Felsefe

Filozoflar, insan yaşamı için birçok önemli katkı sağlarlar: 1. Düşünce ve Bilinç Gelişimi: Filozoflar, insanların düşünme yeteneklerini geliştirir ve eleştirel düşünme becerilerini artırır. 2. Etik ve Ahlaki İlkeler: Etik ve ahlak konularında derinlemesine düşünerek, doğru ve yanlış arasındaki sınırları belirlemeye çalışırlar. 3. Toplumsal ve Politik Düşünce: İnsan hakları, özgürlükler, adalet ve yönetim biçimleri gibi konuları ele alarak toplumsal düzenin işleyişine katkıda bulunurlar. 4. Bilim ve Mantık Gelişimi: Bilim ve mantık alanlarında temel kavramların gelişmesine katkı sağlarlar. 5. Kültürel ve Sanatsal Etki: Felsefi düşünceler, edebiyat, sanat ve müziğe ilham verir. 6. Din ve Spiritüel Düşünce: Din felsefesi aracılığıyla dinler arası diyaloğu ve insanların maneviyatını anlamalarını desteklerler. Bu nedenlerle, filozoflar, insanlığın ortak mirasının bir parçası olarak, yaşamlarımızı şekillendirmeye devam ederler.

Farabi'nin hayatı kısaca şu şekilde özetlenebilir: Asıl adı Muhammed bin Tahran bin Uzlug olan Farabi, 870 yılında Farab (Otrar) kentinde doğmuştur. İlk öğrenimini Farab ve Buhara’da tamamladıktan sonra, yüksek öğrenimini tamamlamak ve çalışmalarını sürdürmek amacıyla uzun süreliğine Bağdat’a gitmiştir. Halep’te Hemedani hükümdarı Seyfüddevle’nin konuğu olan Farabi, Arap ülkelerinde yaşamış, Türk kimliğini ve Türk törelerini yaşatmaya çalışmıştır. 950 senesinde 80 yaşındayken, Şam’da hayata veda etmiştir.

Farabi'nin hayatı kısaca şu şekilde özetlenebilir: Asıl adı Muhammed bin Tahran bin Uzlug olan Farabi, 870 yılında Farab (Otrar) kentinde doğmuştur. İlk öğrenimini Farab ve Buhara’da tamamladıktan sonra, yüksek öğrenimini tamamlamak ve çalışmalarını sürdürmek amacıyla uzun süreliğine Bağdat’a gitmiştir. Halep’te Hemedani hükümdarı Seyfüddevle’nin konuğu olan Farabi, Arap ülkelerinde yaşamış, Türk kimliğini ve Türk törelerini yaşatmaya çalışmıştır. 950 senesinde 80 yaşındayken, Şam’da hayata veda etmiştir.

Felsefede hayatın anlamı, farklı düşünürler tarafından çeşitli şekillerde tanımlanmıştır: 1. Platon: Bilginin insanı erdeme ulaştıran en önemli araç olduğuna inanırdı, bu yüzden hayatın anlamının "daha çok öğrenmek" olduğunu söylerdi. 2. Aristo: İnsanı diğer varlıklardan ayıran bir etik yaklaşım olması gerektiğini düşünürdü, dolayısıyla hayatın nihai amacının "iyi olmak" olduğunu savunurdu. 3. Kinizm (Cynicism): İnsanın nihai amacının, toplumdaki çoğu insanın peşinden koştuğu zenginlik, ün, güç ve cinsellik gibi arzuları bir kenara bırakıp, basit bir yaşam sürmek olduğunu öne sürerdi. 4. Hedonizm: Hayatın amacının, zevki olabildiğince yüksek tutup, acıyı azaltmak olduğunu savunur, bu yüzden "hemen, şimdi, zevk" derdi. 5. Stoacılık: İnsanın mutsuzluğa düşmesinin nedeni, hayata dair yanlış çıkarımlar yapmasıdır, bu yüzden hayatın anlamını "mantığı kavramak" olarak görürdü. 6. Kantçılık (Kantianizm): Toplumu bir arada tutan ve optimal düzeyde geçinmeyi sağlayan bir ahlaki anlayışa bağlı olarak, "başkalarına, sana davranılmasını istediğin gibi davran" ilkesini öne sürerdi. 7. Nihilizm: Hayatın içten içe bir anlamı olmadığına dair bir doktrin olup, "hayatın anlamı yoktur, dolayısıyla her şey serbesttir" görüşünü savunurdu.

