Yörükler

Çepni Yörükleri, çoğunlukla Batı Anadolu ve Karadeniz Bölgesi'nde yaşamaktadır. Batı Anadolu'da Balıkesir, Çanakkale, Manisa, İzmir ve Denizli gibi illerde bulunurlar. Ayrıca, Gaziantep (Rumkale Çepnileri), Şanlıurfa (Yaslıca) ve Türkmenistan'ın batı bölgelerinde de Çepni Yörüklerine rastlanır.

Zile köylerinde bulunan bazı aşiretler şunlardır: Sıraç (Aşiret) Topluluğu. Hubyar Ocağı. Canbeğ Aşireti. Avşar Boyu. Ayrıca, Zile kazasına Osmanlı döneminde iskana tabi tutulan bazı aşiretler de şunlardır: Cunkarlu; Ağcakoyunlu; Ballı-Balluca; Çapan; İlbeğli-Elbeğli; Zaharanlı; Akçakoyunlu; Akkuzulu; Anamaslı; Aygad. Zile'deki aşiret yapısı hakkında daha fazla bilgi için Hamdullah Dedeoğlu'nun "Zile Kazasına İskan Edilen Aşiretler" başlıklı blog yazısına başvurulabilir.

Kayı Boyu, Oğuz boylarının en büyüğü olup, Yörükler arasında da yer alır. Yörükler, göçebe olan ve çoğunlukla Anadolu dağlarında yaşayan Oğuz kökenli bir Türk alt grubudur. En büyük Yörük boyu hakkında kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, bazı büyük Yörük boyları şunlardır: Danişmendlü Yörükleri; Kara-Keçili Yörükleri; Söğüt Yörükleri.

Yörüklerin sahip olduğu DNA yapısı hakkında kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, Yörüklerin genetik yapısı hakkında bazı bilgiler mevcuttur: Doğu Avrasya Geni: Yörüklerde ortalama %15'in üzerine çıkabilen bir Doğu Avrasya genetik mirası bulunmaktadır. Otozomal DNA: Yörüklerin, hangi insan topluluklarıyla ortak bileşenlere sahip olduğunu ve hangi topluluklarla kümelendiğini belirlemek için otozomal DNA analizi yapılması gerekmektedir. DNA testleri ve genetik araştırmalar, kişisel ve bölgesel farklılıklara göre değişiklik gösterebilir.

Yörükler ile ilgili bazı atasözleri: Eve yörük, bahçeye erik koyma. Yörük ne bilir bayramı, lak lak içer ayranı. Açın karnındaki çörek mi eğleşir. Aç at yol, aç it av almaz. Alacağın kız güzel mi, pazarda kardeşini görmedin mi. Alma alayla, gulayı, başına bulursun belayı. Anam erik, babam Yörük. Arı baldan, can huzurdan kaçmaz. At aksamakla ayağı kesilmez. Bel başının otu bel dibinden belli olur. Ayrıca, "yumuktepe.com" ve "eksisozluk.com" sitelerinde de Yörük atasözleri bulunmaktadır.

Uşak halkının bir kısmı Yörüklerden oluşmaktadır. Uşak civarında yaşayan göçebe Türkmen aşiretlerinden bazıları şunlardır: Karahalilli Yörükleri; Harbendelu veya Harmandalı Yörükleri. Ayrıca, Eşme ilçesini oluşturan Yörük aşiretleri arasında Antalya Teke bölgesinden Sarıkeçili Yörükleri de bulunmaktadır.

Karataşlı Yörükleri, Kayseri'de İncesu bölgesinde yerleşmiş bir Türkmen topluluğudur. Bu Yörükler, Yazır boyuna mensuptur ve Bezircili, Cumalıoğlu, Halil Bahadır, Omuzu Güçlü, Sarıkürklü, Süleyman Kethüda gibi oba adlarıyla bilinirler. Karataşlı Yörüklerinin bazı obaları: Bezircili Oymağı; Cumalıoğlu Oymağı; Halil Bahadır Oymağı; Omuzu Güçlü Oymağı; Sarı Kürklü Oymağı; Süleyman Kethüda Oymağı.

Boğaz havası, Yörük kızları tarafından icra edilen, parmakların ses telleri üzerine baskı uygulamasıyla sesin manipüle edildiği bir çeşit vokal türüdür. Bu geleneğin hikayesi, yayla kültüründe, Yörük kızlarının erkeklerin çalgısına cevaben, boğazlarını çalgı gibi kullanarak ortaya çıkmıştır. Ayrıca, boğaz havaları, Iklık çalgısının ezgi dağarcığını besleyen en zengin kaynaklardan biridir.

Türkiye'deki en büyük Yörük toplulukları, Ege ve Akdeniz bölgelerinde, özellikle Mersin, Antalya ve Adana civarında yoğunlaşmıştır. Ayrıca, Yörükler Manisa, Balıkesir, Kütahya ve Afyonkarahisar gibi illerde de önemli sayıda bulunmaktadır.

Taşkale, Kızıllar adlı konar-göçer Türkmen yörüklerinin yerleşim yeridir. Kızıllar, Hazar Denizi'nin doğusunda oturan Yamutlar'dan bir kabiledir. Taşkale'nin hangi Türk boyuna ait olduğuna dair başka bir bilgi bulunamamıştır.

