Erozyon

Erozyonun en büyük nedeni, insanların doğal ortama bilinçsiz müdahalesi sonucu doğal dengenin bozulmasıdır. Diğer önemli erozyon nedenleri şunlardır: Yer şekillerinin engebeli ve eğimli olması. İklimin etkisi. Bitki örtüsünün yok edilmesi. Yanlış arazi kullanımı.

Sakarya Nehri, çeşitli nedenlerle tehlikeli olarak değerlendirilmektedir: 1. Kirlilik: Nehir, çevresinde bulunan kum ocakları ve evsel-endüstriyel atıklar nedeniyle ciddi kirlilik tehdidi altındadır. 2. Erozyon: Nehrin doğduğu Eskişehir'den döküldüğü Sakarya'nın Karasu ilçesine kadar olan güzergahta erozyon sorunları yaşanmaktadır. 3. Kuruma Tehlikesi: Artan kuraklık ve bilinçsizce açılan yer altı kuyuları, nehrin beslenmesini doğrudan etkileyerek kuruma riskine neden olmaktadır. 4. İstanbul'a Su Temini: Sakarya Nehri'nin suları, Melen Projesi kapsamında İstanbul'a taşınmakta ve bu da nehrin ekosistemini daha da tehlikeye atmaktadır.

Erozyona Neden Olan Faktörler: 1. Yer Şekillerinin Engebeli ve Eğimli Olması: Yağmur sularının hızlı yüzeysel akışa geçmesi erozyonu artırır. 2. İklimin Etkisi: Ani sağanak yağışlar ve düzensiz yağış rejimi erozyon şiddetini artırır. 3. Doğal Bitki Örtüsünün Yok Edilmesi: Ağaçların kesilmesi ve aşırı otlatma, toprağı rüzgar ve su erozyonuna açık hale getirir. 4. Yanlış Arazi Kullanımı: Orman alanlarının tarıma açılması ve tarıma uygun olmayan yerlerde tarım yapılması erozyonu artırır. 5. Ana Materyalin Etkisi: Gevşek ve dirençsiz araziler daha çabuk aşınır. Alınacak Tedbirler: 1. Doğal Bitki Örtüsünün Korunması: Boş arazilerde ağaçlandırma faaliyetleri yürütülmelidir. 2. Eğime Dik Ekim: Toprak, eğime dik olarak işlenmelidir. 3. Sulak Alanların Ağaçlandırılması: Sulak alanların giriş kanalları ağaçlandırılmalıdır. 4. Rüzgar Engelleri: Rüzgarların fazla ve etkili olduğu bölgelerde hız faktörünü aza indirecek yapılar inşa edilmelidir. 5. Nadas Uygulamasının Kaldırılması: Toprağın bir yıl dinlendirilmesi terk edilmelidir. 6. Toplum Bilinçlendirmesi: Erozyon ile mücadele kapsamında insanlar bilinçlendirilmelidir.

TEMA Vakfı'nın amacı, erozyon ile mücadele, ağaçlandırma ve doğal varlıkların korunmasıdır. Vakfın diğer hedefleri arasında: çölleşme ve toprak kaymasına karşı duyarlılık kazandırmak; tarım alanları, su kaynakları ve doğal yaşamın korunmasını sağlamak; çevre konularında bilinçlendirme ve eğitim programları uygulamak; kırsal kalkınma ve iklim değişikliği ile ilgili projeler yürütmek.

TEMA Vakfı'nın amacı, erozyonla mücadele etmek, ağaçlandırma ve doğal varlıkların korunmasını sağlamaktır. Bu amaçlar doğrultusunda vakıf, ayrıca şu hedefleri de gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır: - Toplumda çevreye karşı duyarlılık kazandırmak. - Devlet politikası olarak çevre koruma ve sürdürülebilir kalkınma konularında çalışmalar yapmak. - Yasal düzenlemeler için öneride bulunmak ve kamuoyu oluşturmak.

Yardang, rüzgarların etkisiyle oluşan bir dış kuvvettir.

Karapınar'ın en büyük sorunları arasında yeraltı sularının çekilmesi ve buna bağlı olarak oluşan obruklar öne çıkmaktadır. Ayrıca, kuraklık ve rüzgar erozyonu da bölgedeki diğer önemli çevresel problemlerdir.

