HMK

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK), 4 Şubat 2011 tarihinde yürürlüğe giren ve eski 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun (HUMK) yerini alan bir kanundur. HMK'nın amacı, medeni usul hukuku alanında köklü bir reform gerçekleştirerek yargılamaları daha etkin, verimli ve hızlı hale getirmektir. Kanunun kapsamı oldukça geniştir ve hukuk mahkemelerinde görülen tüm özel hukuk uyuşmazlıklarını düzenler. HMK'da yer alan bazı önemli konular şunlardır: Dava açma süreçleri ve dilekçelerin verilmesi; Ön inceleme ve tahkikat aşamaları; Delillerin toplanması ve tanıkların dinlenmesi; Geçici hukuki koruma tedbirleri; Kanun yolları (istinaf, temyiz ve karar düzeltme).

HMK 106, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 106. maddesini ifade eder ve bu madde tespit davası ile ilgilidir. Tespit davası yoluyla mahkemeden talep edilenler şunlardır: - Bir hakkın veya hukuki ilişkinin varlığının ya da yokluğunun belirlenmesi; - Bir belgenin sahte olup olmadığının tespiti. Bu davayı açabilmek için, kanunlarda belirtilen istisnai durumlar dışında, davacının hukuken korunmaya değer güncel bir yararı bulunmalıdır.

HMK'nın 201 ve 202 maddeleri şu şekildedir: Madde 201: Senede karşı tanıkla ispat yasağı. > (1) Senede bağlı her çeşit iddiaya karşı ileri sürülen ve senedin hüküm ve kuvvetini ortadan kaldıracak veya azaltacak nitelikte bulunan hukuki işlemler ikibinbeşyüz Türk Lirasından az bir miktara ait olsa bile tanıkla ispat olunamaz. Madde 202: Delil başlangıcı. > (1) Senetle ispat zorunluluğu bulunan hâllerde delil başlangıcı bulunursa tanık dinlenebilir. > (2) Delil başlangıcı, iddia konusu hukuki işlemin tamamen ispatına yeterli olmamakla birlikte, söz konusu hukuki işlemi muhtemel gösteren ve kendisine karşı ileri sürülen kimse veya temsilcisi tarafından verilmiş veya gönderilmiş belgedir.

HMK Madde 309'da belirtilen davanın kabulü istisnası, feragat ve kabulün kayıtsız ve şartsız olması gerekliliğidir. Buna göre, kayıt veya şarta bağlı beyanlarda, kısmen de olsa ihtilaf devam ettirilmekte ve bu nedenle davaya son veren işlem tamamlanmamaktadır.

HMK 123 maddesi, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun bir parçasıdır ve "Davanın Geri Alınması" başlığını taşır. Maddesinin içeriği şu şekildedir: (1) Davacı, hüküm kesinleşinceye kadar, ancak davalının açık rızası ile davasını geri alabilir. Bu madde, 28 Temmuz 2020 tarihinde 7251 sayılı kanun ile değiştirilmiştir.

HMK 362, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun bir maddesi olup, temyiz kesinlik sınırlarını belirler. Bu maddeye göre: - Miktar veya değeri kırk bin Türk Lirasını (bu tutar dahil) geçmeyen davalara ilişkin kararlar temyiz edilemez. - İlk derece mahkemesinin verdiği kararın Bölge Adliye Mahkemesi'nce esastan reddedilmesi durumunda, bu karara karşı temyiz yoluna başvurulup başvurulamayacağı, dosyanın Yargıtay'a gönderilme şekline göre belirlenir.

HMK 304, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 304. maddesini ifade eder ve bu madde "Hükmün Tashihi" ile ilgilidir. HMK 304'e göre: - Hükümdeki yazı ve hesap hataları ile diğer benzeri açık hatalar, mahkemece resen veya taraflardan birinin talebi üzerine düzeltilebilir. - Hüküm tebliğ edilmişse, hâkim tarafları dinlemeden hatayı düzeltemez; davet üzerine taraflar gelmezse, dosya üzerinde inceleme yapılarak karar verilebilir. - Tashih kararı verildiğinde, düzeltilen hususlarla ilgili karar, mahkemede bulunan nüshalar ile verilmiş olan suretlerin altına veya bunlara eklenecek ayrı bir kâğıda yazılır, imzalanır ve mühürlenir.

Hakimin resen tedbir koyabileceği durumlar, HMK'nın 389. maddesinde belirtilmiştir ve şu şekildedir: 1. Hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağı veya imkansız hale geleceği durumlar. 2. Gecikme sebebiyle bir sakıncanın veya ciddi bir zararın doğacağı durumlar. Ayrıca, 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında, şiddet mağduru için koruyucu ve önleyici tedbirler de hakim tarafından resen alınabilir.

