İslamHukuku

Riba ve faiz kavramları, kullanıldıkları bağlama ve anlamlarına göre farklılık gösterse de temelde aynı anlama gelmektedir. Riba, İslam hukukunda "fazlalık" anlamına gelir ve haksız kazanç sağlama olarak değerlendirilir. Ancak, modern finansal sistemlerde faiz, sermayenin başkasına bir süre için ödünç verilmesi karşılığı ödenen ücreti ifade ederken, riba kavramı genellikle tefecilikle ilişkilendirilir. Bu nedenle, bazı İslami finans uzmanları, riba ile faizi aynı kabul etmenin finansal sistemlerdeki meşru işlemleri haksız yere kısıtlamaya yol açtığını vurgulamaktadır.

Üvey evlat, İslam miras hukukuna göre üvey annesinin bıraktığı mala mirasçı olamaz. Ancak, asıl varisler (örneğin, üvey annenin öz çocukları) kendi haklarından bir kısmını üvey kardeşlerine verebilir. Türk hukuk sistemine göre ise üvey evlat, evlat edinilen ailenin mirasçısı olabilir.

Zekat vermek zorunda olmayan kişiler şunlardır: Yeterince mal varlığına sahip olmayanlar. Aile üyeleri. Teminat veya yatırım amacıyla kullananlar. Yolculuk masraflarını karşılayanlar. Fakirleştirilmek veya başkalarına zarar vermek amacıyla kullananlar. Gayrimüslimler. Kişisel harcamaları için kullananlar.

Mehr-i misil ve mehr-i muaccel, İslam hukukunda mehir türlerinin isimleridir. Mehr-i misil. Mehr-i muaccel. Mehir, evlilik akdi esnasında belirlenip belirlenmemesine göre “mehr-i müsemmâ (belirlenmiş mehir)” ve “mehr-i müeccel (emsal mehir)” olarak da ikiye ayrılır. Mehir, ödeme zamanına göre de “peşin mehir” ve “vadeli mehir” olmak üzere ikiye ayrılır. Mehirle ilgili daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklara başvurulabilir: islamveihsan.com; tr.wikipedia.org; vuslat.org.tr.

Zenbilli Ali Efendi, asıl adı Ali Cemali olan, Osmanlı Devleti'nin sekizinci şeyhülislamıdır. Zenbilli unvanı, fetva almak üzere kendisine başvuranların sorularını ve cevaplarını bir zenbil (sepet) aracılığıyla alıp vermesinden gelmektedir. Zenbilli Ali Efendi, devrinin en büyük âlimlerinden olup, fıkıh, usul, edebiyat, lügat, nahiv, tefsir ve hadis alanlarında otoritedir. 932 (miladi 1526) senesinde İstanbul’da vefat eden Zenbilli Ali Efendi’nin türbesi, İstanbul’un Fatih ilçesi Unkapanı/Zeyrek’te yaptırdığı mescid ve mektebin hazîresindedir.

Kadı ve hakim kavramları benzer işlevleri ifade etse de tam olarak aynı şey değildir. Kadı, İslam ülkelerinde insanlar arasındaki hukuki uyuşmazlıkları çözmek üzere devletin yetkili kurumları tarafından atanan kişidir. Hakim ise, genel olarak hukuki uyuşmazlıkları ve davaları karara bağlamak üzere devlet tarafından atanan görevli olarak tanımlanır. Dolayısıyla, kadı ve hakim kavramları yakın anlamlıdır ancak aynı anlamı taşımazlar.

Tefrik kararı, birlikte açılmış veya sonradan birleştirilmiş davaların, yargılamanın her aşamasında, talep üzerine veya re’sen (kendiliğinden) ayrılmasına karar verilmesidir. Tefrik kararının bazı sonuçları: Aynı mahkemede görülme: İddianamenin okunmasından sonra ayrılan davalar, yeni bir esas numarası alarak aynı mahkemede görülmeye devam eder. Kanun yolları: Ayırma kararına karşı istinaf veya temyiz yoluna başvurulabilir, ancak bu tek başına bozma sebebi oluşturmaz. Tefrik kararının zorunlu olduğu durumlar: Birden fazla işçinin, tek bir dilekçeyle açtığı "İş Sözleşmesinin Feshinin İptali Davası" ile "İşe İade Davası" gibi durumlarda, bu davalar birlikte görülemez ve ayırma kararı verilmelidir. Zorunlu dava arkadaşlığında da tefrik kararı verilemez.

