyorum." şeklinde beyanda bulunur ve yemin eda edilmiş sayılır. Yemin, mahkeme huzurunda ve hakim tarafından yapılır.

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 293. maddesine göre uzman görüşü, davanın her aşamasında alınabilir. Bu maddeye göre: 1. Taraflar, dava konusu olayla ilgili olarak uzmanından bilimsel mütalaa alabilirler ve bunun için ayrıca süre istenemez. 2. Hâkim, talep üzerine veya resen, kendisinden rapor alınan uzman kişinin davet edilerek dinlenilmesine karar verebilir. 3. Uzman kişi, çağrıldığı duruşmaya geçerli bir özrü olmadan gelmezse, hazırlamış olduğu rapor mahkemece değerlendirmeye tabi tutulmaz.

Cevap dilekçesinde ilk itirazlar, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) m. 116'ya göre iki tanedir: 1. Kesin yetki kuralının bulunmadığı hâllerde yetki itirazı. 2. Uyuşmazlığın tahkim yoluyla çözümlenmesi gerektiği itirazı. Bu itirazlar, dava şartlarından farklı olarak, ancak cevap dilekçesinde öne sürülebilmekte ve mahkeme tarafından ayrıca "ön sorun" şeklinde incelenmektedir.

Harcın tamamlanması için verilen süre, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 120. maddesi uyarınca iki haftadır. Bu süre, mahkemenin eksik harcı tespit etmesi ve taraflara bildirmesi ile başlar.

Davanın usulden reddi halinde HMK 115/2 maddesi, mahkeme tarafından dava şartı noksanlığının giderilmesi mümkün ise bunun tamamlanması için kesin süre verileceği, bu süre içinde noksanlık giderilmezse davanın dava şartı yokluğu nedeniyle usulden reddedileceği anlamına gelir.

HMK 311, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 311. maddesi anlamına gelir ve bu madde "Feragat ve Kabulün Sonuçları"nı düzenler. Maddede belirtilen hükümler şunlardır: 1. Feragat ve kabul, kesin hüküm gibi hukuki sonuç doğurur. 2. İrade bozukluğu hâllerinde, feragat ve kabulün iptali istenebilir.

HMK madde 356, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun İstinaf başlıklı sekizinci kısmının birinci bölümünde yer alan bir maddedir. Maddesinin içeriği şu şekildedir: 1. 353 üncü maddede belirtilen hâller dışında inceleme, duruşmalı olarak yapılır. Bu durumda duruşma günü taraflara tebliğ edilir. 2. Duruşma sonunda bölge adliye mahkemesi, istinaf başvurusunu esastan reddetmek veya ilk derece mahkemesi hükmünü kaldırarak yeniden hüküm kurmak dâhil gerekli kararları verir (Ek fıkra, 22.07.2020 - 7251 S.K/Madde 36).