Erozyon

Erozyonun en büyük nedeni bilinçsiz ve bilimsel ilkelere dayanmayan yanlış arazi kullanımı olarak kabul edilir. Erozyonun diğer önemli nedenleri arasında: Doğal bitki örtüsünün yok edilmesi; Ani su taşkınları; Arazinin çok engebeli ve yüksek rakıma sahip olması; Toprağın yanlış sürülmesi; Orman yangınları; Meralarda aşırı hayvan otlatılması; Düzensiz yağışlar yer alır.

Sakarya Nehri'nin tehlikeli olmasının bazı nedenleri: Taşkınlar: Sakarya Nehri, geçmişte sık sık taşarak yerleşim bölgelerini tehdit etmiştir. Kirlilik: Evsel ve endüstriyel atıklar ile tarımsal faaliyetlerin yol açtığı nitrat kirliliği, Sakarya Nehri'nin su kalitesini düşürmektedir. Kum ocakları: Nehir kıyısında bulunan kum ocakları, erozyona ve tarım arazilerinin zarar görmesine neden olmaktadır. Kaçak yapılaşma: Nehir seddeleri ile arasındaki boşluklara kaçak yapılar inşa edilmesi, sel riski oluşturmaktadır. Kuraklık ve bilinçsiz su kullanımı: Sakarya Nehri'nin doğduğu Sakaryabaşı, kuraklık ve bilinçsiz yer altı suyu kullanımı nedeniyle kuruma tehlikesiyle karşı karşıyadır.

Erozyona Neden Olan Faktörler: İklim: Yağışların düzensiz olması, şiddetli sağanak şeklinde yağması. Topografya: Eğimli araziler, yüksek rakımlı bölgeler. Bitki Örtüsü: Doğal bitki örtüsünün yok edilmesi, orman yangınları. Toprak: Aşınmaya karşı direnci düşük ana kaya tabakaları. İnsan Faktörü: Yanlış tarım uygulamaları, meraların aşırı otlatılması, ormanların tahrip edilmesi. Alınacak Tedbirler: Bitki Örtüsünün Korunması: Mevcut bitki örtüsünün korunması ve yeni bitki örtüsü oluşturulması. Toprak ve Su Koruma Önlemleri: Eğimli arazilerde teraslama yapılması, eğime dik sürüm yapılması. Bilinçlendirme: Çiftçilerin erozyon konusunda bilgilendirilmesi. Düzenli Yerleşim: Dağınık yerleşmelerin düzenli hale getirilmesi. Nadas Yerine Nöbetleşe Ekim: Nadas yerine nöbetleşe ekim sistemine geçilmesi. Orman ve Mera Yönetimi: Ormanların ve meraların aşırı kullanımından kaçınılması, otlatma kapasitesinin aşılması durumunda önlem alınması.

TEMA Vakfı'nın amacı, Türkiye'de doğal varlıkların ve çevre sağlığının korunması, erozyonla mücadele, toprak örtüsü ve toprağın korunması ve ağaçlandırmanın önemi hakkında kamuoyunu eğitmek ve bilinçlendirmektir. TEMA Vakfı'nın diğer amaçları arasında: Erozyonun doğuracağı sonuçlar ve alınacak önlemler konusunda halkı bilgilendirmek; Biyoçeşitlilik, toprak, su ve doğal çevrenin korunmasına ilişkin milli politikaların oluşturulmasına yardımcı olmak; Ağaç ve orman sevgisini topluma mal etmek; Hayvancılığın temeli olan çayır ve meraları koruyup, geliştirmek; Doğal zenginliklerin bilinçsizce kullanılıp, geri dönüşümsüz bir şekilde yok olmasına izin vermemek yer alır. TEMA Vakfı, bu amaçları gerçekleştirmek için gerekli teşkilatın oluşturulmasını, yasaların çıkmasını sağlamakta ve gönüllü kuruluşların öncülüğünde toplumun bütün kesimlerinin desteği ile erozyonla mücadeleyi teşvik etmektedir.

TEMA Vakfı'nın (Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı) amacı şu şekilde özetlenebilir: Ülke topraklarının çölleşme ve erozyon tehlikesine dikkat çekmek ve bu mücadelenin devlet politikası haline gelmesine katkı sağlamak. Toprakla birlikte dünya üzerindeki ekosistemi oluşturan su, orman, biyolojik çeşitlilik gibi tüm doğal varlıkların korunması için çalışmak. Topluma ağaç sevgisi aşılamak ve tarım alanlarını, çayır ve meraları korumak, geliştirmek. Doğal varlıkların korunması ve doğru şekilde yönetilmesi için gerekli yasal düzenlemelerin yapılmasına öncülük etmek.

