HMK

Hakimi reddedebilecek kişiler, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) uyarınca davanın taraflarından her biridir. Ayrıca, zorunlu dava arkadaşları hep birlikte, ihtiyari dava arkadaşları ise tek başına hakimi reddedebilir.

HMK 355, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 355. maddesi anlamına gelir ve bu madde "İncelemenin Kapsamı" başlığını taşır. Maddenin içeriği şu şekildedir: 1. İnceleme, istinaf dilekçesinde belirtilen sebeplerle sınırlı olarak yapılır. 2. Ancak, bölge adliye mahkemesi kamu düzenine aykırılık gördüğü takdirde bunu resen gözetir.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) uyarınca süreler, taraflara tebliğ tarihinden veya kanunda öngörülen hallerde tefhim tarihinden itibaren işlemeye başlar.

HMK 114/1-c ve HMK 115/2 maddeleri, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda (HMK) dava şartları ve bunların değerlendirilme usulünü düzenler. HMK 114/1-c maddesine göre, mahkemenin görevli olması dava şartlarının başında gelir. HMK 115/2 maddesi ise, mahkemenin dava şartı noksanlığını tespit etmesi durumunda davanın usulden reddine karar vereceğini öngörür.

HMK'nın 53 ve 54 maddeleri gereğince yapılması gerekenler şunlardır: Madde 53: 1. Dava Takip Yetkisi: Dava takip yetkisi, talep sonucu hakkında hüküm alabilme yetkisidir ve bu yetki, kanunda belirtilen istisnai durumlar dışında, maddi hukuktaki tasarruf yetkisine göre tayin edilir. 2. Temsil veya İzin Belgelerinin Verilmesi: Kanuni temsilciler, davanın açılıp yürütülmesinin belirli bir makamın iznine bağlı olduğu hallerde izin belgelerini mahkemeye vermek zorundadırlar; aksi takdirde dava açamaz ve yargılamayla ilgili hiçbir işlem yapamazlar. Madde 54: 1. Eksikliğin Giderilmesi: Dava dilekçesinde eksiklik görülmesi halinde, mahkeme bu eksikliğin giderilmesi için davacıya kesin süre verir. 2. Ret Talebi: Hâkimin reddi talebi, dilekçeyle yapılır ve bu dilekçede ret talebinin dayandığı sebepler ile delil veya emarelerin açıkça gösterilmesi ve varsa belgelerin eklenmesi gerekir.

HMK m. 307, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun Davaya Son Veren Taraf İşlemleri başlıklı üçüncü bölümünde yer alan davadan feragat maddesini ifade eder. Maddeye göre feragat, davacının talep sonucundan kısmen veya tamamen vazgeçmesi anlamına gelir.

HMK madde 320 basit yargılama usulünde ön inceleme ve tahkikat aşamalarını düzenler. Maddeye göre: 1. Mahkeme, mümkün olan hallerde tarafları duruşmaya davet etmeden dosya üzerinden karar verebilir. 2. İlk duruşmada dava şartları, ilk itirazlar, hak düşürücü süre ve zamanaşımı hakkında tarafların dinlenmesi yapılır. 3. Uyuşmazlık konularının tespitinden sonra hakim, tarafları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder. 4. Tahkikat, yukarıdaki fıkrada belirtilen duruşma hariç, iki duruşmada tamamlanır ve duruşmalar arasındaki süre bir aydan daha uzun olamaz. 5. Basit yargılama usulüne tabi davalarda, işlemden kaldırılmasına karar verilmiş olan dosya, yenilenmesinden sonra takipsiz bırakılırsa, dava açılmamış sayılır.

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 313 ve 314. maddeleri şunlardır: Madde 313: Sulh, görülmekte olan bir davada, tarafların aralarındaki uyuşmazlığı kısmen veya tamamen sona erdirmek amacıyla, mahkeme huzurunda yapmış oldukları bir sözleşmedir. Madde 314: Sulh, hüküm kesinleşinceye kadar her zaman yapılabilir.

HMK 114 ve 115 maddeleri, davanın usulden reddi durumunda aşağıdaki hükümleri içerir: HMK 114 maddesi, dava şartlarını düzenler ve mahkemenin davanın esasına girebilmesi için gerekli olan koşulları belirler. HMK 115 maddesi ise, mahkeme tarafından dava şartlarının mevcut olup olmadığının kendiliğinden araştırılmasını ve tarafların da bu eksikliği her zaman ileri sürebileceğini belirtir.

HMK'nın 21 ve 22. maddeleri birlikte şu şekilde uygulanır: 1. Kamulaştırmadan Tek Taraflı Vazgeçme (HMK 21): İdare, kamulaştırma kararı veren ve onaylayan yetkili merciin kararı ile kamulaştırmadan tek taraflı olarak vazgeçebilir. 2. Tarafların Anlaşması Suretiyle Vazgeçme (HMK 22): İdare ile eski malik veya mirasçıları anlaşarak da kamulaştırmadan vazgeçebilirler. Özetle, HMK'nın 21. maddesi idarenin tek başına vazgeçme yetkisini, 22. maddesi ise tarafların anlaşması ile vazgeçme imkanını düzenler.