Felsefede hayatın anlamı, farklı düşünürler tarafından çeşitli şekillerde tanımlanmıştır: 1. Platon: Bilginin insanı erdeme ulaştıran en önemli araç olduğuna inanırdı, bu yüzden hayatın anlamının "daha çok öğrenmek" olduğunu söylerdi. 2. Aristo: İnsanı diğer varlıklardan ayıran bir etik yaklaşım olması gerektiğini düşünürdü, dolayısıyla hayatın nihai amacının "iyi olmak" olduğunu savunurdu. 3. Kinizm (Cynicism): İnsanın nihai amacının, toplumdaki çoğu insanın peşinden koştuğu zenginlik, ün, güç ve cinsellik gibi arzuları bir kenara bırakıp, basit bir yaşam sürmek olduğunu öne sürerdi. 4. Hedonizm: Hayatın amacının, zevki olabildiğince yüksek tutup, acıyı azaltmak olduğunu savunur, bu yüzden "hemen, şimdi, zevk" derdi. 5. Stoacılık: İnsanın mutsuzluğa düşmesinin nedeni, hayata dair yanlış çıkarımlar yapmasıdır, bu yüzden hayatın anlamını "mantığı kavramak" olarak görürdü. 6. Kantçılık (Kantianizm): Toplumu bir arada tutan ve optimal düzeyde geçinmeyi sağlayan bir ahlaki anlayışa bağlı olarak, "başkalarına, sana davranılmasını istediğin gibi davran" ilkesini öne sürerdi. 7. Nihilizm: Hayatın içten içe bir anlamı olmadığına dair bir doktrin olup, "hayatın anlamı yoktur, dolayısıyla her şey serbesttir" görüşünü savunurdu.

11. sınıf felsefe dersinde çıkacak soru sayısı, sınavın senaryosuna ve konu dağılımına göre değişiklik gösterebilir. Örneğin, 11. sınıf 2. dönem 1. felsefe ortak sınavında: Senaryo 1: 15. yüzyıl-17. yüzyıl felsefesi için 1 soru, 18. yüzyıl-19. yüzyıl felsefesi için 1 soru. Senaryo 2: 15. yüzyıl-17. yüzyıl felsefesi için 1 soru, 18. yüzyıl-19. yüzyıl felsefesi için 1 soru. 11. sınıf 2. dönem 2. felsefe ortak sınavında ise: Senaryo 1: 15. yüzyıl-17. yüzyıl felsefesi için 1 soru, 18. yüzyıl-19. yüzyıl felsefesi için 1 soru, 20. yüzyıl felsefesi için 1 soru. Senaryo 2: 18. yüzyıl-19. yüzyıl felsefesi için 1 soru, 20. yüzyıl felsefesi için 1 soru. Daha detaylı bilgi için MEB'in yayımladığı konu soru dağılım tablolarına başvurulabilir.

Enis Doko, İbn Haldun Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Felsefe Bölümü'nde doçent olarak görev yapmaktadır. Ayrıca, Koç Üniversitesi Fizik bölümünde doktora çalışmaları devam etmektedir. Akademik ilgi alanları arasında bilim felsefesi, din felsefesi, fizik felsefesi, analitik metafizik ve matematik felsefesi bulunmaktadır.

Terkip ve terkibibent kavramları farklı anlamlara sahiptir: 1. Terkip: Felsefi, eleştirel ve dini konuların işlendiği, dörtlüklerden oluşan bir nazım şeklidir. 2. Terkibibent: Bentlerden oluşan ve her biri 7-10 beyitten oluşan bir nazım biçimidir. Dolayısıyla, terkibibent ve terkip aynı şey değildir.

Ömer Hayyam'ın en güzel sözlerinden bazıları şunlardır: "Bizim şarap içmemiz ne keyfimizden, ne dine, edebe aykırı gitmemizden; bir an geçmek istiyoruz kendimizden, içip içip sarhoş olmamız bu yüzden". "Kim demiş haram nedir bilmez Hayyam. Ben haramla helali karıştırmam. Seninle içilen şarap helaldir, sensiz içilen su bile haram". "Yaşamanın sırlarını bileydin ölümün sırlarını da çözerdin. Bugün aklın var, bir şey bildiğin yok: yarın, akılsız, neyi bileceksin?". "Kendini satmayan adama ekmek yok. Sen gel de yuf çekme böylesi dünyaya". "Geçmiş olan dünden hiç yad etme, yarın da gelmemişken feryat etme, düşünme geleceği de geçmişi de, şimdi şen ol da yaşamı berbat etme".

