Tasavvuf

Erenler, farklı bağlamlarda farklı anlamlara gelen bir terimdir: 1. Tasavvuf ve Halk Geleneğinde: Eren, kendini Hak yoluna adayan, doğanın ve evrenin işleyişine bırakmış, ermiş kişi anlamına gelir. 2. Günlük Dilde: Günlük konuşmada erenler, bilge, olgun, alim ve inançlı kişileri ifade etmek için kullanılır. 3. Kuran'da: Kuran'da ise kurtuluşa erenler, felâh, iflah, fevz ve mefâze kavramlarıyla ifade edilir ve bu kişiler, Allah'a karşı gelmekten sakınan, sabırlı, iyilik yapan ve ibadet eden müminler olarak tanımlanır.

Âşık Paşa, önemli bir şahsiyettir çünkü: 1. Tasavvuf ve Edebiyat: Garib-nâme adlı eseriyle tasavvuf ilmine dair önemli bir eser bırakmış ve Osmanlı edebiyatı tarihinde önemli bir yer edinmiştir. 2. Türkçe'ye Katkıları: Türkçenin gelişimine büyük katkı sağlamış, Türkçe eserler yazarak dönemin Arapça ve Farsça hakimiyetine karşı çıkmıştır. 3. Eğitim ve Aydınlanma: Kırşehir'de açtığı zaviyede ilim öğretmiş ve halkı aydınlatmıştır. 4. Osmanlı'nın Kuruluşuna Katkı: Osman Gazi ve Orhan Gazi dönemlerinde yaşamış, Kırşehir'in Osmanlı topraklarına katılmasında rol oynamıştır.

Şemsül Maarif kitabı, mistik ve ezoterik bilgileri içeren ve gizli ilimler olarak kabul edilen konularda çeşitli bilgiler sunar. Kitabın başlıca kullanım amaçları şunlardır: 1. Dua ve tılsımların kullanımı: Kitap, dua ve tılsımların nasıl kullanılacağını detaylıca ele alır. 2. Astroloji ve ruhani varlıklar: Yıldızların insanlar üzerindeki etkileri ve cinler gibi ruhani varlıklarla iletişim kurma yolları gibi konuları içerir. 3. Harflerin ve sayıların sırrı: Harflerin ve sayıların kozmik varlıklarla olan ilişkisini ve bu ilişkinin hikmetlerini açıklar. 4. Büyü ve tasarruf: Büyü, vefk ve tılsım gibi konularda pratik metotlar sunar, ancak bu nedenle bazı İslam ülkelerinde yasaklanmıştır. Kitabın içeriği, tasavvufi bir mahiyet arz eder ve sadece belirli bir riyazet ve halvetle tatbik edilebilir.

Hikem-i Ataiyye eserinde yer alan bazı sözler şunlardır: 1. "Nurlar kalplerin ve sırların bineğidir". 2. "Talep şan değildir, asıl şan iyi edeple rızıklanmandır". 3. "Seni vehim kadar yöneten bir şey yoktur". 4. "Başlangıcı parlak olanın sonu da parlaktır". 5. "Allah, bir işin olmasını dilemişse, umulmadık taraflardan sebepler meydana çıkarır". Ayrıca, eserde tasavvufî hallerin tanıtımı, ibadet ve taat konuları gibi çeşitli hikmetli sözler de bulunmaktadır.

Masiva kelimesi, İslam tasavvufunda Allah'ın dışında kalan her şeyi ifade eder. Bu terim ayrıca şu anlamlara da gelebilir: - Dünya ve kainat; - İnsanın bütün ilgileri, yapıp ettikleri, zihnindeki suretler ve bilgiler.

"Göster cemâlin şem'ini" ifadesi, tasavvufi şiirlerde ve ilahilerde geçen bir metafor olup, "yüzünün, güzelliğinin ışığını göster" anlamına gelir. Burada "cemâl" kelimesi güzellik veya yüz, "şem'" kelimesi ise ışık veya mum anlamında kullanılır.

İhya-yı Ulumiddin kitabını okumak, dini ilimleri öğrenmek ve tasavvufun temellerini anlamak isteyenler için önerilen bir kitaptır. Ancak, bu kitabı okumanın zorunlu olup olmadığı konusunda kesin bir gereklilik yoktur. İmam Gazali'nin bu eseri, dünya ve ahirette saadete ulaşmak, Allah'ın rızasını kazanmak gibi amaçlarla dini ilimlerin tahsilini teşvik etmektedir.

