DivanEdebiyatı

Divan nesri, Divan edebiyatında şiirin yanında yer alan düzyazı türüdür. Divan nesrinin bazı özellikleri: Dil: Yabancı sözcük ve tamlamalarla yüklüdür. Söyleyiş: Konu ve düşünceden çok, söyleyiş güzelliğine önem verilir. Cümleler: Uzun ve secili (uyaklı) cümlelerden oluşur. Paragraf düzeni: Yoktur. Noktalama işaretleri: Kullanılmaz. İşlenen konular: Dini-ahlaki konular ağırlıklıdır, ayrıca tarihi olaylar, gezi izlenimleri ve bireysel duygular da işlenir. Divan nesri, üslup açısından sade, orta ve süslü olmak üzere üç ana bölüme ayrılır.

13,5 edebiyatta ne olduğuna dair bilgi bulunamadı. Ancak, AYT edebiyat sınavında yer alan bazı konular şunlardır: Anlam bilgisi. Şiir bilgisi. Edebi sanatlar. İslamiyet öncesi Türk edebiyatı ve geçiş dönemi. Halk edebiyatı. Divan edebiyatı. Tanzimat edebiyatı. Servetifünun ve Fecr-i Ati edebiyatı. Milli edebiyat. Cumhuriyet dönemi edebiyatı. Edebî akımlar. Roman özetleri.

Divan edebiyatı gazeli, genellikle aşk, şarap, güzellik ve aşkın ıstırabı gibi konuları işleyen, beyit sayısı 5 ile 15 arasında değişen nazım biçimidir. Gazel, Arapça kökenli bir kelime olup, kadınlarla sevgi üzerine konuşmayı ifade eder. Gazelin bazı bölümleri: Matla: İlk beyit, kendi içinde kafiyelidir. Hüsn-i matla: Matladan sonraki beyit. Makta: Son beyit. Hüsn-i makta: Maktadan önceki beyit. Beytü’l-gazel veya Şah beyit: Gazelin en güzel beyti. Gazeller, aruz ölçüsüyle yazılır ve bestelenerek okunur.

Divan edebiyatında mahlas, şairlerin eserlerinde kullandıkları takma ad veya sanat ismidir. Mahlas, şairin asıl adının yerine geçer ve şiirde kişisel bir mühür ve imza işlevi görür. Mahlas kullanımı, İran edebiyatının etkisiyle başlamış ve ilk olarak Şeyhî tarafından başlatılmıştır.

Düz kafiye, özellikle mesnevi, kaside ve gazel türlerinde sıkça kullanılır. Düz kafiyenin kullanıldığı bazı şiir türleri: Beyitler: Beyitlerde her iki dize düz kafiye ile yazılabilir. Dörtlükler: Dörtlüklerde genellikle tüm dizeler düz kafiye ile yazılır. Düz kafiye, "aabb", "aaab", "aaxa", "aaaa", "bbba" gibi düzenlerde kullanılabilir.

Can Veren Pervaneler kitabında yer alan bazı şiirler şunlardır: "Can Veren Pervaneler" - Cemalettin Turan. "Şemine Yüzünün Niçe Pervâne" - Ahmedi. "Pervaneler" - Ugur Darcan. "Dönsün Pervâneler" - Sezai Efiloğlu. Ayrıca, kitapta divan şiirinin ustalarına ait birçok beyit ve söz de yer almaktadır. Kitabın içeriği hakkında daha fazla bilgi için Hayati İnanç'ın YouTube'daki "Can Veren Pervaneler" videolarına da başvurulabilir.

Divan edebiyatında mahlas ve tapşırma arasındaki temel farklar şunlardır: Anlam: Mahlas, sanatçının asıl adı yerine geçen ve genellikle kişisel, duygusal ve bireysel anlamlar taşıyan bir takma addır. Kullanım Yeri: Mahlas, şiirin her yerinde kullanılabilirken, tapşırma genellikle son dörtlükte yer alır. Amaç: Mahlasın amacı, kimliği gizlemek veya edebi bir gelenek sürdürmek olabilirken, tapşırmanın amacı şiirin sahibini açıkça belirtmektir.