Kızılırmak Nehri, Sivas'ın İmranlı ilçesinden doğup uzun bir mesafe boyunca kırmızı akmasının nedeni, doğduğu bölgedeki toprak yapısıdır. Cumhuriyet Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Değirmenci'ye göre, nehrin rengi şu şekilde açıklanmaktadır: 1. Jeolojik Yapı: Kızılırmak, Kızıdağ'dan doğar ve bu dağ, kırmızı toprak yapısıyla bilinir. 2. Erozyon: Nehrin erozyonla getirdiği malzemeler, o kırmızı topraklara karışır ve suya kızıl bir renk verir. Bu kızıllık, Hirfanlı Barajı'na ulaşana kadar devam eder; barajda nehir çamurunu ve kızıllığını bırakıp Kırıkkale üzerinden masmavi bir şekilde akar.

Yüksek gelgit, çeşitli tehlikeler yaratabilir: 1. Su Baskınları ve Erozyon: Yüksek gelgitler, kıyı bölgelerinde su baskınlarına ve erozyona neden olabilir. 2. Navigasyon Riskleri: Deniz seviyesindeki değişiklikler, su derinliğini etkileyerek gemi hareketlerini tehlikeye atar. 3. Fırtına Dalgalanmaları: Yüksek gelgitler, kasırga ve fırtına gibi hava olaylarıyla birleştiğinde, anormal derecede yüksek su seviyelerine ve şiddetli kıyı taşkınlarına yol açabilir. 4. Sağlık Riskleri: Gelgitlerin deniz ekosistemleri üzerindeki etkisi, besin dağılımını ve deniz organizmalarının davranışlarını değiştirerek, deniz canlılarının ve insanların sağlığını olumsuz etkileyebilir.

Kanyon vadi, akarsuların yataklarını derine aşındırması sonucu oluşur. Bu süreç, genellikle şu adımlarla gerçekleşir: 1. Fiziksel Aşındırma: Akarsu, özellikle eğimin fazla olduğu yerlerde kazandığı güçle yatağı içinde ve çevresinde kırma ve koparma yapar. 2. Çöküntü ve Yarık: Yeraltı sularının aktığı bölgelerde yarattığı aşınım, kaya yapısına bağlı olarak üst katmanlarda çöküntü ve yarıklar oluşturur. 3. Tektonik Hareketler: Fay kırıkları ve tektonik hareketler de kanyon oluşumunda yardımcı rol oynar. Sonuç olarak, bu süreçlerin birleşimi ile dik yamaçlı, derin ve dar bir kanal ortaya çıkar.

Dere suyu, çeşitli nedenlerle tehlikeli olabilir: 1. Kirlilik ve Çözünmüş Maddeler: Dere suları, tarım ilaçları, kimyasal gübreler ve sanayi atıkları gibi kirleticilerle aşırı derecede kirlenebilir. 2. Sağlık Açısından Tehlikeler: Kirli sular, sağlık açısından tehlikeli su yosunlarının artmasına neden olabilir ve bu yosunlar suyu yeşile boyayan koloniler oluşturur. 3. Erozyon ve Sel Riski: Dere yataklarının betonlaşması ve daraltılması, suyun taşıma kapasitesini olumsuz etkiler, erozyon ve su baskınlarına yol açar.

Yamaçlar, çeşitli nedenlerle tehlikeli olabilir: 1. Heyelan Riski: Yamaçların hareket etmesi sonucu toprak, kaya ve diğer malzemelerin kayması, heyelan gibi doğal afetlere yol açabilir. Bu durum, can ve mal kayıplarına neden olabilir. 2. Erozyon: Yamaçların eğimli yapısı, su akışını hızlandırarak erozyona yol açar. Erozyon, tarım arazilerinin tahrip olmasına ve su kaynaklarının kirlenmesine sebep olabilir. 3. Doğal Afetler: Deprem, sel gibi doğal afetler, yamaçların dengesini bozarak heyelan ve kaya düşmeleri gibi tehlikeleri artırır. 4. Hatalı Arazi Kullanımı: Yamaçların doğal dengesini bozan insan faaliyetleri, toprak kaymalarını tetikleyebilir.