Kardan kadın, farklı bağlamlarda farklı anlamlar taşıyabilir: 1. Eğlence Amaçlı Heykel: Genellikle çocuklar tarafından yapılan, sıkıştırılmış kardan yapılan insana benzer bir heykel olarak temsil edilir. 2. Sembolizm: Karla kaplı manzara, gözlemcinin kendi yorumlarını yansıtabileceği boş bir tuval olarak metaforik anlamda kullanılır ve "zihni olmayan" kardan adam, saf farkındalık ve algı durumunun simgesi olarak görülür. 3. Tasavvufta: Kadın, erkeği ilahi olana götüren bir araç olarak ele alınır ve bu dünyanın mutlak güzelliğinin yansıması olarak kabul edilir.

"Derviş Sofraları" kitabı, Sahrap Soysal tarafından yazılmış ve tasavvufta yeme-içme kültürü ile sofra adabını anlatmaktadır. Kitapta yer alan bazı konular şunlardır: - Yemeklerin sembolik anlamları: Tasavvuf felsefesine göre, sofrada bulunan her yiyecek kutsal kabul edilir ve sembolik anlamlar yüklenir. - Tekke mutfağı: Tekkelerde pişirilen helva, pilav ve aşure gibi yemeklerin törensel niteliği. - Sofra adabı: Mevlevilik, Alevilik-Bektaşilik ve Ahilik'te sofra düzenleri ve kaşık kullanımı gibi detaylar. - Tarihi bilgiler: Yeme içme gelenekleri, Anadolu halk mutfağını ve mutfak kültürünü nasıl etkiledi.

İbn Ataullah el-İskenderi'nin yedi ana eseri olduğu bilinmektedir: 1. el-Hikemü’l-ʿAtâʾiyye. 2. Leṭâʾifü’l-minen. 3. Miftâḥu’l-felâḥ ve miṣbâḥu’l-ervâḥ. 4. Tâcü’l-ʿarûs el-ḥâvî li-tehẕîbi’n-nüfûs. 5. el-Ḳaṣdü’l-mücerred fî maʿrifeti’l-ismi’l-müfred. 6. el-Münâcâtü’l-ʿAṭâʾiyye. 7. el-Vaṣiyye ile’l-iḫvân bi’l-İskenderiyye.

Kabusnâme, 1082 yılında Kûhistan sultanı Keykavus bin İskender tarafından Farsça olarak kaleme alınan bir eserdir. Kitapta anlatılan konular şunlardır: - Ahlâkî yapılanma: Tasavvufi bir eser olup, iyi bir devlet adamının özelliklerini ve çeşitli konularda dersler içerir. - Hayatın her alanı: Yemek yeme usullerinden hamamda yıkanmaya, yıldızlardan geleceği okumaya, kılıç kullanmaya, tıbba ve atların nasıl olması gerektiğine kadar geniş bir yelpazede bilgiler sunar. - Öyküler ve alıntılar: Eski İran hükümdarlarından ve Yunan filozoflarından veciz sözler, Gazneli, Büveyhi ve Selçuklu dönemi tarihinden örnek hikâyeler nakledilir. Türkçe'ye Mercimek Ahmet tarafından 15. yüzyılda yapılan çevirinin yanı sıra, eser Orhan Şaik Gökyay tarafından da yeniden yayımlanmıştır.

Fatih Sultan Mehmet'in şiirlerinde işlenen başlıca konular şunlardır: 1. Aşk: Sultan Mehmet, aşk temasına özellikle mistik bir anlayışla yaklaşmıştır. 2. Doğa: Doğa betimlemeleri ve doğa ile insanın iç dünyası arasındaki ilişki sıkça işlenmiştir. 3. Kahramanlık ve Fetih: Askeri başarıları ve fetihleri şiirlerinde dile getirmiştir. 4. Tasavvuf: Manevi ve dini duygular da şiirlerinde yer alır. Ayrıca, şiirlerinde dünyanın gelip geçiciliği, ölüm korkusu ve sosyal hayata dair konular da işlenmiştir.