HMK 359, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 359. maddesi anlamına gelir ve bu madde, karar ve tebliği ile ilgilidir. Bu maddeye göre karar şu hususları içermelidir: 1. Kararı veren bölge adliye mahkemesi hukuk dairesi ile başkan, üyeler ve zabıt kâtibinin ad ve soyadları, sicil numaraları. 2. Tarafların ve davaya ilk derece mahkemesinde müdahil olarak katılanların kimlikleri ile Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası, varsa kanuni temsilci ve vekillerinin adı, soyadı ve adresleri. 3. Tarafların iddia ve savunmalarının özeti. 4. İlk derece mahkemesi kararının özeti. 5. İleri sürülen istinaf sebepleri. 6. Taraflar arasında uyuşmazlık konusu olan veya olmayan hususlarla bunlara ilişkin delillerin tartışması, ret ve üstün tutma sebepleri, sabit görülen vakıalarla bunlardan çıkarılan sonuç ve hukuki sebep. 7. Hüküm sonucu ile varsa kanun yolu ve süresi. 8. Kararın verildiği tarih, başkan ve üyeler ile zabıt kâtibinin imzaları. 9. Gerekçeli kararın yazıldığı tarihi.

İsticvaba tabi tutulanlar, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) madde 169'a göre davanın taraflarıdır. Özel durumlar: - Tüzel kişiler: Tüzel kişiyi temsil yetkisine sahip kişiler isticvap olunur. - Ergin olmayan veya kısıtlı kişiler: Bu kişiler adına kanuni mümessilleri isticvap edilir. - Vekiller: Vekil isticvap edilemez, davetiyenin bizzat tarafa tebliğ edilmesi gerekir.

92 gün kuralı, iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) Madde 92: Sürelerin hesaplanmasıyla ilgili bir kuraldır. Buna göre, süreler gün olarak belirlenmişse, tebliğ veya tefhim edildiği gün hesaba katılmaz ve süre son günün tatil saatinde biter. 2. Seyahat Sağlık Sigortası: Schengen vizesine başvuran ve Schengen Bölgesi'ne seyahat eden kişilerin sigorta kapsamında en az 92 gün boyunca korunmalarını zorunlu kılan bir kuraldır. Bu kural, seyahat sağlık sigortasının vize başlangıç tarihinden itibaren minimum 92 günlük bir koruma süresine sahip olmasını gerektirir.

HMK'da hukuki nitelendirme hatası, davanın hukuki değerlendirmesinde yapılan yanlışlıkları ifade eder. Karşılaştırma için: Maddi hata ise, belgelerde açık yazım veya hesap hatalarını içerir ve bu tür hatalar HMK'nın 183. maddesi uyarınca düzeltilebilir.

HMK'nın 445. maddesi, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun Elektronik İşlemler başlıklı kısmını düzenler. Bu madde şu hükümleri içerir: 1. UYAP Kullanımı: Dava ve diğer yargılama işlemleri elektronik ortamda UYAP kullanılarak gerçekleştirilir, veriler bu sistem üzerinden kaydedilir ve saklanır. 2. Dava Açma ve Ödeme: Elektronik ortamda, güvenli elektronik imza kullanılarak dava açılabilir, harç ve avans ödenebilir. 3. Tutanak ve Belgeler: Bu Kanun kapsamında fiziki olarak hazırlanması öngörülen tutanak ve belgeler, güvenli elektronik imzayla elektronik ortamda hazırlanabilir ve gönderilebilir. 4. Fizikî Örnek Çıkartma: Elektronik ortamdan fizikî örnek çıkartılması gereken hâllerde, tutanak veya belgenin aslının aynı olduğu belirtilerek hâkim veya görevlendirdiği yazı işleri müdürü tarafından imzalanır ve mühürlenir. 5. Süre: Elektronik ortamda yapılan işlemlerde süre, gün sonunda biter. 6. Yönetmelik: Mahkemelerde UYAP'ın kullanılmasına dair usul ve esaslar, yönetmelikle düzenlenir.