Konya Ovası'nın en büyük sorunları arasında kuraklık ve erozyon öne çıkmaktadır. Diğer önemli sorunlar ise şunlardır: - Yeraltı sularının çekilmesi: Bu durum obruk oluşumlarını artırmakta ve tarım alanlarını tehdit etmektedir. - Toprak sorunları: Tuzluluk, alkalilik, drenaj sorunları ve toprak sığlığı gibi problemler mevcuttur. - Beşeri faktörler: Doğal bitki örtüsünün tahribi, yanlış arazi kullanımı ve toprak kirliliği de ovanın sorunlarını derinleştirmektedir.

Tafoniler, kayaların sular tarafından yumuşak kısımlarının eritilmesi ve aşındırılması sonucu oluşur. Oluşum süreci şu şekilde gerçekleşir: 1. Sıcaklık Farkları: Çöl gibi kurak bölgelerde gündüz ve gece sıcaklığı arasındaki büyük farklar kayaların genleşmesine ve çatlamasına neden olur. 2. Rüzgar Aşındırması: Çatlaklardan içeri giren rüzgarlar, kayaların çözünebilen kısımlarını aşındırarak oyuklar oluşturur. 3. Zaman: Bu süreç binlerce yıl sürebilir ve sonuçta kuş yuvasına benzeyen tafoniler ortaya çıkar.

Yardang, rüzgarların gevşek malzemeleri aşındırması sonucu oluşan, "U" profilli birbirinden keskin sırtlara verilen addır.

Lapya, kalkerli yamaçlarda yağmur ve kar sularının yüzeyi eriterek açtıkları küçük oluklardır. Lapya oluşumunda etkili olan faktörler şunlardır: - Kayaç cinsi. - İklim. - Suyun içindeki CO2 miktarı. Dolayısıyla, lapyaların oluşumu, yağış sularının kalkerli arazileri aşındırması ve eritmesiyle gerçekleşir.

Karapınar'da kum fırtınalarının oluşmasının başlıca nedenleri şunlardır: 1. İklim ve Toprak Yapısı: Karapınar, kurak bir iklim ve kireçli-kili materyalden oluşan göl tortulları nedeniyle zayıf bozkır örtüsüne sahiptir. 2. Rüzgâr Etkisi: Erozyon ve rüzgârın etkisiyle topraktan geriye kalan kumlar hareket etmeye başlamış ve kara kumullarına dönüşmüştür. 3. İnsan Faktörü: Yanlış toprak yönetimi, tarım alanlarının açılması ve marjinal sahaların tarıma kazandırılması, kum fırtınalarının şiddetini artırmıştır.

Erozyon en çok Karadeniz Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde görülür. Diğer bölgelerde görülme sıklığı ise şu şekildedir: - İç Anadolu Bölgesi: Erozyon riskinin en fazla olduğu ikinci bölgedir. - Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Erozyon hızının yüksek olduğu alanlar mevcuttur. - Akdeniz Bölgesi: Özellikle Toros dağlarının yamaçlarında erozyon şiddeti artmaktadır.

Tortum Şelalesi, iki ana nedenle tehlikeli olarak değerlendirilmektedir: 1. Erozyon Tehdidi: Şelaleyi besleyen Tortum Gölü, yılda ortalama 2,5 milyon ton alüvyonla dolmakta ve her yıl 15-20 metrekarelik bir bölüm karaya dönüşmektedir. 2. Heyelan Riski: Şelalenin çevresindeki yürüyüş merdivenlerinde sık sık heyelanlar meydana gelmektedir.

Patara'da kumun bulunmasının nedeni, bölgenin coğrafi konumu ve doğal süreçlerdir. Ana sebepler: - Rüzgar erozyonu: Bölgenin çok rüzgarlı olması, kum tanelerinin havada uçuşmasına ve birikerek kum tepeleri oluşturmasına yol açar. - Dalgaların etkisi: Akdeniz'in dalgaları, kıyıya vurarak kum öbekleri oluşturur ve bu kumlar gelgitlerle denizden uzağa taşınır. - Tarihî koruma önlemleri: Atatürk'ün talimatıyla 1930'lu yıllarda kumul hareketini önlemek için bölgeye özel bitkiler ve ağaçlar dikilmiştir.