Teşri (yasama) ile ilgili bazı örnekler: Namaz vakitleri: Kur'an'da namazın beş vakit kılınması gerektiği belirtilse de, bu vakitlerin neler olduğu ve nasıl kılınacağı Peygamber Efendimiz (s.A.V.) tarafından açıklanmıştır. İbadetlerin yapılışı: Namaz haricindeki diğer ibadetlerin nasıl yapılacağı da Peygamber Efendimiz (s.A.V.) tarafından insanlara öğretilmiştir. Hukuki düzenlemeler: İslam toplumunda yeni çıkan meseleleri çözüme kavuşturmak için ilim heyetleri oluşturulur ve bu heyetler Müslümanlar adına hareket eden bir "teşri organı" olarak işlev görür. Dini açıklama: Peygamber Efendimiz (s.A.V.), Allah'tan aldığı emirleri insanlara tebliğ eder ve bu süreçte dini açıklar. Doğru yolu gösterme: Peygamber Efendimiz (s.A.V.), insanlara yol göstererek doğruyu gösterir.

Mehir miktarı, İslam hukukçularına göre farklı şekillerde belirlenmiştir: Hanefî mezhebine göre mehir olarak verilebilecek en düşük miktar on dirhem gümüştür (o dönemlerde yaklaşık iki koyun bedeli). Mâlikî mezhebine göre ise alt sınır üç dirhem gümüştür. Şâfiî ve Hanbelî mezheplerine göre ise mehrin alt veya üst sınırı yoktur. Mehir miktarı, evlilik sırasında tarafların anlaşması ile belirlenebilir.

Kanuni Sultan Süleyman'ın Ebussuud Efendi'ye sorduğu soru şöyledir: > "Dırahta ger ziyan etse karınca Günâhı var mıdır ânı kırınca Ebussuud Efendi'nin cevabı ise şu şekildedir: > "Yarın Hakk’ın divanına varınca Süleyman’dan hakkın alır karınca."

Meşru olmak, yasalara ve toplum kurallarına uygun olmak anlamına gelir. Meşru kelimesinin diğer anlamları: doğru, düzgün; dinen yapılmasında caiz olan. Yasa dışı eylemler ve toplum tarafından tasvip edilmeyen davranışlar ise gayr-ı meşru olarak nitelendirilir.

Tefvîz-i talâk, İslam hukukunda erkeğin sahip olduğu boşama hak ve yetkisini eşine vererek boşanmayı onun irade ve isteğine bırakması anlamına gelir. Bu yetki devri, nikâh akdinden önce, nikâh sırasında veya sonrasında yapılabilir. Tefvîz-i talâk, vekâletten farklı bir tasarruf olup, zamanla sınırlı olarak verilmişse, bu sürenin dolmasıyla kadının talak hakkı biter.

Fahiş fiyat, bir malın normal fiyatının çok üstünde veya çok altında olan satış bedelidir. Fahiş kâr ise, bu yüksek fiyat farkı üzerinden elde edilen aşırı kazançtır. Fahiş fiyat kavramı, farklı mezheplere göre değişik oranlarla belirlenir: Hanefilere göre, gayrimenkullerde %20, hayvanlarda %10 ve diğer menkul mallarda %5 olarak sınırlanmıştır. Malikilere göre, malın değerinin üçte birinden daha fazlasıyla piyasa fiyatının üstüne çıkmak veya aşağı düşürmek fahiş fiyattır. Fahiş fiyat artışı, aynı zamanda Türk Hukuku'nda da düzenlenmiştir.

Eşkıyaya, toplum düzenini bozma, kamu güvenliğini tehdit etme ve çeşitli suçlara karışma gibi nedenlerle ceza verilir. Osmanlı Devleti'nde eşkıyalara verilen cezalardan bazıları şunlardır: Sürgün. Kalebendlik. Günümüzde de eşkıyalık yapan kişilere çeşitli cezalar verilmektedir, örneğin, 2011 yılında Avcılar'da bir müzikholden kadın kaçırıp tecavüz eden eşkıyalara 10 yıl 5 ay ile 25 yıl 10 ay arasında hapis cezaları verilmiştir.