Balkanlarda en çok Yörük hangi boydandır sorusuna yanıt bulunamadı. Ancak, Balkan Yörüklerinin genellikle Oğuz kökenli olduğu bilinmektedir. Ayrıca, Osmanlı döneminde Anadolu'dan Balkanlar'a yerleştirilen Yörüklerin, Konya ve çevresinden geldikleri belirtilmiştir. Yörükler, etnik olarak Türklerin Türkmen/Oğuz kolundandır. Daha fazla bilgi için aşağıdaki kaynaklar incelenebilir: tr.wikipedia.org; ustayemektarifleri.com; akkecili.com.

Karakoyunlu aşireti, Yörük olarak anılmıştır. Karakoyunlular, Oğuzların Bozoklar’ının Günhan kolunun “Kayı” boyuna mensup olan Karakeçili aşireti olarak kaynaklarda yer almaktadır. Ancak, aşiretin adında genellikle koyun ve keçi kelimelerinin bulunması, onların Yörük olarak adlandırılmasına da yol açmıştır. Karakoyunlular, konar göçer bir Türkmen aşireti olarak yaz aylarını Aladağ yaylalarında, kış aylarını ise Diyarbakır ve Fırat civarında geçirmişlerdir.

Horzum Yörükleri, genellikle Batı Anadolu'da yaşamaktadır. Özellikle Denizli, Aydın, Manisa, Afyonkarahisar, Kütahya, Mersin, Antalya gibi illerde yoğunlaşmışlardır. Bazı yerleşim yerleri: Denizli: Merkez ilçe, Acıpayam, Çivril. Aydın: Çine, Kuyucak. Manisa: Alaşehir. Afyonkarahisar: Dinar. Mersin: Çukurova bölgesi. Ayrıca, Horzum Yörükleri Kuzey Makedonya, Bulgaristan ve Güney Trakya gibi Balkan ülkelerinde de bulunmaktadır.

Yörüklerin kıl çadır kullanmasının bazı nedenleri: Dayanıklılık: Kıl çadırlar, keçi kılından yapıldığı için yüksek ateşe karşı dayanıklıdır ve kolay kolay yanmaz. Doğal malzeme: Yün, kıl ve ahşap gibi doğal malzemelerin kullanılması, çadırlara estetik bir görünüm kazandırır ve doğal bir yaşam alanı sağlar. Her türlü hava koşuluna uygunluk: Karlı ve yağmurlu günlerde su geçirmez özelliğe sahiptir, içi sıcak havalarda serin, soğuk havalarda ise sıcak olur. Kurulumun kolaylığı: Kurulumu oldukça kolaydır. Maliyet: Diğer yapı şekillerine göre daha ekonomiktir. Kültürel miras: Göçebe yaşam tarzının temel öğelerindendir ve kültürel mirasın önemli bir sembolüdür.

Kocacık Yörükleri, günümüzde Kuzey Makedonya'nın Debre yakınlarında, Merkez Jupa’ya bağlı Kocacık köyünde yaşamaktadır. Ayrıca, Kocacık Yörüklerinin geçmişte Anadolu'da Aydın/Söke bölgesinde yaşadıkları da bilinmektedir. Osmanlı Devleti'nin Kocacık Yörükleri Kanunnamesi (1584) tahrir defteri kayıtlarında da bu topluluk geçmektedir. Günümüzde, Kocacık köyünün nüfusunun büyük bir kısmını Novak köyünden göç eden Türkler oluşturmaktadır.

Saçıkara Yörükleri, 24 Oğuz boyunun Kayı koluna mensuptur. Ayrıca, Saçıkara Yörükleri'nin Akkoyunlu'lulardan gelme oldukları iddiası da bulunmaktadır. Saçıkara Yörükleri, aynı zamanda Hayta Aşireti olarak da bilinir.

Cenubi Anadolu Yürüklerinin Etno-Antropolojik Tetkiki, Kemal Güngör tarafından kaleme alınmış ve 1941 yılında Ankara'da İdeal Basımevi tarafından yayımlanmış bir eserdir. Kitapta ele alınan bazı konular: Önsöz: Prof. Dr. Şevket Aziz Kansu'nun önsözü bulunmaktadır. İçerik: 3 harita, 83 fotoğraf ve 10 şekil içermektedir. Eser, Cenubi Anadolu'daki Yörüklerin etno-antropolojik incelemesini yapmaktadır. Kitabın tam metnine Anna'nın Arşivi üzerinden ulaşılabilir.

Yörüklerin en güzel sözü olarak değerlendirilebilecek bazı sözler şunlardır: "Elin tavuğuna kiş, köpeğine ted demedik". "Toprak insanıyız, toprak ekile ekile, yiğit sikile sikile adam olur". "Bir elin nesi var, iki elin sesi var". "Yel gibi geçer, izi kalmaz". "Uçan kuşun dibindeki otu, yerden toplayan çok olur". "Yol yürüyenin, göz görmeyenin". "Küçük suda da derya olur". "Arif bilir, marifet bilmez". "Bağa giren tilki, dönünce tüyleri dökülür". "Köprüyü geçene kadar ayıya dayı de". Yörüklerin sözleri, onların hayata bakışını, toplumsal değerlerini ve doğayla kurdukları bağı yansıtır.

Babadağ, Oğuz Türkleri'nin bir boyu olan Yazır boyuna mensuptur. Yazır boyu, Denizli'nin Acıpayam ilçesinde de yerleşim göstermektedir.

Toros Yörükleri, Oğuz Boylarına mensup Türkmenlerdendir. Oğuzlar, Bozoklar ve Üçoklar olarak iki ana kola ayrılır.