DoğaBilimleri

Kriyosfer, Dünya yüzeyinde suyun kar ve buz gibi katı formda bulunduğu tüm bölümleri ifade eder. Kriyosfer, güneş ışığını yansıtması, tatlı su depolaması ve okyanus akıntıları ile deniz seviyelerini etkilemesi nedeniyle küresel iklim sisteminin önemli bir parçasıdır.

Hava, Dünya'yı çevreleyen, çoğunluğu azot ve oksijenden oluşan, renksiz ve kokusuz bir gaz kütlesidir.

İklimi etkileyen beş ana faktör şunlardır: 1. Enlemler. 2. Rakım ve yükseklik. 3. Denizler ve okyanuslar. 4. Rüzgarlar ve basınç. 5. Yeryüzü şekilleri. Ayrıca, küresel iklim değişikliğini etkileyen faktörler arasında çevrenin tahrip edilmesi, partikül artışı, ozon tabakasında incelme, sera gazı emisyonları gibi unsurlar da bulunmaktadır.

Spor dallarının karstik şekillere neden olduğuna dair bir bilgi bulunmamaktadır. Karstik şekiller, yağışların ve yeraltı sularının, kalker, jips, kayatuzu, dolomit gibi eriyebilen kayaçlar üzerinde kimyasal aşınıma neden olması sonucu oluşur. Türkiye'de karstik şekillerin yaygın olarak görüldüğü yerler arasında Akdeniz Bölgesi, İç Anadolu'nun güney kısmı, Batı Karadeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin güneyi bulunur.

Ay ışığının gözleri alması, Ay'ın yüzeyinin tozlu ve kayalık bir yapıya sahip olması ve bu yüzden yansıyan ışığın bazen parlak bazen de daha soluk görünebilmesiyle ilgilidir. Ay, kendi ışığını yaymaz; Güneş'ten gelen ışığı yansıtır.

Tafonomi ve karstik şekiller farklı kavramlardır: 1. Tafonomi: Organik maddelerin biyosferden litosfere veya jeolojik kayıtlara geçişindeki tüm ayrıntıları inceleyen bir bilim dalıdır. 2. Karstik Şekiller: Yeraltı ve yerüstü sularının çözünebilen kayaçlar üzerinde oluşturduğu şekillerdir. Karstik şekillerden bazıları: Lapyalar: Yağmur ve kar sularının kalkerli arazilerde oluşturduğu küçük oluklardır. Dolinler: Lapyaların birleşmesiyle oluşan tava görünümlü çukurlardır. Uvalalar: Dolinlerin birleşmesiyle oluşan daha büyük erime çukurlarıdır. Polyeler: Uvalaların genişleyip birleşmesiyle oluşan geniş karstik ovalardır. Obruklar: Karstik arazilerde mağara tavanlarının çökmesiyle oluşan derin çukurlardır. Travertenler: Kalsiyum karbonatlı suların yayıldığı alanlarda oluşan birikme şekilleridir. Sarkıt, dikit ve sütunlar: Mağara tavanında ve tabanında biriken kireçli suların oluşturduğu şekillerdir.

Akarsularda denge profiline ulaşma süresi, yeryüzü şekillerinin oluşum zamanına bağlıdır. Türkiye'deki akarsular, denge profiline ulaşmamıştır çünkü Türkiye'nin yeryüzü şekilleri yakın bir jeolojik dönemde (IV. Zaman başları) oluşmuştur. Denge profiline ulaşma süresini etkileyen diğer faktörler arasında akarsuyun yatak eğimi, akımı, akış hızı, yük miktarı, yatağı çevresindeki bitki örtüsü ve zeminin özelliği de bulunur.

Orman üst sınırı, ormanların yetişebildiği en yüksek sınırdır. Tarım üst sınırı hakkında bilgi bulunamadı.

Jeolojinin bazı alt dalları: Petroloji: Kayaların oluşumu, bileşimi, yapısı ve özelliklerini inceler. Mineraloji: Minerallerin kimyasal ve fiziksel özelliklerini araştırır. Stratigrafi: Kaya katmanlarının oluşumu, bileşimi, yapısı ve yaşlarını inceler. Paleontoloji: Fosilleri inceleyerek Dünya'nın geçmişini ve canlı evrimini araştırır. Tektonik: Yer kabuğunun hareketlerini ve yapısını inceler. Jeofizik: Yerkabuğunun fiziksel özelliklerini ve yapısını araştırır. Jeomorfoloji: Yer şekillerinin oluşumu ve evrimini inceler. Hidrojeoloji: Yeraltı sularının hareketini ve kaya-toprak etkileşimlerini araştırır. Jeodezi: Dünya'nın şekli, boyutları ve büyüklüğünü inceler. Jeokronoloji: Jeolojik materyallerin yaşlarını belirler.

Akarsuların yatak sabitliği, yatak eğiminin azalması durumunda bozulur. Akarsuların yatak eğiminin azalmasına ve dolayısıyla yatak sabitliğinin bozulmasına neden olan bazı durumlar şunlardır: Taban seviyesinin alçalması. İklim değişiklikleri. Tektonik hareketler.

