ToplumsalEleştiri

Nikolay Gogol'ün "Palto" adlı eseri, birkaç önemli nedenle değer taşır: Sıradan İnsanların Yaşantısını Yansıtması. Metafor Kullanımı. Karakter Dönüşümü. Zamansız Konu. Eleştirel Yaklaşım.

Aşık Mahzuni Şerif'in "Yuh Yuh" türküsünü kime yazdığına dair kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, türkünün genel olarak toplumdaki adaletsizliklere, yalan söyleyen ve dokunulmazlık zırhı arkasına saklanarak hesap vermeyen kişilere yönelik bir eleştiri olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, Mahmut Erdal'a yazdığı rivayet edilen başka bir "Yuh Yuh" türküsü de mevcuttur. Aşık Mahzuni Şerif'in eserleri genellikle toplumsal ve siyasi olayları, sanayileşme, göç, kentleşme gibi konuları ele alır.

Tevfik Fikret, Rübâb-ı Şikeste adlı eserinde çeşitli konuları işlemiştir: Toplumsal eleştiri ve aydın sorumluluğu. Vatan ve millet sevgisi. Bireyin iç dünyası ve aşk. Din ve felsefe sorgulamaları. Günlük yaşam tabloları. Ayrıca, eserde telmihler ve terkipler de bulunmaktadır.

Jack London'un "Yol" kitabı, yazarın henüz on sekiz yaşındayken giriştiği dünyayı keşfetme serüvenini anlatır. London, işini bırakıp trenlerle binlerce kilometre kat ederek Kuzey Amerika coğrafyasını dolaşır. Kitapta, 1890'ların ağır ekonomik krizi sonrası işsiz ve evsiz kalıp yollara düşen "hobo"ların (serserilerin) kanunla, açlıkla ve soğukla mücadelesi anlatılır.

İsmet Özel'in "Bir Devrimcinin Armonikası" şiiri, bir devrimcinin duygularını ve düşüncelerini anlatır. Şiirde işlenen bazı temalar: Toplumsal eleştiri: Adamların ve kadınların şehre indirdikleri bakraçları ne kadar uydurma ve kolay öpüştükleri, insanların intiharlarla geçen yıllarını unutup her gün öpüşebilmeleri eleştirilir. Devrimci ruh: Şiirde, yeni şeyler yaratmak için her gün öpüşmenin gerekliliği ve bir devrimcinin öpüşlerini sahici kılmak için nereye gittiği anlatılır. Boğulma metaforu: "Oraya gidiyorum, boğulmaya" dizesi, bir partizanın armonikasında mazgallardan fırlamayı, büyük kamalar saplamayı ve coşarlığın böğrüne armonika ile vurmayı simgeler. Şiirde ayrıca, makinenin konuşmacıyı acemi bulması, alna vurulan seyrek bir ölü, anamın kanseri gibi kişisel ve toplumsal olaylara dair unsurlar da yer alır.

Gerçeküstücülerin (sürrealistlerin) temel amacı, bilinçaltını keşfetmek ve aklın egemenliğine karşı çıkarak yeni bir gerçeklik oluşturmaktır. Gerçeküstücülerin diğer amaçları arasında: Toplumsal ve politik eleştiri yapmak. Rüya ve bilinçaltını sanat eserlerinde işlemek. Her türlü kurulu düzene karşı olmak. Yaratıcılığı bilinçli kontrol olmadan ifade etmek.

Memduh Şevket Esendal, "Ayaşlı ve Kiracıları" romanını, dönemin toplumsal yapısını ve bürokrasiyi eleştirmek amacıyla yazmıştır. Eserde, pansiyon yaşamını ele alarak, alt ve üst tabakalar arasındaki uçurumu, aristokrasi ve toplumdaki çürümüşlüğü, yozlaşmışlığı ve tükenmişliği gözler önüne sermek istemiştir.

Don Kişot'ta verilen bazı mesajlar: İdealizm ve gerçekçiliğin çatışması. Toplum eleştirisi. Bireysel özgürlük ve içsel ideallere bağlılık. Boş işlere odaklanmama.

Yılmaz Güney'in "Boynu Bükük Öldüler" romanı, 1950'li yılların Çukurova'sında, tarımda makineleşme nedeniyle işsizliğin arttığı bir dönemde, ağaların yoksul köylüleri sömürüsünü ve köylülerin yaşadığı dramı anlatır. Romanda, Halil ve Emine'nin hikayesi üzerinden, köylülerin yoksulluk içinde süren "boynu bükük" hayatları, tek parti iktidarı ve köylülerin ağalara olan bağımlılığı işlenir. Güney, kendi gözlemleri ve babasının anlattıkları dışında, sağlam bir roman yapısı, dilin güzelliği ve yalınlığı ile olayları gerçekçi ve içten bir anlatımla aktarır.