Evet, "hümanizm" ve "insancılık" aynı şeyi ifade eder. Bu terimler, insan aklını, etik ve adalet kavramlarını temel alan, batıl inanışları ve doğaüstü olan her şeyi yadsıyan bir dünya görüşünü tanımlar.

Omniscient Reader's Viewpoint (Bilge Okuyucunun Bakış Açısı) anlatısı, Kim Dokja adlı sıradan bir ofis çalışanının, en sevdiği internet romanı "Harap Olmuş Dünyada Hayatta Kalmanın Üç Yolu"nun gerçekliğe dönüşmesiyle başlar. Dokja, romandaki olayların nasıl gelişeceğini bilen tek kişidir ve bu bilgiyi kullanarak hikayenin ve bildiği dünyanın seyrini değiştirmeye çalışır. Anlatının temel temaları arasında kader, özgür irade ve okuyucuların anlatıdaki rolü gibi felsefi sorular yer alır.

11. sınıf felsefe 1. dönem 2. yazılı sınavının ne zaman yapılacağına dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, 2024-2025 eğitim öğretim yılı için 11. sınıf felsefe dersi konu soru dağılım tablolarına göre, bu sınavın genellikle Kasım-Aralık aylarında yapılması beklenmektedir. Sınav tarihleri, okul yönetimi ve eğitim kurumu tarafından belirlenmektedir. En doğru bilgi için okulunuzun takvimine veya ilgili öğretmenlere başvurmanız önerilir.

Fuko'nun iktidar kavramı, Fransız filozof Michel Foucault'ya göre, görünür ve görünmez, her yerde var olan, anlaşılması zor bir muamma olarak tanımlanır. Fuko'ya göre iktidar: - Sadece baskılayıcı ve yasaklayıcı değil, aynı zamanda üretkendir. - Bir kurum veya yapı değil, karmaşık bir stratejik durumdur. - Arkadaşlar, aile, doktor-hasta, öğretmen-öğrenci ilişkileri gibi çeşitli alanlarda mevcuttur. Ayrıca, Fuko iki tür iktidar biçimi ayırt eder: 1. Disiplini-power: Modern devletlerde yeni iktidar mekanizmalarının ortaya çıkışını inceler. 2. Bio-power: Modern devletlerin nüfusla ilgili sorunları çözmek için farklı iktidar mekanizmaları kurmasını ele alır.

Determinist ve determinist olmayan terimleri, evrenin işleyişi ve olayların belirliliği konusunda farklı felsefi yaklaşımları ifade eder. 1. Determinist: Bu görüşe göre, evrendeki her olay, önceden belirlenmiş bilimsel yasalarla (örneğin, fizik yasaları) belirlenmiştir ve bu olayların gerçekleşmesi zorunludur. 2. Determinist Olmayan (İndeterminizm): Bu yaklaşım ise, bazı olayların rastgele veya tesadüfi olduğunu ve neden-sonuç ilişkilerinin sürekli bir zincir oluşturamayacağını savunur.

Sokrates'in Savunması adlı eser, Sokrates'in Atina demokrasisi tarafından açılan davada kendini savunmasını konu alır. Eserde anlatılanların özeti şu şekildedir: 1. Euthyphron: Sokrates'in yargılanma öncesi dönemi ve inançları hakkında bilgiler verilir. 2. Apologia: Sokrates, kendisine yöneltilen suçlamaları reddeder ve inandığı değerler adına savunmasını yapar. 3. Kriton: Sokrates'in ölüm cezasının infaz edileceği süre yaklaşırken, dostu Kriton'un onu hapisten çıkarmaya çalışmasını ve Sokrates'in bu konudaki görüşlerini içerir. 4. Phaidon: Sokrates'in son günü, ruh hakkındaki düşünceleri ve çevresindeki insanların ölüm karşısındaki duyguları tartışılır. Eser, aynı zamanda Antik Yunan'da mahkemelerin işleyişi ve yapısı hakkında da bilgiler sunar.

Leviathan kitabını Thomas Hobbes yazdı.

