Aşındırma

Hörgüç kaya, buzulların aşındırması sonucu oluşur. Bu süreçte: 1. Buzullar hareket ederken geçtikleri yerleri çizerek, törpüleyerek ve cilalayarak aşındırır. 2. Kayaların yumuşak kısımları aşınırken, sert kısımlar yüksekte kalır ve deve hörgücüne benzeyen şekiller ortaya çıkar.

Tafoniler, kayaların sular tarafından yumuşak kısımlarının eritilmesi ve aşındırılması sonucu oluşur. Oluşum süreci şu şekilde gerçekleşir: 1. Sıcaklık Farkları: Çöl gibi kurak bölgelerde gündüz ve gece sıcaklığı arasındaki büyük farklar kayaların genleşmesine ve çatlamasına neden olur. 2. Rüzgar Aşındırması: Çatlaklardan içeri giren rüzgarlar, kayaların çözünebilen kısımlarını aşındırarak oyuklar oluşturur. 3. Zaman: Bu süreç binlerce yıl sürebilir ve sonuçta kuş yuvasına benzeyen tafoniler ortaya çıkar.

Akarsuyun en güçlü aşındırıcı etkisi mekanik aşındırma olarak kabul edilir. Mekanik aşındırmanın gücü şu faktörlere bağlıdır: Su miktarı (akım). Akış hızı. Yük miktarı. Zeminin özelliği.

Akarsuların aşındırma yaptığı yerler: Çentik vadi: Akarsuların hızlı aktığı eğimli alanlarda oluşur. Boğaz vadi: Kara ve deniz seviyelerindeki değişimlere bağlı olarak akarsular tarafından açılmış derin vadilerdir. Kanyon vadi: Tabakalı dirençlerin farklı olduğu yerlerde, genellikle eriyebilen kayaçların bulunduğu alanlarda oluşur. Asimetrik vadi: Akarsuların bir vadide dirençli yerleri az, yumuşak yerleri daha çok aşındırmasıyla oluşur. Dev kazanları: Akarsuların şelaleler oluşturarak aktığı yerlerdeki aşındırma sonucu oluşur. Akarsuların biriktirme yaptığı yerler: Delta: Akarsuların taşıdıkları malzemeleri deniz kıyısında biriktirmesiyle oluşur. Birikinti yelpazesi ve konisi: Eğimin azaldığı yerlerde akarsuların taşıdıklarını biriktirmesiyle oluşur. Dağ eteği ovası: Birikinti konilerinin birleşmesiyle oluşur. Taban seviyesi ovası: Akarsuların taşıdıkları alüvyonları biriktirmesiyle oluşan alçak kıyı düzlükleridir. Irmak adası: Akarsuların yatak eğiminin azaldığı yerlerde taşıdıklarını biriktirmesiyle oluşur.

Karstik dolin, karstik arazilerde yer altı sularının kireç taşı, dolomit ve diğer çözünebilen kayaçları aşındırmasıyla oluşan çöküntü çukurudur. Dolinin oluşumu şu adımlarla gerçekleşir: 1. Yağmur Suyu ve Asidik Reaksiyonlar: Yağmur suyu, atmosferdeki karbondioksit (CO₂) ile birleşerek zayıf asidik bir çözelti oluşturur ve bu su, çözünür kayaçları aşındırmaya başlar. 2. Yer Altı Boşlukları: Yağmur suyu yer altına sızdıkça, yer altındaki kayaçları çözerek boşluklar oluşturur. 3. Çökmeler ve Dalgalar: Yerin üst kısmındaki zemin, yer altındaki boşlukların büyümesi sonucu çökebilir ve bu çökme, yüzeyde çukur veya depresyon (dolin) oluşmasına yol açar. 4. Erozyon: Yağışlar ve su akışları bu çukurları zamanla daha da derinleştirir, bu da dolinin büyümesine neden olur.

Taşlanmış yüzey, genellikle aşındırma yöntemi ile malzemenin yüzeyinden talaş kaldırılması sonucu elde edilen bir yüzey türüdür. Bu terim ayrıca, tarihi veya arkeolojik nesnelerin zaman içinde kötü muamele görmesi sonucu oluşan hasarlı yüzey için de kullanılır.

Buzul moreni, buzulların aşındırıp taşıdığı ve biriktirdiği malzemelere verilen addır.

Bazı metaller ve aşındırıcı maddeler şunlardır: Asitler: Nitrik asit ve hidroklorik asit gibi güçlü asitler, bakır, pirinç, paslanmaz çelik ve titanyum gibi metalleri aşındırır. Su ve nem: Demir ve çelik gibi metaller, su ve oksijenle temas ettiklerinde paslanır. Hava kirliliği: Sülfür dioksit ve nitrojen dioksit gibi gazlar, metallerin okside olmasına ve paslanmasına neden olur. Kimyasal maddeler: Bazlar, cam ve porselen gibi malzemelerde aşındırıcı etkiye sahiptir. Metallerin aşındırılması, korozyon olarak adlandırılır ve metalin yüzeyinde aşınma ve zayıflamaya yol açar.

