Tasavvuf

Kasımiye Medresesi, önemli bir tarihi ve kültürel yapıdır çünkü: 1. Eğitim Merkezi: Artuklular döneminde yapımına başlanmış olup, Akkoyunlu Sultanı Kasım İbn Cihangir döneminde tamamlanmıştır. 2. Mimari Güzellik: Mardin’deki taş işçiliğinin en güzel örneklerinden biridir. 3. Tarihi Rivayetler: Medresenin duvarlarındaki kan izlerinin, Sultan Kasım’ın amcası tarafından katledilmesi olayına dayandığına inanılır. Bu olay, medreseye mistik bir hava katmaktadır. 4. Tasavvufi Semboller: Avlusundaki çeşme ve su akışı, tasavvufi anlamlar taşır ve insan hayatını simgeler.

Letaifi çalıştırmak, tasavvufi bir terim olup, ruhun manevi organları olan letaiflerin aktif hale getirilmesi anlamına gelir. Bu, genellikle bir mürşid-i kamilin rehberliğinde, tövbe etme, zikir ve rabıta gibi uygulamalarla gerçekleştirilir. Letaiflerin çalıştığına dair belirtiler arasında kalp bölgesinde hareket hissi, sertleşme, batma, yanma ve acı gibi duyumlar yer alır.

Prof. Dr. Safi Arpaguş, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde Tasavvuf Anabilim Dalı öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır.

Rind ile Zahid kavramları, divan edebiyatında iki zıt karakteri temsil eder ve bu karakterler aracılığıyla çeşitli temalar işlenir. Rind, özgür ruhlu, kurallara bağlı kalmayan, aşka ve içkiye düşkün kişiyi ifade eder. Zahid ise zühd sahibi, dünyevi zevklerden kaçınan ve dini vecibelerine sıkı sıkıya bağlı kişiyi tanımlar. Bu iki karakterin arasındaki karşıtlık, aşk, içki, meyhane gibi temalar üzerinden işlenir ve eserlerde rindâne bir hayat sürmenin, samimiyet ve içtenlikle, zahidliğin ise ikiyüzlülük ve sığlıkla ilişkilendirilmesi vurgulanır.

"Aşka Doğru" iki farklı bağlamda anlatılabilir: 1. Ebru Yavuz'un "Aşk’a Doğru" Kitabı: Bu kitap, Peygamber aşkına ve O'nun yolunda yürümeye duyulan hasrete dair bir mektup olarak tanımlanmaktadır. 2. Canan Al'ın "Aşka Doğru" Romanı: Bu roman, psikiyatrist Yaz'ın hayatındaki karmaşık ilişkileri konu almaktadır.

Bâkî'nin aşk anlayışı, genellikle dünyevi ve somut güzellere yönelik bir aşk olarak tanımlanır. Bâkî için aşk, ince hayaller, nükte ve tevriye gibi edebi sanatlarla işlenmiş, süslü ve sanatlı bir söyleyiş biçimidir.

Hikem-i Atâiyye, İbn Atâullah el-İskenderî'nin tasavvufî düşüncelerini içeren eseridir ve aşağıdaki konuları ele alır: Tasavvufî hayat ve düşüncenin en tartışmalı konuları; Kulluk ve dervişlik psikolojisi; Namaz, zühd, vahdet-i vücûd gibi kavramların anlamları ve ilişkileri; Havf-recâ, kabz-bast, heybet-üns gibi tasavvufî haller; Tedbirin terki teması. Eser, özlü ve etkili bir üslupla yazılmış olup, daha sonraki yüzyıllarda sûfîler arasında "Namazda Kur'ân'dan başka bir kitap okumak câiz olsaydı Hikem okunurdu" sözünün yaygınlaşmasına neden olmuştur.

Mesnevi ve divan şiiri örnekleri şunlardır: Mesnevi Örnekleri: 1. Mevlana – Mesnevi: Tasavvufi öğretiler içeren, dünya edebiyatının en önemli eserlerinden biridir. 2. Şeyh Galip – Hüsn ü Aşk: Aşk ve tasavvufu işleyen önemli bir mesnevidir. 3. Fuzuli – Leyla ile Mecnun: Klasik bir aşk hikayesinin mesnevi formatında anlatımıdır. 4. Süleyman Çelebi – Mevlid: Dini içerikli bir mesnevi olup, Hz. Muhammed'in hayatını anlatır. 5. Yusuf Has Hacib – Kutadgu Bilig: Öğüt verici bir mesnevi olup, devlet yönetimi üzerine bilgiler içerir. Divan Şiiri Örnekleri: 1. Nabi – Hayriyye, Hayrabat: Dili sade, üslubu sağlam ve akıcıdır. 2. Nefi – Kasideler ve Hicivler: Sağlam üslubu ve ağır dili ile tanınır. 3. Şeyhi – Harname: Hiciv türüne örnek olan bir mesnevidir. 4. Ali Şir Nevai – Mecalisü'n Nefais: İlk tezkire olan yapıt.

