Felsefe

Ahlâkın yaptırımı manevidir çünkü ahlaki kurallara uymamanın yaptırımları genellikle bireyin içsel dünyasında yaşadığı olumsuz duygular ve toplum içindeki ilişkileri üzerinden ortaya çıkar. Ahlâkın manevi yaptırımlarından bazıları şunlardır: Vicdan azabı ve suçluluk duygusu. Toplumsal itibarın zarar görmesi. Dışlanma ve izolasyon. Kişisel gelişimde engellenme. Aile ilişkilerinin bozulması.

Fransız edebiyatı, zengin tarihi, estetik ve felsefi derinliği nedeniyle önemlidir. İşte bazı nedenleri: 1. Felsefi ve Duygusal Derinlik: Montaigne ve Pascal gibi yazarlar, insanın varoluşsal ve ahlaki sorgulamalarını ele almış, felsefi denemeleriyle edebiyatta yeni bir bakış açısı getirmişlerdir. 2. Aydınlanma Çağı: 18. yüzyılda Voltaire, Rousseau ve Montesquieu gibi yazarlar, toplumsal ve siyasal eleştirileri içeren eserler yazarak Aydınlanma hareketine katkıda bulunmuşlardır. 3. Romantizm ve Realizm: Victor Hugo ve Balzac gibi yazarlar, aşk, doğa, kahramanlık ve toplumsal adaletsizlik gibi temaları işleyerek edebiyatta önemli eserler ortaya koymuşlardır. 4. Yenilikçi Akımlar: 20. yüzyılda egzistansiyalizm ve sürrealizm gibi akımlarla Fransız edebiyatı, geleneksel anlatı tekniklerinden saparak yeni ifade biçimleri geliştirmiştir. 5. Evrensel Temalar: Fransız edebiyatı, aşk, özgürlük, adalet gibi evrensel temaları işlemesiyle dünya edebiyatına yön vermiş ve diğer ülkeleri etkilemiştir.

Refleksif olma, bir bağlamın neden ve sonuç ilişkisinin birbirini etkileme durumudur. Felsefe bağlamında refleksif, düşünen öznenin düşüncesi üzerine düşünmesi anlamına gelir.

İbn Sina'nın 4 cevher teorisi, Aristoteles'in dörtlü sebep şemasına benzer şekilde, maddî, sûrî, fâil ve gâî sebepleri içerir. 1. Maddî sebep: Bir şeyin kendisinden meydana geldiği ve o şeyde oluşturucu sebep olarak bulunan nedendir. 2. Sûrî neden: Bir şeyi o şey yapan ve maddenin türünü ve şeklini oluşturan sebeptir. 3. Fâil sebep: Maddenin suret kazanması için etkide bulunan sebeptir. 4. Gâî sebep: Fâil sebebi bir şeyi yapmaya sevk eden amaçtır. Ayrıca, İbn Sina suret kavramını mutlak bir cevher olarak değerlendirir ve suretin maddeye hariçten gelerek onu bilfiil kaim kıldığını savunur.

Helenistik Dönem, Büyük İskender'in ölümünden (MÖ 323) Aktium Savaşı'na kadar olan dönemi kapsar (MÖ 30). Bu dönem, Yunan kültürünün Doğu ve Batı arasında bir sentez oluşturduğu bir zaman dilimi olarak kabul edilir. Helenistik Dönem'in özellikleri arasında: - Felsefe: Teorik ve pratik felsefenin ayrılması, yeni okulların kurulması (Epikurosçu, Stoacı, Septik). - Bilim: Matematik, astronomi, tıp alanlarında önemli gelişmeler. - Sanat: Heykeltıraşlıkta gerçekçilik ve duygusallığın ön plana çıkması. - Ticaret ve Kültürel Alışveriş: İpek Yolu'nun yaygınlaşmasıyla Doğu ve Batı arasındaki iletişimin artması.

Natürelizm ve naturalizm terimleri farklı bağlamlarda kullanılsa da, temelde aynı anlamı taşırlar: doğal dünyayı temel alan akımlar. Natürelizm, sanat ve edebiyatta doğayı detayları ile olduğu gibi yansıtmayı öngören akımların genel adıdır. Naturalizm ise felsefede, her şeyin doğal varlıklardan doğal nedenlerle oluştuğunu, doğaüstü açıklamalara itibar edilmemesi gerektiğini savunan düşüncedir.

