Fıkıh

Zeyd bin Sabit, vahiy kâtipliği, Kur'an ilmi, fıkıh, ferâiz (miras hukuku) ve tefsir alanlarında uzmanlaşmıştır. Vahiy kâtipliği: Peygamber Muhammed'in döneminde vahiyleri yazmakla görevlidir. Kur'an ilmi: Kur'an'ı ezberlemiş, mushaf haline getirilmesinde görev almış ve kıraat ilminde uzman olmuştur. Fıkıh: Eshâb-ı kirâmın önde gelen fıkıh âlimlerinden biridir. Ferâiz (miras hukuku): Bu alanda en bilgili sahabelerden biri olarak kabul edilir. Tefsîr: Tefsir ilminde de yetkin bir âlimdir.

Fıkhın temel ilkeleri 10. sınıf düzeyinde şu şekilde özetlenebilir: Tekliflerde Kolaylık: Allah, bir kimseyi ancak gücünün yettiği şeyle yükümlü kılar. Helallerde Genişlik: İslam'da haramlar sınırlı, helaller ise çoktur; hakkında yasaklayıcı bir nas bulunmayan her şey helaldir. Kamu Yararının Gözetilmesi: Toplumun veya devletin gereksinimleriyle ilgili olan idari tasarruflar kamu yararına uygun olmalıdır. Adaletin Gözetilmesi: Hakka ve adalete uygun hareket etmek gerekir. Bu ilkeler, fıkıh ilminin genel amaçlarını ve uygulamalarını şekillendirir.

İstihsânın maslahata dayalı çeşitleri şunlardır: 1. Maslahat Sebebiyle İstihsân: Bir meselede maslahatın gözetilmesi, genel kuralın dışına çıkmayı gerektirecek nitelikte ise bu tür istihsân söz konusu olur. 2. Örnekler: Ziraat ortakçılığı (muzâraa): Hanefîlerin benimsediği genel kurala göre, âkitlerin veya âkitlerden birinin ölümü ile kira sözleşmesi sona erer. Ancak maslahat düşüncesiyle, toprak sahibi ölmüş ve ürün henüz yetişmemişse, istihsân yoluyla sözleşmenin devam edeceğine hükmedilir. Selem sözleşmesi: Henüz elde olmayan bir malın satılmasıdır. Bu tür sözleşmeler, genel kurala aykırı olarak, maslahat sebebiyle geçerli kabul edilir.

Âhâd haberler, yani tek bir kişinin rivayet ettiği haberler, zanni bilgi ifade ederler ve itikadi meselelerde delil olarak kabul edilmezler. Ancak, fıkhi ve ahlaki konularda belirli şartlar altında delil olarak kullanılabilirler. Âhâd haberlerin bilgi değeri, râvilerin güvenilirliği ve haberin diğer karinelerle desteklenmesi gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir.

Yeşil ışıklarda hervele yapılması, Hac ve Umre ibadetlerinde Safa ile Merve tepeleri arasında say yaparken, erkeklerin kısa adımlarla ve koşmaya yakın hızda yürümelerini ifade eder. Bu uygulama, fıkıh terimi olarak, iki tepe arasındaki vadiye varıldığında, yeşil ışıkla aydınlatılmış direklerin arasından hızla geçmek anlamına gelir ve Hanefi mezhebinde sünnet olarak kabul edilir.

Şelebî'ye göre maslahat, İslam dininin maksadı olan, insanların faydasına olanları gerçekleştirmek ve bunlardan zararlarını uzaklaştırmak anlamına gelir. Maslahatları üç kategoriye ayırır: 1. Zaruriyyât: Ümmetin bütünü ve birimleriyle elde etmek zorunda olduğu maslahatlardır. 2. Hâciyyât: Zorluk ve meşakkati ortadan kaldırmak, genişliği temin etmek için insanların muhtaç oldukları maslahatlardır. 3. Tahsîniyyât: İnsanların hal ve durumlarının yüksek edep ve sağlam ahlâkî temellerin gerektirdiği şekilde olmasını temin eden maslahatlardır.

Cem ve tahrir kelimelerinin birleşimi olan "cemü tahrir" ifadesi, iki farklı bağlamda kullanılabilir: 1. Fıkıh terimi olarak: Hacca gidenlerin, Arafat'ta öğle namazının vakti içinde önce öğle namazını, hemen arkasından da ikindi namazını birleştirerek kılmaları. 2. Osmanlı dönemi terimi olarak: Yeni fethedilen bölgelerin arazisini tescil, toprağın mülkiyet ve tasarruf sistemi ile vergi nispetlerini tayin ve tespit maksadıyla yapılan yazma kayıt tutma işi.

"Kfvö" kelimesi iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Dini Bilgiler Bağlamında: "Küfüv" kelimesi, fıkıh terimi olarak evlenecek eşler arasında belli hususlarda denkliğin bulunmasını, daha çok da erkeğin kadına denkliğini ifade eder. 2. Müzik ve Sanat Bağlamında: "Kufi", İslam sanatında ve mimarisinde kullanılan, dik açılı ve geometrik şekillerle karakterize edilen eski bir Arap hat sanatı tarzını ifade eder.

"Sevm" kelimesi iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Rusça-Türkçe çeviri: "Sevm" kelimesi Rusça'da "sevmek" anlamına gelir. 2. Fıkıh terimi: İslam Ansiklopedisi'nde "sevm" kelimesi, "pazarlık veya pazarlıklı satış" anlamında bir fıkıh terimi olarak tanımlanır.

İcma ve kıyasın delil olması, Kur'an ve sünnete dayandığı için aslî delile tâbi delillendirme ilkesine dayanır.