"A'mâk-ı Hayâl" eseri, birkaç açıdan önemlidir: 1. Materyalizme Karşı Tezli Bir Eser: II. Meşrutiyet döneminde Osmanlı toplumunda yeni yeni görülmeye başlayan materyalist görüşe karşı kaleme alınmış tezli bir eserdir. 2. Tasavvuf ve Felsefe Unsurları: Eser, tasavvuf ve felsefedeki vukufu yansıtır; vahdet-i vücûd fikrini savunur ve bu bağlamda Hinduizm, Budizm, Zerdüştlük gibi Doğu dinlerinin tevhid anlayışından yararlanır. 3. Yazarın Fikirleri: Ahmed Hilmi'nin bütün fikirlerini özetlemesi bakımından, onun temsil ettiği fikirleri tanımak için önemli bir kaynaktır. 4. Dil ve Anlatım: Eserde kullanılan dil, ilim diline yakın olup, birinci şahıs ağzından kaleme alınmasıyla devri için önemli bir teknik özellik taşır.

Rumi'nin sahibi, tasavvuf düşünürü ve şair Mevlana Celaleddin-i Rumi'dir.

Said Nursi'nin fotoğraf çektirmeme nedenleri çeşitli kaynaklarda şu şekilde belirtilmiştir: 1. Tasavvufi İnançlar: Nakşibendi tarikatının bir müridi olan Nursi, kendi görüntüsüne fazla önem vermenin benliğin güçlenmesine ve manevi ilerlemeye engel olabileceğini düşünüyordu. 2. Gizlilik İhtiyacı: Siyasi ve toplumsal değişimlerin yaşandığı bir dönemde, fotoğraflarının düşmanlarının eline geçmesinden ve kendisine zarar verilmesinden endişe ediyordu. 3. Mütevazılık: Nursi, kendisini öne çıkarmaktan kaçınır ve eserlerinin kendi adına değil, İslam'ın hizmetine sunulduğunu vurgulardı. 4. Zamanın Değeri: Zamanı çok değerli buluyor ve onu İslam'a hizmet etmek için kullanması gerektiğini düşünüyordu. 5. İbadetlerin Önemi: Namaz, oruç ve zikir gibi ibadetlerin, kişinin manevi gelişiminde daha önemli olduğunu düşünüyordu. 6. Ölümün Yakınlığı: Nursi, ölümün her an gelebileceğinin farkındaydı ve dünya işleriyle fazla meşgul olmaktan kaçınıyordu.

Muhibbi ve muhip arasındaki farklar şunlardır: 1. Muhibbi: Bu terim, Kanuni Sultan Süleyman'ın şiirlerinde kullandığı mahlas anlamına gelir. 2. Muhip: Genel anlamda "seven, sevgi besleyen, dost" anlamına gelen bir sıfattır.

"Minah" kitabı, Seyyid Sıbgatullah Arvasi tarafından yazılmış olup, aşağıdaki konuları ele almaktadır: 1. Din ve Tasavvuf: Eserde, din ile tasavvufun ayrı şeyler olmadığı vurgulanmakta, manevi terbiye yolunun esasları, edepleri, ölçüleri ve temel ahlakı anlatılmaktadır. 2. Allah Dostlarının Halleri: Allah dostlarının, manevi keşif, müşahede ve melekut alemini seyir hali yaşadıkları, bu özel tecelliler karşısında kendilerini tutamayıp alemin hallerinden bir şeyler anlatmak istedikleri ancak kelime bulamadıkları ifade edilmektedir. 3. Kapalı ve Sırlı İfadeler: Bildiklerini ve gördüklerini, mesel, mecaz, kinaye, teşbih gibi sanatlarla rumuzlu, kapalı, sırlı cümlelerle anlatmaya çalıştıkları ve bu cümlelerin herkes tarafından kendi anladığı dile göre yorumlandığı belirtilmektedir.