Platon'un devlet anlayışı, ideal bir toplumun nasıl olması gerektiğine dair kapsamlı bir felsefe olarak özetlenebilir. Platon'un devlet anlayışının temel unsurları şunlardır: 1. Sınıf Sistemi: Platon, ideal toplumun üç sınıftan oluştuğunu savunur: - Yöneticiler: Bilgelik ve erdem sahibi olup, devleti yönetmeye yetkilidirler. - Bekçiler (Askerler): Yönetici sınıfına yardımcı olan, cesaretli ve disiplinli kişilerdir. - Üreticiler: Çiftçiler, zanaatkarlar ve tüccarlar gibi toplumun maddi ihtiyaçlarını karşılayan kişilerdir. 2. Adalet Anlayışı: Platon'a göre adalet, her bireyin toplumda kendine düşen rolü en iyi şekilde yerine getirmesidir. 3. Devletin Rolü: Platon, ideal devletin bireylerin refahını ve mutluluğunu sağlamayı amaçladığını savunur. 4. En İyi Yönetim Biçimi: Platon'a göre en iyi yönetim biçimi, bilge filozoflar tarafından yönetilen bir aristokrasidir.

İbn Haldun, asabiyeti toplumların bedevilikten hadariliğe geçerken ve devletlerin tavırlarını sürdürürken yaşadıkları değişim ve dönüşümle ilgili önemli bir kavram olarak tanımlar. Asabiyetin iki türü vardır: 1. Neseb asabiyeti: Irk ve kan olarak ortak olan bireylerin, ortak hedefler doğrultusunda hareket etmeleridir. 2. Sebep asabiyeti: Aynı davaya inanmış bireylerin bir araya gelerek ortak hedeflerde birleşmeleridir. İbn Haldun'a göre asabiyet, grup dayanışmasına ve birliğine dayalı eylem gücüdür.

Mağara duvarına yansıyan gölge, Platon'un mağara alegorisinde toplum tarafından belirlenen ve benimsenen doğruları temsil eder.

Eflatun'a göre ideal devlet, idealar düşüncesine dayanarak kurulmalıdır. Eflatun'un ideal devletinin özellikleri şunlardır: 1. Sınıflara Ayrılma: Devlet, yöneticiler, koruyucular (askerler) ve çiftçiler olmak üzere üç sınıfa ayrılmalıdır. 2. Eğitim: Tüm sınıflar için küçük yaşlardan itibaren yoğun bir eğitim programı uygulanmalıdır. 3. Özel Mülkiyet ve Aile: Askerler ve yöneticiler, aile ve özel mülkiyete sahip olmamalıdır; geçimleri diğer sınıflar tarafından sağlanmalıdır. 4. Filozof Kral: Devletin başında, filozoflardan veya filozof krallardan oluşan bir yönetici sınıf bulunmalıdır. Eflatun, ideal devletin yasalara gerek kalmadan, eğitimle sağlanabileceğini savunmuştur.

Subjektivizm ve relativizm farklı felsefi yaklaşımlardır: 1. Subjektivizm: Bu, her şeyin bireysel deneyimlere ve düşüncelere dayandığını savunan bir görüştür. 2. Relativizm: Bu, bireylerin, toplumların ve kültürlerin farklı perspektiflerinin var olduğunu ve her birinin kendi gerçekliğine sahip olduğunu kabul eder.

Solipsizm, sadece kişinin kendi zihninin kesin olarak var olduğunu, dış dünyanın ve diğer insanların varlığının ise belirsiz olduğunu savunan felsefi bir akımdır. Bu akıma göre, evrendeki tek gerçeklik kişinin kendi bilincidir ve diğer her şey bu bilincin bir ürünü olarak var olur. Solipsizmin farklı türleri vardır: - Metafizik solipsizm: Var olan tek şeyin kişinin kendi varlığı olduğunu öne sürer. - Epistemolojik solipsizm: Sadece doğrudan erişilebilir zihinsel içeriklerin bilinebileceğini savunur. - Yöntem bilimsel solipsizm: Bilginin temeli olarak sadece öznenin kendi bilinç durumunu kabul eder.