HMK madde 338 adli yardım talebinin incelenmesi bağlamında şu hükümleri içerir: 1. Adli yardım kararının kaldırılması: Adli yardımdan yararlanan kişinin mali durumu hakkında kasten veya ağır kusuru sonucu yanlış bilgi verdiği ortaya çıkar veya sonradan mali durumunun yeteri derecede iyileştiği anlaşılırsa adli yardım kararı kaldırılır. 2. Mirasçıların durumu: Adli yardımdan yararlanan kişinin ölmesi hâlinde mirasçılarının o dava veya işe devam etmeleri durumunda, eski adli yardım kararı kaldırılır. 3. Yeni başvuru imkanı: Koşulları mevcut ise mirasçılar da kendi adlarına adli yardım talebinde bulunabilirler.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) uyarınca dava dilekçesinde bulunması gereken unsurlar şunlardır: 1. Mahkemenin adı. 2. Davacı ve davalının adı, soyadı ve adresleri. 3. Davacının Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası. 4. Varsa tarafların kanuni temsilcilerinin ve davacı vekilinin adı, soyadı ve adresleri. 5. Davanın konusu ve malvarlığı haklarına ilişkin davalarda, dava konusunun değeri. 6. Davacının iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetleri. 7. İddia edilen her bir vakıanın hangi delillerle ispat edileceği. 8. Dayanılan hukuki sebepler. 9. Açık bir şekilde talep sonucu. 10. Davacının, varsa kanuni temsilcisinin veya vekilinin imzası. Örnek bir dava dilekçesi şu şekilde olabilir: "ŞANLIURFA NÖBETÇİ ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ SAYIN HAKİMLİĞİ'NE İhtiyati Tedbir Taleplidir. DAVACI : [TC kimlik numarası] [Ad, soyad] [Adres] DAVACI VEKİLİ : [Vekili/kanuni temsilcisi varsa] [Adres] DAVALI : [Kanuni temsilcisi varsa] [Adres] KONU : [Harçlar Kanunu madde] DAVA DEĞERİ : [Harçlar Kanunu madde].

HMK'ya göre kısmi dava, talep konusunun niteliği itibarıyla bölünebilir olduğu durumlarda, sadece bir kısmının dava yoluyla ileri sürülmesi anlamına gelir. Kısmi davanın unsurları: 1. Bölünebilirlik: Talep konusu para gibi bölünebilir nitelikte olmalıdır. 2. Aynı hukuki ilişki: Dava konusu talep, aynı hukuki ilişkiden doğmuş olmalıdır. 3. Haklı neden: Davacının, alacağının tamamı için dava açmamakta haklı bir nedeninin bulunması gerekir. Özellikleri: - Kısmi dava açılması, alacağın kalan kısmı için daha sonra dava açılmasına engel değildir. - Mahkeme, kısmi dava sonucunda, alacağın dava edilen kısmı hakkında karar verir ve bu karar kesin hüküm niteliğindedir.

Bekletici sorun, HMK'nın 165. maddesinde düzenlenmiştir.

HMK madde 55, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 55. maddesi anlamına gelir ve şu şekildedir: "Dava sırasında taraflardan birinin ölümü": (1) Taraflardan birinin ölümü hâlinde, mirasçılar mirası kabul veya reddetmemişse, bu hususta kanunla belirlenen süreler geçinceye kadar dava ertelenir. (2) Bununla beraber hâkim, gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde, talep üzerine davayı takip için kayyım atanmasına karar verebilir.

HMK Madde 174 — Tutanak Düzenlenmesi başlıklı maddedir. Bu maddenin içeriği şu şekildedir: 1. İsticvap sonunda bir tutanak düzenlenir. 2. İsticvap olunan tarafça yapılan açıklamalar, sorulan sorular ve verilen cevaplar tutanağa yazılır. 3. Tutanak, taraflar huzurunda okunduktan sonra altı isticvap olunan tarafa imzalatılır. 4. İsticvap olunan taraf, haklı bir gerekçe göstermeksizin tutanağı imzalamaktan kaçınırsa, bu durum hâkim tarafından tutanakla tespit olunur.

HMK'nın 240 ve 241. maddeleri tanıklıkla ilgili düzenlemeleri içerir: 1. HMK Madde 240: - Tanık gösterme şekli: Davada taraf olmayan kişiler tanık olarak gösterilebilir. - Tanık listesinde adres gösterme zorunluluğu: Tanık listesinde adres gösterilmemişse veya gösterilen adreste tanık bulunamamışsa, tarafa adres göstermesi için kesin süre verilir. - İkinci liste verilememe: Listede gösterilmemiş olan kimseler tanık olarak dinlenemez ve ikinci bir liste verilemez. 2. HMK Madde 241: - Bazı tanıkların dinlenilmemesine karar verme: Mahkeme, gösterilen tanıklardan bir kısmının tanıklığı ile ispat edilmek istenen husus hakkında yeter derecede bilgi edindiği takdirde, geri kalanların dinlenilmemesine karar verebilir. - Davanın uzatılmasını önleme: Bu hüküm, davayı uzatma niyetiyle hareket etmek isteyen tarafın çabalarını önleme amacıyla mahkemeye tanınmış bir imkandır.