Elif Şafak'ın "Aşk" romanı, aşkın farklı yönlerini ve insan üzerindeki etkilerini anlatmayı amaçlamaktadır. Romanda, Amerikalı bir ev kadını olan Ella'nın hayatı, tasavvuf felsefesini konu alan bir tarihi romanı okuduktan sonra değişir. Ayrıca, romanda aşkın 40 kuralı da yer alır ve bu kurallar, yazarın hayal gücünün ürünüdür.

"İncinsen de İncitme" kitabı, tasavvuf şairi Hacı Bektaş Veli'nin hayatını ve öğretilerini anlatmaktadır. Kitapta yer alan bazı mesajlar şunlardır: - Karşısındaki insanın iyi bir insan olmasını isteyen kişi, öncelikle kendisinin iyi olması gerektiğini savunur. - Yetmiş iki milleti bir gör ifadesi, insanları ötekileştirmemeyi vurgular. - İlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır sözü, bilginin önemini belirtir. Bu kitap, aynı zamanda Hacı Bektaş Veli'nin bilinen tek eseri olan Makâlât'ın sadeleştirilmiş halini de içermektedir.

Sürmeli niyaz ifadesi, Türkçe'de doğrudan bir anlam taşımamaktadır. Ancak "niyaz" kelimesi, genel olarak yalvarma, yakarma ve dua etme anlamlarına gelir. Tasavvufi bağlamda ise niyaz, kulun Allah'a muhtaç ve çaresiz olduğunun bilincine vararak O'na yönelmesi ve dua etmesi olarak tanımlanır.

Çilehane'de çile çekenler, genellikle tasavvufi amaçlarla dervişler olmuştur. Örneğin, Hacı Bektaş Veli çeşitli zamanlarda ve yerlerde erbaîn (çile) çıkarmıştır.

Hat sanatında "Nun" (ن) harfi, Arap alfabesinin önemli harflerinden biridir ve çeşitli hat stillerinde farklı formlarda yazılır. Bazı anlamları: - Yuvarlak ve dengeli yapı: Genellikle yuvarlak ve dengeli bir forma sahiptir. - Kullanım alanları: Osmanlı hat sanatında Sülüs ve Nesih yazıda yaygın olarak kullanılır. - Estetik kompozisyon: Tek başına estetik bir kompozisyon olarak da yazılabilir. - Tasavvufi anlam: Tasavvufta, "Nun ve Kalem" ayetine (Kur’an-ı Kerim, Kalem Suresi 1. ayet) atıfla özel anlamlar taşır.

Sema, tasavvufta müzikal nağmeleri dinlerken vecde gelip dönme ve hareket etme anlamına gelir. Sema yapan kişiler (semazenler), genellikle dervişler olup, ney gibi çalgılar eşliğinde kollarını açarak hem kendi etraflarında hem de semahanenin çevresinde dönerler. Ayrıca, sema bir ibadet biçimi olarak da kabul edilir ve Allah'a yakınlaşmayı amaçlar.

Yunus Emre'nin Hayatı ve İnsanlara Bakış Açısı ile İlgili 20 Sayfalık Sunum Giriş: Yunus Emre, 1238-1320 yılları arasında yaşamış, Türk halk şairi ve tasavvuf erbabıdır. Hayatı: 1. Doğum ve Aile: Yunus Emre, Sakarya nehri civarında Sarıköy'de doğmuştur. 2. Eğitim: İyi bir medrese eğitimi almış, Farsça ve Arapça bilmektedir. 3. Tasavvuf Eğitimi: Dönemin önemli isimlerinden Tapduk Emre'nin dergâhında tasavvufi eğitimini tamamlamıştır. 4. Seyahatler: Anadolu ve Azerbaycan topraklarında seyahatler yapmış, Şam ve Arabistan'ı ziyaret etmiştir. 5. Ölüm: Yaklaşık 1320 yılında 82 yaşında ölmüştür. İnsanlara Bakış Açısı: 1. Eşitlik: Yunus Emre, herkesi eşit olarak kabul eder ve insanları Allah tarafından yaratıldıkları için sevdiğini söyler. 2. Hoşgörü ve Sevgi: Şiirlerini büyük bir hoşgörü ve insan sevgisi ile kaleme almıştır. 3. Birlik: Eserlerinde tevhit yani birlik ön plandadır, dünyadaki her şeyin tek olan Allah'a ulaştığına inanır. 4. Mazlumun Yanında: Yunus Emre, her zaman mazlumun yanında olmuş ve insanlara yaşama sevgisi, birlik ve hoşgörü aşılamıştır. Eserleri: Yunus Emre'nin iki önemli eseri vardır: Divan ve Risaletü’n Nushiyye.