Üslup

Üslup ve tarz kavramları birbirine yakın anlamlar taşısa da tam olarak aynı şey değildir. Üslup, bir kişinin konuşma veya yazı dilinde kullandığı ifade biçimi, anlatım tarzı ve dili kullanma şekli olarak tanımlanır. Tarz ise genellikle kişisel tercihler, giyim, müzik, sanat ve genel yaşam biçimine verilen isimdir. Dolayısıyla, üslup ve tarz farklı alanlarda farklı anlamlar taşır, ancak her ikisi de kendine özgü bir anlatım veya ifade biçimini ifade eder.

Üslupta çeşitli sanat türleri bulunmaktadır: Edebi üslup. Sanat üslubu. Müzik üslubu. Yazılı ve sözlü ifade sanatı.

Üslup, bir yazarın duygu, düşünce ve hayallerini özgün bir yaklaşımla, kişisel bir anlatış biçimiyle ifade etmesidir. Üslup özellikleri arasında şunlar sayılabilir: Yazarın kendini ifade etme şekli. Yazarın yetenekleri ve tercihleri. Etkileyen faktörler. Çeşitlilik. Ayrıca, üslup; akıcı, bayağı, belgin, canlı, çocuksu, estetik, hoyrat, özensiz, özentili, parçalı, pitoresk, renkli, süslü, sürükleyici, yalın, yapma, yüce, zarif, zengin ve samimi gibi farklı türlere de ayrılabilir.

Rapor yazarken resmi ve sade bir üslup kullanılmalıdır. Raporda kullanılan dil, raporun amacına ve hedef kitleye bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ancak, genel olarak rapor yazımında dikkat edilmesi gereken bazı unsurlar şunlardır: Yazım dili: Anlaşılır, düz ve sade bir anlatım yapılmalıdır. Konuşma dili: Rapor yazımında konuşma dili kullanılmamalıdır. Terimlerin kullanımı: Kullanılan terimlerin ortak olması önemlidir. Bilimsel yazım: Bilimsel çalışmalarda raporlar, bilimsel ölçüler dahilinde yazılmalıdır. Görüşlerin sunulması: Görüş belirtilecekse mutlaka kaynak gösterilmelidir.

Üslubun üç temel ilkesi şunlardır: 1. Açıklık. 2. Mantık. 3. Doğallık.

Aforizmacı üslup, derin bir fikri veya mesajı mümkün olan en az kelimeyle iletmeyi amaçlayan bir anlatım tarzıdır. Aforizmacı üslubun bazı özellikleri: Düşündürücü ve etkili cümleler. Süslü sözlerden kaçınma. Toplumsal mesaj verme. Aforizmacı üslubun tarihi, antik çağlara kadar uzanır.

Edebiyatta öykünmek, bir yazarın ya da sanatçının eserine hayran kalmak suretiyle onun bir benzerini yapmaya çalışmak anlamına gelir. Eğer benzerlik tek yönlü olursa "öykünme", çok yönlü olursa "taklit" olarak nitelendirilir. Bir yazarı ya da bir eseri taklit etmek ya da onun gibi olmaya çalışmak, aynı zamanda "öykünme" olarak kabul edilir. Edebi eserlerde yazarlar, eğer başka bir yazar gibi yazar ve onun üslubunu devam ettirirse, bu yazardan öykünüyor demektir. Öykünme, aynı zamanda "birilerinin yaptığı gibi davranmak, bir şeye ve birilerine benzeme çabası göstermek" anlamına da gelir.

Dilekçeye, başvurulan makamın adı yazılarak başlanır. Örnek: "Ankara Valiliği". Dilekçede ayrıca, kendini tanıtan ve dilekçenin amacını özetleyen bir giriş bölümü bulunmalıdır. Örnek: "Ben, Ahmet Yılmaz, 15 yıldır Ankara’da ikamet eden bir vatandaş olarak, belediyeye ait olan bir parkın bakımsızlığı konusunda şikayetimi belirtmek istiyorum".

Üslup, bir yazarın veya sanatçının eserinde kullandığı dil ve anlatım tarzını belirleyen bir kavramdır. Üslup örnekleri: Sade üslup: Günlük konuşma dilinin temel alındığı, yapmacıksız ve süssüz üsluptur. Süslü üslup: Mecaz ve söz sanatlarına, anlam oyunlarına önem veren üsluptur. Yüksek üslup: Düşünce ve duyguların yüceliğine, anlamın sağlamlık ve doğruluğuna, sözcüklerin seçkinliğine önem veren üsluptur. Ayrıca, Homer üslubu gibi yazarın adıyla anılan üsluplar da vardır.

Üslup, bir kişinin veya yazarın yazılı ya da sözlü olarak kendini ifade etme şekli ve tarzıdır. Üslup, kişinin kişiliği, deneyimleri ve iletişim amacına bağlı olarak şekillenir. Üslup, edebiyatta ise duygu ve düşüncelerin ya da bir olayın özgün olarak yazarın yaklaşımı ile anlatılmasına verilen isimdir. Üslup çeşitleri: Sade üslup. Süslü üslup. Yüksek üslup.

Akademik yazılarda resmi, nesnel ve açık bir üslup kullanılır. Akademik üslubun bazı özellikleri: Nesnellik: Kişisel görüşlerden uzak durulur, kanıtlara ve mantığa dayalı yazılır. Özgünlük: Özgün ve orijinal bir ifade biçimi kullanılır, başkalarının fikirleri kaynak gösterilerek kullanılır. Ayrıntılar ve referanslar: Kullanılan kaynaklar uygun şekilde belirtilir. Karmaşıklık: Konu derinlemesine incelendiği için dil bazen karmaşık olabilir, ancak açıklık ve anlaşılırlıkla dengelenir. Akademik yazılarda ayrıca edilgen ifadeler veya çoğul ekler tercih edilir, birinci şahıs ekleri genellikle kullanılmaz.

