Fıkıh

"İbramaz" kelimesinin anlamı bulunamadı. Ancak, "ibra" kelimesinin anlamları hakkında bilgi verilebilir. İbra, Arapça kökenli bir kelime olup "aklama", "temize çıkarma" anlamlarına gelir. İbraname ise, kişiler arasında herhangi bir alacak ve verecek durumunun olmadığını gösteren belgedir; aklama belgesi olarak da adlandırılır.

Hayır, Kadı İyaz ve Kadı İkis aynı kişi değildir. Kadı İyaz, tam adıyla Ebû’l-Fazl İyâz b. Mûsâ b. İyâz el-Yahsubî, 1083 yılında Septe’de doğmuş Maliki kadısı, hadis, fıkıh ve dil alimidir. Kadı İkis hakkında ise herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

Kuzat, kadıların, yani şeriat adına hüküm veren hakimlerin çoğuludur. Akzâ'l-kuzât ise, "kadılar kadısı" veya "en iyi hüküm veren kimse" anlamına gelir ve bu unvan, sultan tarafından atanan bir alime verilir. Harezmşahlar Devleti'nde, başşehirdeki Dîvân-ı kaza'nın başında Akzâ'l-kuzât ünvanını taşıyan bir alim bulunurdu.

Memzûc metot, fıkıh usûlü yazımında kullanılan üç yöntemden biridir. Memzûc metodun özellikleri: Mantık dilinin hâkimiyeti. Fukahâ ve mütekellimîn yöntemlerinin birleşimi. Eksikliğin giderilmesi. Memzûc metotla yazılan tek kitap, Muzafferuddin İbnü’s-Sââti’nin Nihâyetü’l-vüsûl ilâ ilmi’l-usûl adlı eseridir.

Molla Fenari'nin en önemli eseri olarak Fusûlü’l-Bedâyi’ fî Usûli’ş-Şerâyi’ kabul edilir. Molla Fenari'nin diğer önemli eserleri arasında şunlar da yer alır: Aynü’l-A’yân: İşârî tefsir türündedir ve Fâtiha sûresinin tefsiridir. El-Fevâidü’l-Fenâriyye: Esîrü’d-dîn el-Ebherî’nin İsâgûcî adlı mantık kitabına yazılmış önemli bir şerhtir. Şurûtu’s-Salât: Namazın şartları konusundadır. Misbâhu’l-Üns: Tasavvufa dair bir eserdir.

"El-Veciz" kitabının içeriği, kitabın türüne göre değişiklik göstermektedir: Tefsir kitabı. Fıkıh kitabı. Fıkıh usûlü kitabı.

Emir ismi, Arapça kökenli olup çeşitli anlamlar taşır: Buyruk, komut, talimat, ferman. İstek. Orta Anadolu'da şarap yapımı için üretilen bir üzüm türü. Bir kavim, aşiret veya ülkenin başı. Prens, şehzade. Ayrıca, Osmanlı İmparatorluğu'nda askerî rütbe olarak ve Abbasiler ile Emeviler dönemlerinde önemli devlet makamları için de kullanılmıştır.

Zenbilli Ali Efendi, Osmanlı döneminde görev yapmış sekizinci şeyhülislamdır. Doğum tarihi ve yeri kesin olarak bilinmemektedir, ancak çocukluğunun Konya çevresinde geçtiği ve ilk eğitimini Karaman'da aldığı düşünülmektedir. 1503 yılında şeyhülislam olarak göreve başlamış ve II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde 24 yıl bu görevi sürdürmüştür. Zenbilli Ali Efendi, fetva almak isteyenlerin sorularını evinin penceresinden sarkıttığı zenbille alır, cevaplarını da aynı şekilde verirdi. Önemli özellikleri: Adalet ve dürüstlük: Sert mizaçlı padişah Yavuz Sultan Selim'in bazı kararlarına karşı çıkmıştır. Askeri katılım: Rodos'un fethine katılmış ve Saint Jean Katedrali'nde ilk cuma namazını kıldırmıştır. Tasavvufi yönü: Tasavvuf alanında eserler yazmış ve bu alanda kemâle erdiği söylenmiştir.

İçtihat kapısının kapanması, Joseph Schacht'ın tespitine göre, III. yüzyılın ortaları ile IV. yüzyılın başlarında gerçekleşmiştir. Ancak, Kamil Yelek ve Enes Eryılmaz'ın çevirdiği makalede, Wael B. Hallaq, içtihat kapısının kapanmadığını, mezheplerin ortaya çıkmasından sonra fürû fıkıh geliştirmede içtihadın kullanıldığını ve V. yüzyıla kadar bu konuda herhangi bir söylemin olmadığını savunmaktadır.

İstinbat, fıkıh usulü terimi olarak "ictihad ve kavrayış yoluyla naslardan hüküm çıkarmak" anlamına gelir. Kelimenin diğer anlamları: kuyudan su çıkarmak; kapalı ve gizli olan bir şeyi açığa çıkarmak. Kur'an-ı Kerim'de geçen kelime, bir işin iç yüzünü anlamak ve düşünmeyi gerektiren kapalı bir haberden kastedilen anlama ulaşmak anlamlarında kullanılır.

"Ağız dolusu susmak" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, "ağız dolusu kusmak" ifadesi, kusmuğun hacminin ağız boşluğunun hacmine eşit ya da ondan büyük olması durumunu ifade eder. Kusma, genellikle gastrointestinal sistemi tahriş eden bir şeye karşı vücudun verdiği bir tepkidir ve farklı sağlık durumlarının belirtisi olarak ortaya çıkabilir. Eğer kusma sık sık tekrarlıyorsa veya beraberinde diğer ciddi semptomlar varsa, bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.