Yardang, rüzgar (rüzgar erozyonu) etkisiyle oluşur. Rüzgarların yüzeydeki kum ve toprağı aşındırması ve taşıması sonucu, rüzgar yönüne paralel olarak değişen sırtlar ve oluklar meydana gelir.

Karapınar'ın en büyük sorunu olarak su eksikliği ve yeraltı su kaynaklarının aşırı kullanımı öne çıkmaktadır. Karapınar, Türkiye'nin en kurak bölgelerinden biri olup, tarım ve hayvancılık için yer altı su kaynaklarına bağımlıdır. Ayrıca, çölleşme riski de önemli bir tehdit olarak değerlendirilmektedir. Karapınar'ın diğer sorunları arasında mera yetersizliği, tarımsal üretimin sürdürülebilir olmaması ve ekonomik zorluklar da bulunmaktadır.

Kızılırmak Nehri'nin kırmızı akmasının nedeni, doğduğu Sivas'ın İmranlı ilçesindeki toprak yapısıdır. Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Değirmenci'nin açıklamasına göre, Kızılırmak, İmranlı ilçesindeki Kızıdağ'dan doğuyor ve Kızıldağ'da da anlaşılacağı üzere ismini kırmızı toprak yapısından alıyor. Irmağın erozyonla getirdiği malzemeler, o kırmızı topraklar dolayısıyla suya karışarak nehre kızıl bir renk veriyor. Kızılırmak, Sivas'tan Ankara'ya giderken Kırıkkale'den bakıldığında ise pırıl pırıl ve mavi renkli akıyor. Ayrıca, Sivas'ta Kızıldağ'ın eteklerinden doğan Kızılırmak Nehri'nin bahar aylarında renk değiştirdiği ve kızıllığına en çok Fadlum Irmağı'nın jips toprak taşınımı ile katkı sağladığı da ifade ediliyor.

Yüksek gelgitin neden tehlikeli olduğuna dair bir bilgi bulunamamıştır. Ancak, yüksek gelgitin bazı etkileri şunlardır: Kıyı taşkınları. Deniz ekosistemi. Denizcilik faaliyetleri. Gelgitlerin etkileri hakkında daha fazla bilgi almak için evrimagaci.org, ansiklopedi.tubitak.gov.tr ve web.archive.org gibi kaynaklar kullanılabilir.

Kanyon vadiler, genellikle akarsuların derine doğru aşındırması ile oluşur. Kanyon oluşumunda etkili olan faktörler: Erozyon: Su, rüzgar ve buzun aşındırıcı etkisi. Tektonik hareketler: Yer kabuğunun ayrılması veya çarpışması. Fiziksel aşınma: Sıcaklık dalgalanmaları ve donma-çözülme süreçleri. Kimyasal aşınma: Su ve kimyasalların kayalarla reaksiyonu. Biyolojik aşınma: Bitki kökleri ve mikroorganizmaların etkisi. Kanyonlar, ayrıca iki dağ zirvesi arasındaki yarıktan da görülebilir. Türkiye'de kanyon vadilere örnek olarak Antalya'daki Köprülü Kanyon, Kastamonu'daki Valla ve Ersizlerdere Kanyonu, Artvin'deki Cehennemdere Kanyonu ve Muğla'daki Saklıkent Kanyonu verilebilir. Dünya'nın en büyük kanyonlarından biri, ABD'nin Arizona eyaletinde bulunan Büyük Kanyon'dur.

Dere suyu, çeşitli nedenlerle tehlikeli olabilir: Kirlilik ve çözünmüş maddeler. Sağlık açısından tehlikeler. Bakteri ve parazitler. Erozyon ve sel riski.

Yamaçların tehlikeli olmasının bazı nedenleri: Heyelan riski. Erozyon. Doğal afetler. Hatalı arazi kullanımı. Ayrıca, bazı özel durumlarda: Güney yamaçlar. Rüzgârın tersi yönündeki yamaçlar. Düz ve orta eğimdeki yamaçlar.

Konya Ovası'nın en büyük sorunu, yeraltı su kaynaklarının aşırı ve kontrolsüz kullanımı nedeniyle yaşanan su krizidir. Diğer önemli sorunlar arasında erozyon, sulama yetersizliği, toprak sığlığı, drenaj sorunları, tuzluluk ve alkalilik yer almaktadır.