Hayır, tefrik ve talâk aynı şey değildir. Talâk, İslam hukukunda evlilik bağını çözmek, boşamak anlamına gelir. Dolayısıyla, talâk tek taraflı boşama yetkisini ifade ederken, tefrik hukuki bir sürecin sonucunda gerçekleşen boşanmayı tanımlar.

Mecelle, 1868-1876 yılları arasında Ahmet Cevdet Paşa başkanlığındaki bir komisyon tarafından derlenen İslami özel hukuk (medeni hukuk) kuralları kodeksidir. Mecelle'nin önemi: İlk kanunlaştırma örneği: İslam dünyasında fıkıh kitaplarındaki şer'i hükümleri kanun maddeleri halinde ilk defa tedvin etmiştir. Modern hukuk sistemi: Maddeler halinde düzenlenmiş analitik ve pozitif bir hukuk sistemi oluşturma çabasıdır. Etkisi: I. Dünya Savaşı'nın ardından Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılmasına rağmen, halef devletlerinin çoğunda (Mısır hariç) kalıcı bir etki bırakmıştır. Hukuk kültürüne katkı: Sonraki birçok kanunlaştırma çalışmasına ilham kaynağı olmuştur. Mecelle, 1926 yılında Türk Medeni Kanunu'nun kabulüyle yürürlükten kaldırılmıştır.

Îne kelimesi, İslam hukuku terimi olarak bir malın vadeli olarak satılıp, daha düşük bir bedelle geri satın alınmasını ifade eder. Ayrıca, "ine" şu anlamlara da gelebilir: Toksin, ine: Zehirli meyveleri olan bir Afrika ağacı. Kimyasal terim: Özellikle temel maddeler ve alkaloidler için kullanılan bir son ek. Dil kodu: Hint-Avrupa dilinin milletlerarası dil kodu (ISO 639-2). Türkmence ünlem: "İne".

Maehir kelimesi, Türkmence'de "muhabbet, sevgi" ve "şefkat, merhamet" anlamlarına gelir. Ayrıca, İslam hukuku terimi olarak mehir, erkeğin evlenirken kadına verdiği veya vermeyi taahhüt ettiği para, mal veya menfaat hediyesidir.

Baldız ve kayınbirader, İslam'da sürekli olarak evlenilemeyen yakınlar arasında yer almaz. Bir erkeğe göre baldız, karısının kız kardeşidir ve evlilik yoluyla edinilen bir akrabalık derecesidir. Ancak, bir kadının kayınbiraderi ile veya bir erkeğin baldızı ile evlenmesi, kardeşleri ile evlilikleri devam ettiği sürece yasaktır. Diyanet'in "Fetvalar" kitabında, eşin vefatı durumunda baldızla evlenmenin dini açıdan bir sakıncası olmadığı belirtilmiştir. Evlenme yasağı, soydan gelen akrabalık bağlarına dayanır ve belirli koşullar altında bu yasak kalkabilir.

Aşar ve öşür vergileri aynı değildir, aralarında bazı farklar bulunmaktadır. Öşür, İslam hukukuna dayanan ve Osmanlı İmparatorluğu'nda uygulanan bir tarım vergisidir. Öşür ve aşar arasındaki bazı farklar: Hukuki temel: Öşür, dini bir yükümlülük olarak uygulanırken, aşar Osmanlı toprak düzenine ve tımar sistemine dayanır. Vergi oranı: Öşür vergisi oranı %10 ile sınırlı değildir, bazen %5 gibi düşük oranlarla da uygulanabilir. Kimlerden alındığı: Öşür, genellikle Müslüman köylülerden alınırken, aşar hem Müslüman hem de gayrimüslim köylülerden alınır. Uygulama alanı: Öşür, daha dar bir alanda uygulanırken, aşar Osmanlı topraklarının büyük bir kısmında yaygın olarak kullanılmıştır.