18. yüzyılda yaşamış bazı sanatçılar: Ressamlar: Claudius Herr; Suzuki Harunobu; Utagawa Toyokuni. Müzisyenler: Seyyit Vehbi; Sünbülzade Vehbi; Enderunlu Fazıl; Koca Ragıp Paşa; Sürurî; Fıtnat Hanım; Haşmet. Divan edebiyatı şairleri: Nedim; Şeyh Galib; Nazîm; Enderunlu Fâzıl; Koca Ragıp Paşa; Fıtnat Hanım; Sümbülzâde Vehbî. Düzyazı yazarları: Silahdarzâde; Raşid; Salim; Safayî; Ramiz; Esrar Dede.

10. sınıf edebiyat dersinde öğretilen gazel türleri şunlardır: Âşıkane gazel: Aşkın verdiği hazzı, mutluluğu, ayrılığın verdiği elemi ve acıyı anlatır. Rindâne gazel: Dünya zevklerinden söz eder. Şûhâne gazel: Doğrudan sevgilinin güzelliğinden ve ona duyulan arzudan bahseder. Sûfiyâne veya ârifâne gazel: Tasavvufi düşünceyi, dini inançları ve tarikat sistemlerini ele alır. Hikemî veya hakîmâne gazel: Felsefi konuları işler. Ayrıca, gazeller beyit sayılarına göre de sınıflandırılabilir: 5-9 beyitten oluşan gazeller; 15 beyte kadar olan gazeller; 15 beyitten uzun olan gazeller (gazel-i mutavvel).

Can Veren Pervaneler, divan edebiyatı eserlerini ve dönemini en güzel şekilde anlatan Hayati İnanç'ın bir kitap serisidir. Kitaplarda, klasik şiirden ve şairlerden bahsedilirken, dostlarla yapılan sohbetlerde sorulan "Nereden geldin, hangi yollarda gezdin, hangi merhalelerden geçtin, bu günlere nasıl geldin?" sorularına Hayati İnanç, kendi yaşamından ve deneyimlerinden örnekler vererek yanıt verir. Ayrıca, mutluluğa, huzura ve selamete kavuşmanın formülleri paylaşılır ve şiirlerin, beyitlerin anlamlarına yer verilir.

Divan edebiyatında makta, gazel ve kasidenin son beytinde bulunur. Gazelde makta, son beyittir. Kasidede ise makta, son beyit olarak yer alır.

Divan edebiyatında şairlerin şiirlerinin toplandığı eserlere "divan" adı verilir. Ayrıca, bir şairin tüm şiirlerini değil, belirli bir kısmını içeren küçük eserlere ise "divançeler" denir.

Divan edebiyatında telmih sanatına dair bazı örnekler: Mualla-paye Sultan Ahmed ol hakân-ı âdil kim. Ne büyüksün ki kanın kurtarıyor Tevhid’i / Bedr’in aslanları ancak bu kadar şanlı idi. Gökyüzünde Îsâ ile / Tûr dağında Mûsâ ile / Elindeki âsâ ile / Çağırayım Mevlâm seni. Telmih, Divan edebiyatında sıkça kullanılan bir söz sanatıdır ve genellikle tarihsel olaylar, önemli kişiler veya mitler hatırlatılır.

Ziya Paşa, gazel türünde eserler vermiştir. Gazel, Divan edebiyatında en fazla görülen nazım şeklidir ve genellikle aşk, güzellik, içki gibi konuları işler. Ziya Paşa'nın gazelleri arasında öne çıkan bazı türler şunlardır: Na-tamam Gazel: Genellikle 3 veya 4 beyit olarak yazılan kısa gazeller. Musammat Gazel: İç kafiye kullanılarak yazılmış gazeller. Mükerrer Gazel: Her mısrasında aks sanatı yapılan gazeller. Müzeyyel Gazel: Şairin kendi gazeline daha sonra başka bir kişiyi övmek için eklemeler yaptığı gazeller. Ziya Paşa'nın en bilinen gazellerinden biri, "Görmeden âsâr-ı Nisanın bahâr elden gider" başlıklı gazelidir.