Türkiye'de rüzgar aşınım ve birikim şekillerine az rastlanmasının nedeni, rüzgarların ülkemizde çok etkili olmamasıdır. Rüzgar aşınım ve birikim şekillerine genelde bitki örtüsünden yoksun kurak ve yarı kurak iklim sahaları (çöller) ile kıyılarda rastlanılır. Türkiye'de rüzgar aşındırma şekillerine en çok yağışın en az olduğu Tuz Gölü çevresi, Karapınar (Konya) ve delta kumullarında rastlanmaktadır.

İntrazonal topraklar, ana kayanın veya yerel koşulların etkisinde gelişen topraklardır. Bu toprakların oluştuğu ana kayalar arasında yumuşak kireç taşları ve killi kireç taşı (marn) bulunur. İntrazonal topraklar, akarsularla taşınmış minerallerin birikmesi sonucu oluşur ve genellikle A ve C horizonlarına sahip olup, B horizonuna sahip değillerdir.

Kitâbü'l-Hayevân (Hayvanlar Kitabı), Câhiz tarafından yazılmış, canlı türlerini edebî bir yaklaşımla ele alan bir eserdir. Eserde işlenen bazı konular: Doğal çevrenin hayvanlar üzerindeki etkisi. Besin zinciri ve çevrenin hayvanların hayatta kalma olanaklarına etkisi. Hayvanların tür ve cins şeklinde sınıflandırılması. Hayvanların çevreye uyum sağlamak için değişmesi. İnsan ve diğer canlılar arasındaki benzerlikler ve farklılıklar. Câhiz, bu eseri yazarken Kur'an, hadis, şiir ve kendi gözlemlerinden yararlanmıştır.

İklim sisteminin değişkenleri şunlardır: Sıcaklık; Hava basıncı; Rüzgârlar; Nemlilik ve yağış; Okyanus akıntıları. Bu değişkenler, iklim sisteminin bileşenleriyle (atmosfer, hidrosfer, litosfer, biyosfer ve kriyosfer) etkileşerek hava olaylarını şekillendirir.

Tavuklar karanlıkta sınırlı bir görüşe sahiptir. Tavukların karanlıkta iyi görmelerini sağlayan bazı özellikler şunlardır: Rodopsin hücreleri. Tapetum lucidum tabakası. Ancak, tavukların gece görüşü insanlarınki kadar net ve detaylı değildir. Tavukların sağlıklı bir şekilde dinlenebilmeleri için günde en az 8 saat karanlık sağlanması önerilir.

Watt kıyıları, gel-git (med-cezir) akıntıları ile oluşur. Gel-git olayının belirgin olduğu alçak kıyılarda, suların alçalıp yükselmesi sonucu deniz dipleri yüzeye çıkar ve bu durumun görüldüğü yerlerdeki kıyılara watt kıyı tipi denir.

Göremediğimiz halde var olan bazı şeyler: Soyut varlıklar: akıl, ruh, sevgi, merhamet. Görünmeyen varlıklar: melek, cin, şeytan. Mikroorganizmalar ve atomlar: mikroplar, atomlar ve çekirdekleri. Fiziksel olaylar: yer çekimi, elektrik akımı, ses dalgaları. Diğer örnekler: nazar, rüzgar.

Güneşin anlık konumunu bulmak için aşağıdaki adımlar izlenebilir: 1. Ekliptik koordinat sisteminde konumunu hesaplama. 2. Ekvator koordinat sistemine dönüştürme. 3. Gözlemcinin yerel saati ve konumu için yatay koordinat sistemine dönüştürme. Bu hesaplamalar, astronomide, navigasyonda, anket çalışmalarında, hava durumu tahminlerinde, iklim araştırmalarında, güneş enerjisi kullanımında ve kadran tasarımlarında faydalıdır. Güneşin anlık konumunu hesaplamak için astrovizyon.com gibi sitelerdeki anlık gökyüzü haritası ve gezegen konumları hesaplama araçlarından da yararlanılabilir. Hesaplama yaparken doğru tarih ve saat bilgilerinin girilmesi önemlidir, çünkü gezegenlerin konumları sürekli hareket halindedir.

Toplumsal yasalar, toplumu ilgilendiren ve toplum içindeki bireylerin uymak zorunda olduğu yasalardır. Doğal yasalar ise, toplumun her ferdinin sahip olduğu ve devletler tarafından esirgenemeyecek olan bazı temel haklardır. Doğal yasaların bazı örnekleri şunlardır: Yaşam hakkı. Hürriyet. Mutlu bir yaşam sürme. Toplum içinde yaşama. Türünü sürdürme.

Erozyon çeşitleri: Su erozyonu: damla erozyonu; yüzey akış erozyonu; oluk erozyonu; yarıntı erozyonu; akarsu yatağı kaynaklı erozyon. Rüzgar erozyonu: hava akımı ile uçma; yüzeyde sürüklenme; sıçrama. Özel erozyonlar: tünel erozyonu; sivri tepe erozyonu; korunmuş sütun erozyonu. Diğer erozyon türleri: kıyı erozyonu; çığ ve buzul erozyonu.