Evet, denge profilinde akarsu hem aşındırma hem de biriktirme yapar. Aşındırma: Denge profiline ulaşmış akarsularda yatak eğimi azaldığından, akarsuyun aşındırma gücü de azalır. Biriktirme: Eğimin azalması ve akarsuyun taşıdığı malzemeleri bırakma isteği, biriktirme faaliyetlerini artırır.

Peri Bacaları'nın oluşumunda hem iç hem de dış kuvvetler etkilidir. Dış kuvvetler arasında rüzgar ve yağmur gibi aşındırıcı güçler yer alır.

Geriye aşındırma, akarsuların yataklarını ağızdan kaynağa doğru aşındırıp derinleştirmesi olayıdır.

Akarsu vadisinin genişlemesinin birkaç nedeni vardır: Yana aşındırma. Biriktirme. Menderes oluşumu. Ayrıca, peneplen oluşumu sırasında sahada yükselme meydana gelirse, akarsu tekrar deniz seviyesine kadar aşındırma yapar ve bu da vadinin genişlemesine yol açar.

Taraça (seki), akarsu aşındırma ve biriktirme şekillerinden biriktirme şeklidir.

Rüzgar, aşındırma yoluyla çeşitli yer şekilleri oluşturur: 1. Mantarkaya: Rüzgarların kayaların alt kısımlarını aşındırarak oluşturduğu mantar şeklindeki kayalardır. 2. Tafoni: Kayaçların çözünebilen kısımlarını aşındırarak oyuklar oluşturması. 3. Yardang: Rüzgar yönüne paralel uzanan, oluk şeklindeki yer şekilleridir. 4. Şahit Tepeler: Farklı dirençteki kayaçların aşınmasıyla oluşan tepelerdir. 5. Hamada: Çöllerde ince yapılı materyallerin taşınması sonucu geride kalan kayaçların oluşturduğu kaldırıma benzeyen şekillerdir.

Sülfürik asit (H2SO4) cam kapta saklanamaz çünkü camı aşındırır. Bunun nedeni, sülfürik asidin hidroflorik asit (HF) dışında diğer asitlerden farklı olarak cama etki eden tek asit olmasıdır.

Derine ve yanal aşındırma, akarsuların yataklarını kazarak ve kopardığı parçacıkları taşıyarak yaptığı iki temel aşındırma türüdür. Derine aşındırma: Akarsuların yatağını düşey doğrultuda kazarak deniz seviyesine indirmeye çalışmasıdır. Yanal aşındırma: Akarsuların, içlerindeki materyallerle birlikte, eğimin azaldığı yerde salınımlar yaparak yanlara çarpması sonucu meydana gelen aşındırmadır.

Çakıl taşları, suyun aşındırması sonucu yuvarlak hale gelir. Bu sürecin nedeni şudur: - Akarsu boylarındaki çakıllar sürekli olarak akarsu boyunca yuvarlandıkları için yuvarlaktır. - Deniz kenarlarındaki çakıllar ise dalgalar tarafından yatay vuruşlarla aşındırıldığı için yassı olur.

Koyaklar, karalarda akarsuların aşındırması sonucu oluşur. Ayrıca, dağlar ve kayalıklarda doğal çukurlar olarak da ortaya çıkabilirler.

Dağ içi ovası, akarsuların biriktirme şekillerinden biridir.

Kuş pisliği, boyaya zarar verir çünkü içeriğinde asidik ve aşındırıcı bileşikler bulunur. Zararın nedenleri: 1. Asidik İçerik: Kuş pislikleri, kuşların yedikleri besinlerden gelen asidik bileşikler içerir ve bu bileşikler boya ile temas ettiğinde kimyasal reaksiyonlara yol açar, boyanın üst katmanını aşındırır. 2. Yüksek Üre İçeriği: Pislikteki üre, amonyak gibi bazik bileşiklere dönüşebilir ve bu da boyanın koruyucu tabakasını zayıflatır, boya altında leke ve solmaların oluşmasına neden olur. 3. Zımpara Etkisi: Kuruduğunda sertleşen kuş pislikleri, boya yüzeyinde çizikler oluşturabilir. 4. UV Işınları ile Etkileşim: Güneş ışığına maruz kalan kuş pislikleri, UV ışınları ile birleşerek boyada daha hızlı bozulmaya ve kalıcı lekelere yol açar.