Buğdayda nisap miktarı, farklı görüşlere göre değişiklik göstermektedir: Ebû Hanîfe'ye göre, buğdayda nisap miktarı aranmaz; tüm toprak ürünleri zekâta tabidir. Diğer fıkıh görüşlerine göre, buğday ve arpa gibi saklanabilir ürünlerin nisabı 653 kg'dır. Bu bilgiler, toprak mahsullerinin zekâta tabi olması ve nisap miktarı ile ilgili genel görüşleri yansıtmaktadır. Detaylı ve güncel bilgiler için yerel din görevlilerine veya ilgili kurumlara danışılması önerilir.

"Şüpheliyi bırak, şüphe vermeyene bak" hadisi, haram olmayan fakat şüpheli olan şeylerden sakınmayı öğütleyen bir hadis olup, "şüpheli şeyler" konusuna girer. Bu hadis, Tirmizî, Kıyâmet 60 numaralı hadiste yer alır. Ayrıca, Buhârî, Büyû’, 3; Nesâî, Kazâ, 11; Ahmed, I, 200 numaralı kaynaklarda da bu hadis bulunmaktadır.

Azimetlerin kasemi, havas ilminde kullanılan, gece ve gündüz birer defa, her amel için ise yedi defa okunan bir azimetin kasemi olarak tanımlanır. Bu azimetin özellikleri şunlardır: Cinleri çağırma: Güzel kokulu bir buhur yakılarak okunduğunda cinleri çağırmak için kullanılır. İtaat: Cinlerin, okunanın emirlerine itaat etmesini sağlar. Ancak, şer işlerde kullanıldığında geri dönebileceği ve kişiyi etkileyebileceği belirtilir.

Hîl ve hiyel kelimeleri Arapça kökenlidir. Hîl, "çare, kurnazlık, iyi düşünce" anlamına gelir. Hiyel, "hîl" kelimesinin çoğuludur ve "makine bilgisi" veya "mekanik teknolojisi" anlamında kullanılır. İslam bilim tarihinde hiyel, aritmetik, geometri, optik, astronomi, müzik gibi alanları kapsayan bir bilim dalıdır. Hukuk terimi olarak hiyel, şekil bakımından hukuka uygun bir işlem kullanarak yasaklanmış bir sonucu elde etmek amacıyla yapılan muameleyi ifade eder.

Beyhakî'nin bazı eserleri: Hadisle ilgili olanlar: es-Sünenü’l-kebîr; Ma‘rifetü’s-sünen ve’l-âsâr (es-Sünenü’l-vustâ); es-Sünenü’s-sagîr; el-Hilâfiyyât; Delâ‘ilü’n-nübüvve ve ma‘rifetü ahvâli sâhibi’ş-şerî‘a; el-Câmi‘ li-şu‘abi’l-îmân; el-Esmâ’ ve’s-sıfât. Diğer eserleri: ez-Zühdü’l-kebîr; el-Erbaʿûne’s-sugrâ; Târîh-i Beyhakî; Cevâmiʽu Ahkâmi’n-nücûm; Vişâhu Dümyeti’l-kasr. Ayrıca, Beyhakî'ye nispet edilen ancak kendisine ait olmayan bazı eserler de bulunmaktadır: el-‘Uyûn fi’r-redd ‘alâ ehli’l-bid‘a; Câmi‘u’t-tevârîh; el-Muhît.

Mümeyyiz, iyiyi kötüden, faydalıyı zararlıdan ayırt edebilen kişi anlamına gelir. Mümeyyizlik ise şu anlamlara gelebilir: Fıkıh terimi. Eğitim terimi. Eski dönem memuru. Mümeyyizenin ne iş yaptığına dair bir bilgi bulunamamıştır.

Fıkhın dört temel kaynağı şunlardır: 1. Kur'an. 2. Sünnet (Hz. Muhammed'in sözleri, fiilleri ve onayları). 3. İcmâ (İslam âlimlerinin dinî bir meselenin hükmü üzerinde fikir birliği etmeleri). 4. Kıyas (Mevcut bir hükümdeki illeti göz önünde bulundurarak yeni bir hüküm çıkarma yöntemi). Bunların dışında fer'i deliller olarak adlandırılan bazı kaynaklar daha vardır: istihsan, istishâb, mesâlih-i mürsele, örf, sahabe kavli, sedd-i zerâi, şer-u men kablena.

Muğni’l-Muhtâc, İmam Nevevî’nin Şâfiî fıkhına dair Minhâcü’t-Tâlibîn adlı eserine, İmam Hatîb eş-Şirbînî tarafından yazılmış bir şerhtir. Eser, Şâfiî mezhebinde ittifak ve ihtilaf edilen konuları içermesi, ihtilaf edilen konularda esas alınacak olan görüşleri ortaya koyması, ihtilaf halindeki görüşlerin delillerini serdetmesi gibi özellikleriyle öne çıkar. Muğni’l-Muhtâc, yazıldığı dönemden itibaren mezhebin vazgeçilmez başvuru kitaplarından biri olmuştur.

Külli kural, İslam hukukunda farklı alanlardaki ferî meselelerin hükümlerini tamamen veya büyük oranda kuşatan tümel önerme anlamına gelir. Bazı özellikleri: Genellik: Külli kurallar, genel önermelerdir; öncülleri hukuki meseleler, konusu ise mükellefin fiilleridir. Kaynaklar: Kur'an, sünnet ve içtihad kaynaklıdır. Sayıca çokluk: Sayıları çok fazladır. Kullanım alanı: Hukukun sırlarını ve hikmetlerini gösterir. Örnek: "Zaruretler, haramı helal kılar" kuralı.