HMK'nın 3. cildinin son baskısı 2022 yılının Ekim ayında yayımlanmıştır.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) uyarınca tanık listesi sunulmazsa, tanıkların duruşmada dinlenilmesi mümkün olmaz. Ayrıca, tanık listesinde adres belirtilmemiş veya belirtilen adreste tanık bulunamamışsa, tarafa doğru adresi belirtmesi için işin niteliğine uygun bir süre verilir.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) madde 10'a göre, sözleşmeden doğan davalar, sözleşmenin ifa edileceği yer mahkemesinde de açılabilir.

HMK'nın 201 ve 203 maddeleri şu şekildedir: 1. HMK Madde 201 (Senede Karşı Tanıkla İspat Yasağı): - Senede bağlı her çeşit iddiaya karşı ileri sürülen ve senedin hüküm ve kuvvetini ortadan kaldıracak veya azaltacak nitelikte bulunan hukuki işlemler, belirli bir parasal sınırı aşsa bile tanıkla ispat edilemez. 2. HMK Madde 203 (Tanık Dinlenebilir Haller): - Aşağıdaki hallerde tanık dinlenebilir: - a) Altsoy ve üstsoy, kardeşler, eşler, kayınbaba, kaynana ile gelin ve damat arasındaki işlemler. - b) İşin niteliğine ve tarafların durumlarına göre, senede bağlanmaması teamül olarak yerleşmiş bulunan hukuki işlemler. - c) Yangın, deniz kazası, deprem gibi senet alınmasında imkânsızlık veya olağanüstü güçlük bulunan hallerde yapılan işlemler. - ç) Hukuki işlemlerde irade bozukluğu ile aşırı yararlanma (hata, hile, ikrah, gabin) iddiaları. - d) Hukuki işlemlere ve senetlere karşı üçüncü kişilerin muvazaa iddiaları. - e) Bir senedin sahibi elinde beklenmeyen bir olay veya zorlayıcı bir nedenle yahut usulüne göre teslim edilen bir memur elinde veya noterlikte herhangi bir şekilde kaybolduğu kanısını kuvvetlendirecek delil veya emarelerin bulunması hali.

Görev ve yetki kavramları, hukukta farklı anlamlar taşır ve farklı kurallara tabidir: 1. Görev: Mahkemelerin hangi tür davaları görmekle yükümlü olduğunu ifade eder. 2. Yetki: Bir davaya yer bakımından hangi mahkemenin bakabileceğini gösteren kuralları ifade eder.

HMK madde 124 ve 125 arasındaki fark, taraf değişikliği ve dava konusunun devri konularında yatmaktadır. Madde 124 uyarınca, bir davada taraf değişikliği, ancak karşı tarafın açık rızası ile mümkündür. Madde 125 ise davanın açılmasından sonra, davalı tarafın dava konusunu üçüncü bir kişiye devretmesi durumunda, davacının iki seçenekten birini kullanabileceğini düzenler: 1. Devreden tarafla olan davasından vazgeçerek, dava konusunu devralmış olan kişiye karşı davaya devam edebilir. 2. Davasını devreden taraf hakkında tazminat davasına dönüştürebilir.

Miktar yönünden kesin olan kararlar, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun (HMK) 341/2. maddesine göre, miktar veya değeri üç bin Türk Lirasını geçmeyen malvarlığı davalarına ilişkin kararlardır. 2022 yılı için bu kesinlik sınırı 8.000 TL olarak belirlenmiştir.

"Karar verilmesine yer olmadığına" ifadesi, hukuk muhakemeleri kanunu (HMK) kapsamında bir davada mahkemenin esas hakkında karar vermesine gerek kalmadığını ifade eder. Bu karar türü, çeşitli sebeplerle dava konusu hakkında bir karar verilmesinin gereksiz hale geldiği durumlarda verilir.

Cevaba cevap dilekçesi ve düplike dilekçesi, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) uyarınca belirli sürelerde verilir: 1. Cevaba cevap dilekçesi: Davacı, cevap dilekçesinin kendisine tebliğinden itibaren iki hafta içinde cevaba cevap dilekçesi verebilir. 2. Düplike dilekçesi: Davalı, davacının cevabının kendisine tebliğinden itibaren iki hafta içinde ikinci cevap dilekçesi (düplike) verebilir.

HMK 30. maddesi, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun Usul Ekonomisi İlkesi başlıklı maddesidir ve şu şekildedir: > (1) Hâkim, yargılamanın makul süre içinde ve düzenli bir biçimde yürütülmesini ve gereksiz gider yapılmamasını sağlamakla yükümlüdür.