Akarsular

Antalya'daki şelaleler, Düden Çayı, Köprü Çayı ve Manavgat Nehri gibi akarsular üzerindedir.

Akarsularla ilgili bazı temel terimler şunlardır: 1. Akarsu Kaynağı: Akarsuyun doğduğu yerdir. 2. Akarsu Ağzı: Akarsuyun denize veya göle döküldüğü yerdir. 3. Akarsu Yatağı: Kaynakla ağız arasında uzanan, akarsuyun içinden aktığı çukurluktur. 4. Akarsu Vadisi: Akarsuların yatağı aşındırmasıyla oluşan çukurluktur. 5. Akarsu Havzası: Bir akarsuyun bütün kollarıyla birlikte sularını topladığı alandır. 6. Su Bölümü Çizgisi: İki akarsu havzasını birbirinden ayıran sınırdır. 7. Akarsu Debisi (Akımı): Akarsu yatağının bir kesitinden geçen su miktarının m³/sn cinsinden değeridir. 8. Akarsu Rejimi: Akarsuyun yıl içerisindeki debi değişiklikleridir. 9. Akarsu Hızı: Akarsuyun birim zamanda aldığı yoldur (m/sn). 10. Taban Seviyesi: Akarsuların aşındırmalarını durdurdukları deniz seviyesidir.

Akarsu ağızlarında yaşayan balıklar arasında tatlı su balıkları ve göçmen balık türleri bulunur. Tatlı su balıkları arasında şunlar yer alır: - alabalık; - sazan; - levrek; - yaygın sülük. Göçmen balık türleri ise üreme dönemlerinde tatlısu akarsularına göç ederler ve bu türler arasında somon ve yılan balığı bulunur.

Türkiye dilsiz haritasında akarsular ve göller aşağıdaki kaynaklarda bulunabilir: 1. cografyaharita.com: Türkiye'nin akarsu ve göllerini gösteren dilsiz haritalar sunmaktadır. 2. sabah.com.tr: Renksiz ve renkli dilsiz Türkiye haritaları ile dağlar, ovalar, akarsular ve göllerin detaylı olarak gösterildiği bir kaynaktır. 3. dsi.gov.tr: Türkiye'deki akarsular ve göller hakkında bilgi ve haritalar içeren bir kaynaktır.

Akarsu hızının en fazla olduğu yer, akarsuyun en derin yerinin üzerinde ve yüzeyin biraz altındadır.

Coğrafya bağlamında çağlayan ve şelale arasındaki fark, suyun düşme yüksekliği ve hacmidir. Çağlayan, küçük bir akarsuyun çok yüksek olmayan bir yerden dökülüp aktığı yerdir. Şelale ise, suyun daha yüksek bir yerden ve genellikle daha fazla hacimle düştüğü çağlayanların büyüklerine verilen addır.

Evet, menderes akarsuyun boyunu uzatır.

Türkiye akarsu haritasını okumak için aşağıdaki bilgilere dikkat etmek gerekir: 1. Akarsuların isimleri haritada belirtilmiştir. 2. Akarsuların döküldüğü yerler de haritada gösterilmiştir. 3. Akarsuların genel özellikleri haritada yer alabilir. Türkiye'deki akarsuların genellikle düzensiz rejime, düşük debiye ve kısa boylara sahip olduğu bilgisi bu kapsamda değerlendirilebilir. Akarsuların yatak eğimlerinin fazla olması nedeniyle hızlı aktıkları ve bu durumun hidroelektrik potansiyelini artırdığı da haritalarda belirtilebilir.

Kağızman'ın coğrafi yapısı şu özelliklerle karakterize edilir: 1. Yüzölçümü ve Yükseklikler: Kağızman, 1972 km²'lik bir alana sahiptir ve yükseklik farklılıkları 1100-1600 m arasında değişir. 2. Konum: Kars iline bağlı olan Kağızman, kuzeyinde Kars merkez ve Selim, doğusunda Tuzluca, batısında Sarıkamış, güneyinde ise Ağrı ile komşudur. 3. Tektonik Yapı: İlçe, coğrafi bakımdan tektonik oluşumunu tamamlamamış olup, faylar ve kırıklar üzerinde yerleşilmiştir. 4. Dağlık Alanlar: Bölgede Aladağ, Yağlıca Dağı ve Kazıkkıran Dağı gibi önemli dağlık alanlar bulunur. 5. Akarsular: Aras Nehri ve Kötek Deresi, ilçenin başlıca akarsulardır. 6. Göller: Denizgölü, Kamışlı Gölü ve Çengilli Gölü gibi tatlı su gölleri de ilçede yer alır.