Monad terimi, farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelebilir: 1. Felsefe: Monad, ilk olarak Pythagoreanlar tarafından kullanılan ve daha sonra Gottfried Wilhelm Leibniz tarafından geliştirilen bir kavramdır. 2. Blockchain Teknolojisi: Monad, Monad Labs tarafından geliştirilen, Ethereum Sanal Makinesi (EVM) ile uyumlu bir Layer-1 blockchain ağıdır. 3. Genel Kullanım: Monad, Yunanca "birlik" anlamına gelen "monas" kelimesinden türetilmiş olup, çeşitli bilim dallarında ve matematikte de kullanılan bir terimdir.

Gottfried Wilhelm Leibniz, hem matematik hem de felsefe alanında önemli katkılarda bulunmuş çok yönlü bir entelektüeldir. İşte onun önemini vurgulayan bazı nedenler: 1. Matematik: Leibniz, Isaac Newton ile birlikte diferansiyel ve integral kalkülüsü keşfetmiştir. 2. İkili Sayı Sistemi: İkili sayma sistemini rafine etmiş ve bu, tüm dijital hesaplayıcıların soyut temelini oluşturmuştur. 3. Felsefe: Leibniz, rasyonalizmin 17. yüzyıldaki en büyük savunucularından biri olmuş, optimizm felsefesi ve yeter-sebep ilkesi ile tanınmıştır. 4. Teknoloji: Mekanik hesaplayıcılar alanında öncü olmuş, çarklı hesaplayıcıyı ve Leibniz çarkını icat etmiştir. 5. Bilimsel Katkılar: Fizik, olasılık teorisi, biyoloji, tıp, jeoloji, psikoloji ve dilbilim gibi alanlarda öngördüğü kavramlar, daha sonra bu bilimlerin gelişimine yön vermiştir.

Felsefi düşüncenin temel kitapları arasında öne çıkanlar şunlardır: 1. "Devlet" - Platon: Adalet, ideal toplum düzeni ve felsefi yöneticilik üzerine derinlemesine düşünceler içerir. 2. "Böyle Buyurdu Zerdüşt" - Friedrich Nietzsche: Ahlak, din ve bireysel varoluş üzerine radikal görüşleri ele alır. 3. "İsteme ve Tasarım Olarak Dünya" - Arthur Schopenhauer: Dünyanın bizim arzularımızın bir yansıması olduğunu öne sürer. 4. "Batı Felsefesi Tarihi" - Bertrand Russell: Felsefenin tarihsel gelişimini ve akımların birbirini nasıl etkilediğini anlatır. 5. "Sisifos Söyleni" - Albert Camus: Hayatın anlamı ve absürd felsefesi üzerine temellendirilmiş bir eserdir. 6. "Etika" - Baruch Spinoza: Doğa, insan ve evren arasındaki bağı açıklar. 7. "Pratik Aklın Eleştirisi" - Immanuel Kant: Bilgi teorisi ve insan aklının sınırlarını sorgular. 8. "Meditasyonlar" - René Descartes: Şüphecilik temelinde bir bilgi kuramı inşa eder. 9. "Ya/Ya Da" - Søren Kierkegaard: Varoluşçuluk üzerine önemli bir eserdir. Bu kitaplar, felsefi düşünceyi anlamak ve sorgulamak için temel kaynaklardır.

Friedrich Nietzsche'nin felsefesi çeşitli konuları kapsar ve genel olarak şu görüşleri savunur: 1. Tanrı'nın Ölümü: Nietzsche, "Tanrı öldü" ifadesiyle geleneksel dini değerlerin ve metafizik temellerin zayıfladığını ve insanlığın bu değerleri sorgulamaya başladığını ileri sürer. 2. Nihilizm Eleştirisi: Nietzsche, nihilizmi, yaşamın anlamsız olduğunu savunan bir düşünce sistemi olarak eleştirir ve bu durumun bireyleri anlam arayışından uzaklaştırdığını belirtir. 3. Üstinsan (Übermensch): Nietzsche'ye göre, insan, kendi değerlerini yaratarak ve sınırlarını aşarak "üst insan" olmalıdır. Bu, insanın en yüksek potansiyelidir. 4. Güç İstenci: Felsefesinin merkezinde yer alan bu kavram, tüm varlıkların güç arayışıyla yönlendirildiğini ve bu arzunun yaşamın en derin güdüsü olduğunu savunur. 5. Postmodern Felsefe: Nietzsche, hakikatin değerini sorgulamış ve bu yönüyle postmodern felsefi yaklaşımların öncüsü olarak kabul edilir.