Parodiler, belirli bir eseri veya üslubu taklit ederek eleştirel bir bakış açısıyla güldürmek amacıyla yapılır. Parodilerin yapılma nedenleri: Dalga geçme: Klasik ve "soylu" gözüken eserlerle dalga geçme arzusu. Eleştiri: Toplumsal eleştirilerde bulunma. Eğlence: Güncel olayları güldürerek eğlendirme. Sorgulama: Sanatın ve edebiyatın içindeki güç dinamiklerini, kültürel normları ve tabuları sorgulama. Parodiler, mizahi bir üslupla eleştirel düşünceyi bir araya getirir ve okuyucuya veya izleyiciye yeni perspektifler sunar.

Charles Dickens'ın "Little Dorrit" (Küçük Dorrit) adlı romanı ve bu romandan uyarlanan mini dizi, birkaç temayı işler: Borçluların hapishaneleri: Roman, borçlular hapishanelerini, özellikle Dickens'ın babasının da bir süre kaldığı Marshalsea Hapishanesi'ni eleştirir. İngiliz bürokrasisi: "Circumlocution Office" adlı bürokratik yapı üzerinden İngiliz bürokrasisinin etkisizliği hicvedilir. Toplumsal tabakalaşma: İngiliz sınıf sisteminin yarattığı toplumsal tabakalaşma ve bu sistemin sonuçları ele alınır. Aile ve sevgi: Amy Dorrit'in ailesine olan bağlılığı ve Arthur Clennam'a olan karşılıksız aşkı, romanın önemli temalarındandır. Mini dizi, bu temaları 14 bölümlük bir hikayede işler.

"Kadı Düşmanları" adlı bir film bulunamadı. Ancak, "Kadın Düşmanları" (The Misogynists) adlı 2017 yapımı bir film hakkında bilgi mevcuttur. Bu film, Amerika'daki son başkanlık seçimlerinin sonuçları açıklandığı sırada bir otel odasında geçen bir toplumsal eleştiri filmidir. 35 yıllık evliliği yeni sona ermiş Trump destekçisi yalnız işadamı Cameron'a, film boyunca zaman zaman eşlik eden çeşitli politik görüşlere sahip farklı karakterler, ülkenin içinde bulunduğu durumu gözler önüne serer.

Genç Werther'in Acıları romanında çeşitli tasvirler bulunmaktadır: Doğa tasvirleri: Romanda doğanın betimlemeleri, Werther'in duygularına paralel olarak giderek daha karanlık bir hal alır. Duygusal tasvirler: Werther'in aşkı, çaresizliği, acısı ve umutsuzluğu mektuplarla anlatılır. Ayrıca, romanın sonunda Werther'in intihar sahnesi, doğanın karanlık ve kasvetli bir gösterimi ile birleşir.

José Saramago'nun "Körlük" kitabını okuduktan sonra çeşitli duygular ve düşünceler ortaya çıkabilir: Toplumsal çöküş ve insan doğasının karanlık yönleri: Kitap, toplumsal düzenin nasıl hızla yıkılabileceğini ve insanların içindeki kötülüğün nasıl ortaya çıktığını gösterir. Ahlaki değerlerin sorgulanması: Tecavüz gibi olaylara sessiz kalınması, okuyucunun ahlaki değerleri sorgulamasına neden olabilir. Gerçeklik ve algı: "Dışarı bakan hayal görür, içeri bakansa uyanır" sözü gibi, kitap okuyucuya dış dünyanın gerçekliğinin sorgulanması gerektiğini hatırlatabilir. Dayanışma ve umut: Kitap, insanların dayanışma içinde nasıl güçlü olabileceğini ve umudun önemini vurgular. Ayrıca, kitabın distopik yapısı, okuyucuya günümüz dünyasını ve toplumsal sorunları düşünme fırsatı sunar.

2007 yapımı Romantik filmi, iki yakın arkadaş arasındaki ilişkiye bir kadının dahil olmasıyla karışan hesapları konu alır. Birbirlerinden habersiz aynı kadına, Yasemin’e aşık olan Ömer ve Gökhan arasındaki dostluk, Ömer’in kazara bir cinayet olayına karışması ve kaçmak zorunda kalmasıyla çatırdamaya başlar. Aslında bir aşk hikayesini anlatmayan film, bakılan dünyanın görüldüğü gibi bir yer olmadığını, hayatın romantik olmadığını ve yaşanılan her olayın intikam amacı güden sır dolu geçmişle bir bağlantısı olduğunu işler. Filmin içindeki bir cümlede yatan mesaj ise şu şekildedir: > “İnanç perdesi ne kadar kalınsa, akıl güneşi o kadar geç doğar.”