En büyük kutub, tasavvufta kutbü'l-aktâb olarak adlandırılır ve bu unvan, evrenin manevi yönetiminden sorumlu veliler hükümetinin başkanı anlamına gelir. Genellikle kabul edilen dört büyük kutub, Abdülkadir Geylani, Ahmet Rufai, Ahmet Bedevi ve İbrahim Desuki'dir.

"Oy Nesimi, can Nesimi ol gani mihman iken" ifadesi, minnet eylemem şarkısının sözlerinde yer alır ve tasavvuf düşüncesini yansıtır. Bu ifade, Nesimi'nin kendisini bu dünyada elindekiyle yetinmesini bilen bir misafir olarak tanımlaması anlamına gelir.

Yakaza ve lucid dream kavramları farklı anlamlara sahiptir. Yakaza, genellikle tasavvufi bağlamda kullanılan bir terim olup, kişinin uyku ve uyanıklık arasında bir hâlde bulunması durumunu ifade eder. Lucid dream ise, kişinin rüya gördüğü sırada rüya gördüğünün farkında olması hâline verilen addır.

Nefs, binbir başlı ejderha olarak adlandırılır çünkü tasavvuf kültürüne göre nefsin yedi mertebesi vardır ve bu mertebeler yedi başlı bir ejderha sembolüyle temsil edilir. Bu yedi mertebe şunlardır: 1. Nefs-i Emmâre: Devamlı kötülük emreden nefis. 2. Nefs-i Levvâme: Kendisini kınayan ve ayıplayan nefis. 3. Nefs-i Mülhime: İlhâm alan nefis. 4. Nefs-i Mutmainne: Şüpheleri kalmamış, tatmin olmuş nefis. 5. Nefs-i Râzıyye: Râzı olan, memnun olan nefis. 6. Nefs-i Merdiyye: Allah'ın râzı olduğu nefis. 7. Nefs-i Kâmile: Kemâle ermiş nefis.

Volkan İncüvez'in "Kün" albümü, tasavvuf felsefesi ve bilim ekseninde bir anlatı sunmaktadır. Albümde, Bigbang'den Dünya'ya gelen uzay-zaman yolculuğu, nefesin ney içindeki yolculuğuyla tasvir edilmektedir.

Fütüvvetname, edebiyatta ahlaki eserlerin bir kolu ve edebi bir tür olarak tanımlanır. Genel olarak, İslam dünyasında VIII. yüzyılda başlayıp tasavvuf çevrelerine ve meslekî teşekküllere nüfuz eden fütüvvet kavramını konu edinen eserlere verilen addır. Fütüvvetnamelerin içeriği, fütüvvetin tasavvuf kavramından hiçbir farkı olmayacak şekilde, genellikle Hz. Âdem'den başlayarak Hz. Muhammed de dahil olmak üzere bütün büyük peygamberlerin vasıflarıyla izah edilir.

Gazzâlî'nin "Dalaletten Kurtuluş" (el-Munkız mine'd-dalâl) eseri, yazarın hakikat arayışını ve bu süreçte yaşadığı entelektüel buhranını anlatır. Kitapta ele alınan konular şunlardır: Hakikati arama metodolojisi: Gazzâlî, taklidî akidelerden kurtulup kesin bilgiye ulaşmak için nasıl bir yol izlediğini açıklar. Farklı düşünce akımlarının eleştirisi: İlm-i Kelam alimleri, Bâtıniyye fırkası, felsefeciler ve mutasavvıflar gibi dört ana düşünce grubunu teker teker ele alır ve eleştirir. Tasavvufun önemi: Tasavvufun, kalbi masivadan arındırıp Allah'a yönelttiğini ve bu yolun nübüvvet nuruyla aydınlandığını savunur. İman zayıflığının sebepleri: Nübüvvetin varlığı ve mahiyeti üzerindeki zayıf inançların nedenlerini ve bunların nasıl aşılabileceğini tartışır.

Ali Şir Nevai'nin "Garaibü's-Sıgar" kitabı, şairin 7-20 yaşları arasında yazdığı gençlik şiirlerini içermektedir. Bu eserde, Nevai'nin şiirlerinde işlediği konular arasında din ve tasavvuf, sosyal yaşam, sevgili, âşık ve rakip gibi insan ve insana dair hususlar yer almaktadır.