Teşyi kelimesi, cenazenin musallâya ve kabristana taşınmasına katılmayı ifade eden bir fıkıh terimidir. Ayrıca, teşyi kelimesi uğurlama anlamında da kullanılır.

Şerbete düşen sineği yemek, İslam fıkhına göre bazı koşullara bağlıdır. Genel olarak, yemeğe düşen böcekler, gözle görülür ve ayrılması mümkünse mutlaka ayrılmalı ve atılmalıdır, çünkü bunlar çirkin ve habis kabul edilir. Buhari'de yer alan bir hadiste, sineğin bir kaba düşmesi durumunda, kişinin sineği hatırlayıp kabı tamamen boşaltması gerektiği, çünkü sineğin bir kanadında hastalık, diğerinde ise şifa olduğu belirtilmiştir. Bu nedenle, şerbetin içine düşen sineği yiyip yememe konusunda kesin bir hüküm için bir din alimine danışmak faydalı olabilir.

Fil eti, İslam fıkhına göre haram kabul edilir. Bu durumun birkaç nedeni vardır: 1. Yırtıcı hayvan olma özelliği: Hanefî, Şâfiî ve Hanbelî mezheplerine göre, azı dişleri olan yırtıcı hayvanların eti yenmemelidir. 2. Kesilme zorluğu: Bazı Hanbelî fakihleri, fil etinin usulüne uygun olarak kesilememesi nedeniyle haram olduğunu belirtirler. 3. Sağlık riskleri: Fillerin insanlara tüberküloz bulaştırma riski olduğu bilinmektedir. Ayrıca, fillerin neslini koruma ve kaçak avlanmayı önleme çabaları da fil etinin tüketilmesini önerilmeyen faktörler arasındadır.

İbrahim Halebî, İslam hukuku ve fıkıh alanında önemli bir alim olarak kabul edilir. Öne çıkan nedenleri: 1. Mülteḳa’l-ebḥur Adlı Eseri: Hanefi fıkhının temel metinlerinden biri olan bu eser, Osmanlı medreselerinde ders kitabı olarak okutulmuş ve kadılar ile müftüler için başvuru kaynağı olmuştur. 2. İlmi Cesareti: İbnü’l-Arabî gibi dönemin bazı alimlerine karşı sert eleştiriler yöneltmiş, şeriatı onun tahriflerinden koruma amacıyla eserler yazmıştır. 3. Geniş Etkisi: Eserlerinin etkisi, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerine kadar sürmüş ve Mecelle gibi hukuk metinlerine yansımıştır. 4. Eğitim Hayatı: Şam ve Kahire'de eğitim almış, İstanbul'da çeşitli camilerde imamlık yapmış ve Fatih Camii'ne müderris olarak atanmıştır.

Nevevî'nin en önemli eserleri arasında şunlar öne çıkmaktadır: 1. Riyâzü’s-Sâlihîn: Ahlaki erdemler, ibadetler ve günlük yaşamla ilgili İslamî kurallar hakkında hadislerin derlendiği bir hadis kitabıdır. 2. Sahihi Müslim Şerhi: İmam Buhari'nin Sahih'i ile birlikte İslam dünyasında en güvenilir hadis koleksiyonlarından biri olan Sahihi Müslim'in şerhidir. 3. El-Majmu: Hanbeli mezhebi üzerine yazılmış bir fıkıh kitabıdır. Ayrıca, Nevevî'nin Kitâb el-Adhkâr (Zikir Kitabı) ve Tehâfet el-Fukahâ gibi diğer önemli eserleri de bulunmaktadır.

Fısk, İslam literatüründe Allah'ın emirlerine itaatsizlik etmek ve dinin sınırlarından dışarı çıkmak anlamına gelir. Bu kavramın önemi şu noktalarda ortaya çıkar: 1. İman ve Ahlaki Değerlerin Korunması: Fısk, iman eden bir kimsenin hatalarının ve günahlarının bir göstergesidir. 2. Hukuki ve Toplumsal Sonuçlar: Fıkıh literatüründe fısk, kişinin adalet ve güvenilirlik gibi niteliklerini zedeleyerek, bazı hak ve yetkilerin kazanılmasına veya görev ve sorumlulukların yüklenilmesine engel olur. 3. Dini Sorumlulukların Yerine Getirilmesi: Allah'a karşı sorumluluk bilinci taşımak ve O'nun buyruklarını yerine getirmek, fısktan uzak durmanın temel unsurlarıdır.

Karı-koca, el ele tutuşabilir.

Taberî, tam adıyla Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr et-Taberî, Hicri 224 yılında Taberistan'ın Âmul şehrinde doğmuş ve İslam tarihinin en önemli alimlerinden biri olarak kabul edilir. Neden önemlidir: 1. Tefsir İlmi: Taberî'nin en önemli eseri Câmiu'l-Beyân an Te'vîli Âyati'l-Kur'ân, Kur’ân’ın en eski ve en kapsamlı rivayet tefsirlerinden biridir. 2. Tarih Çalışmaları: Târîhu'l-Ümem ve'l-Mülûk adlı eseri, yaratılıştan kendi zamanına kadar olan olayları kronolojik bir şekilde kaydederek "Tarihin Babası" unvanını kazanmasını sağlamıştır. 3. Fıkıh ve Diğer İlimler: Taberî, fıkıh, hadis, dil, nahiv ve Arap şiiri gibi çeşitli ilim dallarında eserler vermiş, mezhepler arası görüş ayrılıklarını analiz ederek İslam fıkhında derin bir anlayış sunmuştur. Ayrıca, Taberî'nin birçok eseri kaybolmuş olsa da, Letâifu'l-Kavl gibi eserleri de İslami ilimlerin kaynakları arasında değerlidir.

İcma kavramı, İslam fıkhında hicrî II. asrın sonlarından itibaren oluşmaya başlamıştır.