Köşeyi Dönen Adam filmi, özellikle finalindeki sahneler nedeniyle 12 Eylül sonrasında uzun süre televizyonda gösterilmemiştir. Filmin yasaklanmasına sebep olan unsurlar arasında, içerdiği sert siyasi ve toplumsal eleştiriler ile 1 Mayıs gösterilerine katılan Kemal Sunal'ın, Cem Karaca’nın seslendirdiği 1 Mayıs Marşı eşliğinde "İşçi sınıfı partisine özgürlük" sloganını atması yer almaktadır. Özel kanalların yayına başlamasının ardından ise film, çoğu kez finali sansürlenerek yayınlanmıştır.

Murat Menteş'in "Deplasmanda Plasebo" şiiri, postmodern bir bakış açısıyla hayatın ve ruh halinin değişkenliğini anlatır. Şiirde, depresyon ve psikolojik sorunlarla mücadele eden bir kişinin iç dünyası, Allah'a yakarışlar ve toplumsal protestolarla birlikte işlenir. Şiirin sonunda, zorluklar karşısında şükretmeyi ve Allah'tan razı olmayı öğrenen şair, "bahtiyarlık" hissine ulaşır. Ayrıca, "Deplasmanda Plasebo", Kaan Boşnak tarafından şarkılaştırılmıştır.

Kemal Sunal, Türk sinemasına birçok katkı sağlamıştır: Popülerlik: "İnek Şaban" karakteriyle büyük bir popülerlik elde etmiş ve bu rol, adının akıllarda "Şaban" olarak kalmasına neden olmuştur. Güldürü ve mesaj verme: Güldürü filmlerini toplumsal mesajlarla zenginleştirmiş, mizah yoluyla yoksulluk, eşitsizlik ve adaletsizlik gibi konulara dikkat çekmiştir. Sevgi ve kardeşlik: Ekonomik, siyasi ve toplumsal krizler döneminde izleyiciye aile olabilme ve arkadaşlık gibi duyguları hatırlatmıştır. Çeşitli karakterler: Öğretmenden bekçiye, kapıcıdan çöpçüye kadar birçok farklı karakteri başarıyla canlandırmıştır. Ödüller: "Kapıcılar Kralı" filmiyle Antalya Film Festivali'nde "En İyi Erkek Oyuncu" ödülü, "Düttürü Dünya" filmiyle Ankara Film Festivali'nde aynı ödülü ve "Yaşam Boyu Onur Ödülü" almıştır. Kemal Sunal, 82 filmde rol alarak Türk sinemasına önemli bir miras bırakmıştır.

Suga'nın Agust D olarak yaptığı müzik, genellikle sanatçının içsel mücadelelerini ve zihinsel sağlık konularını ele alır. Agust D, Suga'nın BTS dışındaki solo çalışmalarını temsil eden bir alter egodur. D-2 mixtape'i, sanatçının daha ham ve patlayıcı bir rap kişiliğini yansıtarak, içsel çatışmalarla başa çıkma baskısını konu alır. D-DAY albümü, özgürlük temasını işler ve müzik yapma sürecinin kendisi için bir özgürlük biçimi olabileceğini vurgular. Suga, Agust D ile daha açık bir şekilde kendini ifade edebileceğini ve daha ham bir yanını gösterebildiğini belirtmiştir.

Amarcord, Federico Fellini'nin 1930'lu yıllarda çocukluktan gençliğe adım atarken memleketi olan Rimini'de yaşadıklarını ve gördüklerini anlatır. Bazı temalar: Yığın kültürü: Film, kişiselliğin gelişmediği toplumlardaki yığın kültürüne eleştirel bir bakış sunar. Faşizm: Dine, eğitime, politikaya ve cinselliğe mecazi bir bakış açısıyla faşizmin gündelik hayata nasıl yansıdığı anlatılır. Toplumsal yaşam: Küçük bir kasabada yaşayan insanların hayalleri, aşkları, gelecek umutları, sevinçleri, hüzünleri ve bayramları işlenir. Fellini, anılarını ve fantezilerini çarpıcı fantezilerle harmanlayarak, duygulu ve şiirsel bir dille aktarır.