Şehrengiz, Divan edebiyatında bir şehri ve o şehrin güzelliklerini anlatan eserlerdir. Özellikleri: Daha çok klasik mesnevî tarzında kaleme alınırlar. Eserlerin başında şehirle ilgili genel bilgiler verilir ve şehre övgü düzülür. Bazen bahar ve tabiat tasvirleri yapıldıktan sonra, bir şehirdeki güzellerin bir veya iki beyitlik tanımları verilir. Bu tür eserler, Müslümanların toplum ve şehir anlayışını ortaya koyması açısından önemli tarihi vesikalar olarak da kabul edilir. Türleri: Tek bir güzel ile hasbihal ve şehirde sergüzeştnâme şeklinde yazılanlar. Bir şehrin güzellerini ve zanaat erbabını tasvir edenler. Bir şehrin doğal ve tarihi güzelliklerini, kültür ve sosyal özelliklerini anlatanlar. Bazı meşhur şehrengizler: Mesîhî, "Şehr-engîz Der Medh-i Cüvânân-ı Edirne". Zâtî, "Şehr-engîz-i Edirne". Kâtib Davud, "Şehr-engîz-i İstanbul". Taşlıcalı Yahyâ, "Şehr-engîz-i İstanbul". Lâmi'î Çelebi, "Şehr-engîz-i Bursa".

Divan edebiyatında beyit türleri şunlardır: Beyt-i Musarra: Kafiyeli iki mısradan oluşan beyit. Beyt-i Müfred (Müfred ya da Fert): Mısraları kafiyeli olmayan beyit. Berceste: Beyitlerin en kafiyeli, anlamlı ve akılda kalıcı kısmı. Makta Beyti: Beyitlerin son mısrası. Ayrıca, beyitlerle kurulan nazım biçimleri arasında gazel, kaside, mesnevi, kıt’a gibi türler de bulunur.

Ağdalı üslup, genellikle Divan Edebiyatı akımına aittir. Ağdalı üslup, aynı zamanda Sebk-i Hindi akımında da görülür.

Divan edebiyatı nesri, sade, orta ve süslü (sanatlı) üslup olmak üzere üç farklı tarzda yazılmıştır. Sade nesir: Halkın konuştuğu dile bağlı kalınarak, sanatsız ve yalın bir dille yazılmıştır. Orta nesir: Günlük konuşma dilinden ayrılmış, zaman zaman süslü nesrin niteliklerini taşıyan, ancak anlatılmak isteneni anlaşılır bir şekilde ortaya koyan nesirdir. Süslü (sanatlı) nesir: Hüner ve marifet göstermek amacıyla yazılmış, Arapça ve Farsça sözcük ve tamlamalarla yüklü, secilerin ve söz-anlam sanatlarının kullanıldığı bir üsluptur.

Divan edebiyatında mahlas beyti, şairin adının veya mahlasının geçtiği beyittir. Gazel ve kasidelerde mahlas beyti, genellikle son beyitte yer alır ve bu nedenle "makta" veya "taç beyit" olarak da adlandırılır.

Kaside, Arap edebiyatının ilk dönemlerinde doğmuş ve Cahiliye döneminde büyük şairlerin elinde zirvesine ulaşmıştır. İslam coğrafyasında ise kaside, yapısında meydana gelen bazı değişikliklerle en çok kullanılan şiir biçimlerinden biri olmuştur. Türk edebiyatında kaside nazım şeklinin kullanılmaya başlanması 13. yüzyıla kadar iner. Osmanlı dönemi kaside edebiyatı, kuru bir övgü ve yergiler yığını olmaktan öte, devrinin pek çok bakımdan şahitliğini yapan ve Türk sosyal tarihinin yazımında önemli bir işlev gören eserler olarak kabul edilir. Dolayısıyla, kasidenin ait olduğu kesin bir dönem belirtmek yerine, farklı edebiyatlarda ve dönemlerde var olduğunu söylemek daha doğru olacaktır.