Memba ve mansap terimleri, akarsuların yön ve şekil değişikliklerini ifade eden kavramlardır. - Memba: Bir akarsu kesitinde kaynak tarafında kalan bölümdür. - Mansap: Akarsu kesitinin uç kısmında, akarsuyun denize döküldüğü veya başka bir akarsu ile birleştiği bölgedir.

Akım rejimi ve debi arasındaki fark şu şekildedir: - Akım rejimi, akarsuyun yıl içerisinde gösterdiği debi değişimlerini ifade eder. - Debi ise, akarsuyun herhangi bir kesitinden birim zamanda geçen su miktarını, yani akımın miktarını belirtir.

Sel rejimli akarsular, sağanak yağışlarla birden kabaran ve daha sonra kuruyacak hale gelen akarsulardır. Türkiye'de bu tür akarsulara İç Anadolu Bölgesi'nde sıkça rastlanır.

U şekilli vadiler, boğaz vadiler olarak da bilinir ve akarsuların sıradağları enine keserek oluşturduğu vadilerdir.

Türkiye'deki bazı akarsu isimleri şunlardır: Karadeniz'e Dökülenler: Sakarya, Filyos, Kızılırmak, Yeşilırmak, Çoruh. Ege Denizi'ne Dökülenler: Meriç, Bakırçay, Gediz, Küçük Menderes, Büyük Menderes. Akdeniz'e Dökülenler: Dalaman, Eşen, Aksu, Köprü Çayı, Manavgat, Göksu, Seyhan, Ceyhan, Asi. Marmara Denizi'ne Dökülenler: Susurluk. Hazar Denizi'ne Dökülenler: Kura, Aras. Basra Körfezi'ne Dökülenler: Fırat, Dicle.

Kızılırmak Nehri ile birleşen bazı akarsular şunlardır: Acısu; Tödürge Gölü kaynağı; Koç Deresi (Hafik yakınlarında); Tavra Deresi (Sakar Dağı'ndan doğan); Cebinırmak (Yıldız Dağı'ndan doğan); Kalınırmak (Kavak Deresi'nin birleştiği); Bozüyük Çayı (Karababa Dağı'ndan doğan).

Türkiye'de yer alan en büyük üç akarsu şunlardır: 1. Kızılırmak (1.355 km). 2. Fırat (1.263 km). 3. Sakarya (824 km).

Menderes oluşturan akarsuyun özellikleri şunlardır: 1. Yatak eğimi azdır. 2. Akış hızı düşüktür. 3. Aşındırma gücü azalmıştır. 4. Boyu uzamıştır. 5. Sık sık yatak değiştirir. 6. Hem aşındırma hem de biriktirme yapar.

Kıyıda biriktirdikleriyle ifadesi, dalgaların ve akarsuların taşıdığı malzemeleri kıyı bölgelerinde biriktirmesi anlamına gelir. Bu birikim sonucunda şu şekiller oluşur: - Kıyı seti (kıyı kordonu): Delta kenarları ve koyların ağızlarında kum ve küçük materyallerin birikmesiyle oluşur. - Kıyı oku: Sığ kıyılarda dalga ve akıntıların biriktirdiği, denizin içine doğru uzanan kum birikintisidir. - Lagün (kıyı set gölü): Koyların ağızlarının kıyı setleri tarafından kapatılmasıyla kıyının hemen gerisinde oluşan göldür. - Tombolo (saplı ada): Kıyının yakınında yer alan bir adanın kıyı okuyla karaya bağlanması sonucu oluşan şekildir.

Tabanlı vadi, akarsu yatağının taban seviyesine ulaşması ve taşıma kapasitesinin azalması sonucu akarsuyun yanlara doğru kıvrımlı aşındırma yapmasıyla oluşan vadilerdir. Bu tür vadilerde, yatak eğiminin azalması nedeniyle biriktirmeler olur ve alüvyon dolgulu bir taban oluşur.

Büyük Menderes ve Küçük Menderes akarsuları, Türkiye'de en çok menderes yapan akarsulardır.