Tafoniler, genellikle kurak ve yarı kurak bölgelerde oluşur ve oluşumunda birkaç etken rol oynar: Günlük sıcaklık değişimleri: Çöl iklimlerinde gündüz ve gece arasındaki sıcaklık farkı 20 dereceden fazla olabilir. Kimyasal ayrışma: Tuz kristallerinin kayadaki deliklerde veya çatlaklarda birikmesi ve su buharlaştığında bu kristallerin büyümesi, kayaya basınç uygulayarak çatlakların oluşmasına yol açar. Rüzgâr erozyonu: Rüzgarın aşındırma kuvveti, çatlakların genişlemesine ve tafonilerin oluşmasına katkıda bulunur. Donma-çözülme: Kayaların içindeki suyun donup çözülmesi de tafoni oluşumuna etki edebilir. Tafoniler, granit, kumtaşı ve kireçtaşı gibi granül kayalarda görülür ve oluşumları kayanın türüne, çevresel faktörlere ve zaman içindeki değişikliklere bağlı olarak farklılık gösterir.

Yardang, hakim rüzgar yönüne paralel olarak uzanan, keskin sırtlarla ayrılmış ve ana çizgileriyle "U" profil gösteren oluklardır. Kil, silt gibi gevşek tortul kayaçların rüzgar tarafından aşındırılması sonucu meydana gelirler. Yardangların bazı özellikleri: Boyut: 5 metreden yüksek değildir ve uzunlukları 10 metreyi geçmez. Görünüm: Oval veya sırt şeklinde olabilirler. Bulunduğu yerler: Kurak bölgeler, özellikle çöller (Moğolistan, İran, Mısır, Sudan, Türkmenistan, ABD). Türkiye'de görüldüğü yerler: Kapadokya'daki volkanik tüf kayalar (Göreme Vadisi, Paşabağı Vadisi, Devrent Vadisi). Ayrıca, yardangların Ay ve Mars gibi gezegenlerde de görülebileceği bilinmektedir.

Lapyalar, karstik sahalarda, kalkerlerin yüzeyinde oluşur. Oluşumunda rol oynayan faktörler: kalkerlerin saflık derecesi ve masif veya diyaklazlı yapıda olması gibi litolojik özellikler; kalker zeminin yatay veya eğimli olması; zeminin çıplak veya bitki-humus örtüsüyle kaplı bulunması. Oluşum süreci: Kireçtaşlarının erimesiyle. Yoğun CO2 etkisiyle. Fiziksel parçalanma da oluşum sürecinde rol oynar; oyuk, delik, oluk ve kanalların genişleyip derinleşmesiyle gerçekleşir.

Karapınar'da kum fırtınalarının oluşmasının başlıca nedenleri: Kurak iklim ve orman eksikliği. Aşırı otlatma. Toprak yapısı. Küresel iklim değişikliği. 1960'lı yıllardan itibaren yapılan ağaçlandırma ve rüzgâr çitleri gibi önlemlerle kumul hareketi durdurulmuş, ancak son yıllarda Karacadağ yönünden kumulların Karapınar'a doğru hareketinin yeniden gözlendiği belirtilmektedir.

Erozyon, Türkiye'de en çok İç Anadolu Bölgesi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde görülür. İç Anadolu Bölgesi: Tuz Gölü çevresi ve Konya civarında rüzgâr erozyonu yaygındır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Yağışların büyük kısmının şiddetli sağanak şeklinde olması nedeniyle bölgede fazla erozyon meydana gelir. Doğu Anadolu Bölgesi: Iğdır, Kars, Erzincan ve Erzurum dışında bölgenin diğer kısımlarında erozyon sıkça görülür. Erozyonun görülmesinde bitki örtüsünün cılızlığı, engebenin fazla olması, iklim koşulları ve yanlış arazi kullanımı gibi etkenler rol oynar.

Patara'da kumun bulunmasının nedeni, tamamen doğal oluşumdur. Patara kum tepeleri, rüzgar ve dalgaların doğal akışında sertleşerek oluşmuştur.

Coğrafyada platolar çeşitli jeolojik süreçlerin sonucu oluşur. Başlıca oluşum süreçleri şunlardır: Tektonik hareketler. Erozyon. Tortul çökelme. Volkanik faaliyetler. Ayrıca, deniz seviyesindeki bir düzlüğün binlerce yıl önce yer hareketleri sonucu tekrar yükselmesi ile de platolar oluşabilir.