Ahmet Haşim'in "Bahar" yazısı, sade ve akıcı bir üslupla yazılmıştır. Haşim, nesirlerinde daha anlaşılır ve sade bir dil kullanmış, ancak şiirlerindeki kapalı üslubu terk etmemiştir.

Herakleitos'a "karanlık filozof" denmesinin sebebi, felsefesini kapalı bir anlatımla ve herkesin anlayamayacağı şekilde, şiir-düz yazı arası bir üslupla yazmış olmasıdır. Ayrıca, Aristokrat bir aileden geldiği için, üst kesime hitap etme çabası içinde olması da bu lakabı pekiştirmiştir. Herakleitos'un kullandığı dil, aynı zamanda imgelerle dolu olduğu için de bu lakap uygun görülmüştür. Tüm bu nedenlerden dolayı, Antik Yunan'da ondan "karanlık Herakleitos" diye bahsedilmiştir.

Eklektisizm, sanatta farklı çağ ve üsluplardan seçilip devşirilen unsurların yeni bir tasarım veya düşünce akımı oluşturmak için ele alınması anlamına gelir. Eklektik yaklaşım, birbirine zıt kavram veya kavram öbeklerini bir arada kullanarak oluşturulur. Eklektik anlayışa sahip bazı sanatçılar ve eserleri: Annibale Carracci: Klasik geleneği Rönesans unsurlarıyla birleştirmiştir. John Everett Millais: Ön Raffaelocu Kardeşler sanat akımını oluşturmuştur.

Sözün inceliği, edebiyatta her kelimenin özenle seçildiği ve bu kelimelerin anlamı ile anlatımı doğrudan etkilediği durumu ifade eder. Ayrıca, "Sözün İnceliği" Türk Dili ve Edebiyatı dersinin 9. sınıf 1. temasının adı olup, bu temada estetik değer, imge, sembol gibi ögelerin ön plana çıktığı şiir ve deneme gibi farklı türlerdeki metinlerle edebiyatın derinliklerinin keşfedilmesi amaçlanır.

Arkaik üslup, güzel sanatlarda klasik çağ öncesinden kalan yapıtları ifade eder. Arkaik üslubun bazı özellikleri: Sertlik: İlk dönemlerde sert bir üslup hakimdir, ancak zamanla anatomik özelliklere özen gösterilir. Ortak özellikler: Patlak gözler, parmakların sucuk biçiminde ve uzun oluşu, kaşların gözlere paralel bir yay teşkil etmesi, gözlerde hiçbir anlamın bulunmaması, vücutta esneklik yoksunu katı bir duruş gibi ortak özellikler bulunur. Arkaik üslup, aynı zamanda artık kullanılmayan, eski bir şeyi tanımlamak için de kullanılır.

Mahkemede kullanılan üslup, resmi, diplomatik, tarafsız, objektif ve hukuki bir üslup olmalıdır. Bazı özellikler: Resmi ve ciddi dil: Duygusal ifadelerden ve gündelik dildeki argo veya samimi tabirlerden kaçınılmalıdır. Açık ve net ifade: İfadeler belirsiz veya muğlak olmamalı, amacı hizmet etmelidir. Tarafsızlık ve objektiflik: Yazılı metinlerde hakaret, tehdit veya aşağılayıcı ifadeler kullanılmamalıdır. Hukuki terimler: Ulusal ve uluslararası hukukta yerleşik tanımlara dayalı terimler kullanılmalıdır. İhtiyatlılık ve ifade düzgünlüğü: Yazılı ifadeler, her türlü hukuki riski minimize edecek şekilde dikkatle seçilmelidir.

Tedellî sanatı, belagat ilminde bir nükte için yüce ve büyük olanı zikrettikten sonra küçük ve düşük olanı belirtmektir. Tedellî sanatının zıddı, "yukarı çıkmak" anlamına gelen "terakkî"dir. Örnek olarak, "Atları, katırları ve eşekleri de onlara binmeniz için ve (dünya hayatınızda) bir ziynet olsun diye (yarattı). Ve daha sizin bilmeyeceğiniz nice şeyler (nice vasıtalar) yaratır" ayetinde önce at, daha sonra katır ve eşek zikredilmiştir.

Sebk-i Hindi, edebiyatta (özellikle Divan edebiyatında) Hint tarzı veya Hint üslubu demektir. Sebk-i Hindi'nin bazı özellikleri: Bilmeceyi andıran karmaşık manzum ve anlatımlar; Hayal oyunları; Güçlükle anlaşılan, beklenmedik ve alışılmamış benzetmeler; Sentetik bir şiir dili. Sebk-i Hindi'nin bazı temsilcileri: XVII. yüzyıl: Nef'i, Naili, Neşati; XVIII. yüzyıl: Şeyh Galib. Hikemi üslup, şiirde düşünceyi, hikmeti önceleyen bir tarzdır. Hikemi üslubun bazı özellikleri: Somut anlamlarla ilgilenme; Atasözlerinden, deyimlerden ve veciz ifadelerden yararlanma; Dünyanın geçiciliği inancına dayanan bir lirizm. Hikemi üslubun bazı temsilcileri: Nabi; Şevket-i Buharî ve Bidil.

Mobilya üslubu, mobilya tasarımında belirli bir dönemi, akımı veya tarzı ifade eder. Örneğin, ampir üslup, 19. yüzyılın başlarında ortaya çıkan ve mimarlık, mobilya gibi alanlarda etkisini gösteren bir tasarım akımıdır. Bulmacalarda ise mobilya üslubu, "ampir" olarak yanıtlanabilir.