Erek bilimi, evreni ereklerle araçlar arasında bir ilişkiler dizgesi olarak gören öğretiye verilen isimdir. Bu öğreti, yalnızca insan hareketlerinin değil, tarih ve tabiat olaylarının da ereklerle belirlenmiş ve yönetilmiş olduğunu kabul eder.

Dogmatizm ve rasyonalizm felsefe alanında farklı yaklaşımları ifade eder: 1. Dogmatizm: Doğru bilginin mümkün olduğunu kabul eden felsefi anlayıştır. 2. Rasyonalizm (Akılcılık): Bilginin kaynağının insan zihni olduğunu savunur.

11. sınıf felsefe dersinde ele alınan bazı filozoflar şunlardır: Anadolu'da yaşamış antik filozoflar: Thales, Anaksimandros, Anaksimenes, Anaksagoras, Herakleitos, Epiktetos, Diogenes, Lukianos, Ksenofanes, Aristoteles. Diğer filozoflar: Sokrates, Sofistler, Platon, Aristoteles, St. Augustinus, Fârâbî, İbn Sina, Gazali, İbn Rüşd, Mevlana, Yunus Emre, Hacı Bektaş Veli, Descartes, Spinoza, T. Hobbes, F. Bacon, J. Locke, I. Kant, Hegel, J. J. Rousseau, Nietze, Bergson.

Moment Dergi, sosyal ve beşeri bilimlerin her alanında aşağıdaki gibi çeşitli konuları ele almaktadır: Medya; Cinsiyet; Kültürlerarası iletişim; İletişim sosyolojisi; Felsefe; Sanat; Edebiyat; Antropoloji; Coğrafya; Ekonomi; Tarih. Ayrıca, derginin tematik sayılarında doğa, antroposen, göç gibi belirli konular da işlenmektedir.

Fazilet kelimesi, insan yaradılışındaki bütün iyi huylar ve erdem anlamına gelir.

Milet'te yaşamış bazı önemli kişiler şunlardır: 1. Thales: Milet'in en ünlü filozoflarından biri olan Thales, felsefe biliminin kurucusu olarak kabul edilir. 2. Anaksimandros: Astronomi ve matematik alanında önemli çalışmalar yapmış, ilk dünya haritasını çizmiştir. 3. Anaksimenes: Matematik, coğrafya ve felsefe konularında görüşleriyle tanınmıştır. 4. Hekataios: Tarih ve coğrafya yazarı, ilk tarih okulunu kurmuştur. 5. Arkhelaos: Ahlak kavramları üzerine yaptığı çalışmalarla tanınan filozof. 6. Dionysios: Antik dönemin ilk tarih yazarlarından biridir. 7. Daphnis: Didim'deki ünlü Apollon Tapınağı'nın planını çizmiştir. 8. Leukippos: Atom kavramını ilk defa ortaya atan filozof. 9. Hippodamos: İlk şehir planlayıcısı olarak bilinir, ızgara plan sistemini geliştirmiştir. 10. İsidoros: Ayasofya'nın inşaatını yapan mimarlardan biridir.

Murphy Kanunu, kaosun düzenden daha gerçek ve olası olduğunu ifade eden, mantıklı açıklamaları olsa da bilimsel bir temeli olmayan bir düşünce sistemidir. Bu kanunun ortaya çıkış nedeni, 1949 yılında ABD Hava Kuvvetleri'nde mühendis olan Edward A. Murphy Jr.'ın roket ivmelenmesinin insan üzerindeki etkilerini araştırırken yaptığı bir deneydir. Murphy Kanunu, günlük hayatta karşılaşılan tersliklerin mizahi bir bakış açısıyla ele alınmasını sağlar ve bu tür durumların kaçınılmaz olduğunu kabul ederek hazırlıklı olmayı teşvik eder.

Vatanseverlik ve milliyetçilik aynı şeyler değildir, ancak aralarında yakın bir ilişki vardır. Vatanseverlik, bir ülkeye olan sevgi ve bağlılığı ifade eder. Milliyetçilik ise, bir ulusa veya millete ait olmanın önemini vurgular. Özetle, vatanseverlik daha çok ülke sevgisiyle ilgiliyken, milliyetçilik bir milletin kimlik ve değerlerine olan bağlılıkla ilgilidir.