NeolitikÇağ

Cilalı Taş Devri, Neolitik Çağ olarak da bilinir ve herhangi bir uygarlığa değil, tarih öncesi çağlardan birine aittir. Bu dönem, yaklaşık M.Ö. 10.000'den M.Ö. 5200'e kadar sürmüştür.

Göbeklitepe'de buğday bulunmamasının nedeni, bu dönemde buğdayın henüz evcilleştirilmemiş olmasıdır. Göbeklitepe'de çıkarılan toprakta rastlanan bitki tanelerinin hepsi yabani türlere aittir ve bu bitki türlerinin başında siyez buğdayı gelmektedir. Ayrıca, Prof. Dr. Klaus Schmidt'in tezine göre, Göbeklitepe'de tarımın değil, tapınakların etrafında kalma arzusunun yerleşik hayatı başlattığı düşünülmektedir.

Göbeklitepe ile benzer yapılar, Şanlıurfa'da çeşitli bölgelerde bulunmaktadır: Harbetsuvan Tepe: Şanlıurfa'da, Göbeklitepe'deki yapılara benzeyen eserlere rastlanan bir tepedir. Karahantepe: Şanlıurfa kent merkezine 46 km uzaklıktaki Tek Tek Dağları Milli Parkı içerisinde yer alan Karahantepe'de de Göbeklitepe ile benzer "T" şeklindeki dikilitaşlar bulunmaktadır. Boncuklu Tarla: Mardin'in Dargeçit ilçesinde, Ilısu Barajı yakınlarında yer alan Boncuklu Tarla'da, Göbeklitepe ile çağdaş ve benzer yapılar keşfedilmiştir. Ayrıca, Stonehenge (İngiltere), Çatalhöyük (Türkiye), İskandinavya'daki megalitik yapılar ve Meksika'daki Teotihuacan gibi yerler de geçmişte olduğu gibi günümüzde de dini ve kültürel anlam taşıyan önemli mekanlar olarak değerlendirilmektedir.

9. sınıf tarih ders kitabı sayfa 75 cevapları, kullanılan ders kitabı yayınevine göre değişiklik göstermektedir: Meb Yayınları: Bu yayınevine ait 9. sınıf tarih ders kitabında, sayfa 75'te "Neolitik Çağ'da hangi alanlarda gelişmeler yaşandığı" tartışılmaktadır. Ekoyay Yayınları: Bu yayınevine ait kitapta ise sayfa 75 cevapları, tarih portalı sitesinde bulunabilir. Daha fazla bilgi için ilgili yayınevinin ders kitabı içeriğine başvurulması önerilir.

Göbeklitepe, dünyanın bilinen en eski tapınağı olarak, insanlık tarihi açısından büyük bir öneme sahiptir. Göbeklitepe'nin temsil ettiği bazı unsurlar şunlardır: İnanç ve Ritüeller: Kazılar, yapının bir ibadet alanı olduğunu göstermektedir. Toplumsal Organizasyon: Böylesine büyük bir yapının inşası, toplumsal bir organizasyon ve iş birliği gerektirmiştir. Tarım ve Evcilleştirme: İnsanoğlunun avcılık ve toplayıcılıktan tarıma geçişine işaret eder. Sanat ve Sembolizm: Taş sütunlardaki hayvan ve insan motifleri, sembolizm ve şamanizmle ilişkilendirilmektedir. Göbeklitepe'nin tam olarak ne amaçla inşa edildiği henüz kesin olarak bilinmemektedir.

Ekmeği ilk kimin bulduğu kesin olarak bilinmemektedir, çünkü ekmek şu an bulunduğu duruma bin yıllar süren bir süreç sonucunda gelmiştir. Ekmeğin kökenleri 22.000 yıldan daha eskiye dayanmaktadır. Bilinen en eski tarıma dayalı toplum olan Natufianlar, arpayı öğütüp ekmek yapmak için gerekli altyapıya sahipti. Mısırlılar, Mezopotamyalılar ve Harappalılar, Natufianlardan en az 5.000 yıl sonra mayalı ekmek yapıyordu. Dolayısıyla, ekmeğin icadı tek bir kişiye veya bir topluma indirgenememektedir.

Neolitik çağın ilk yerleşimlerinden bazıları şunlardır: Çatalhöyük (Konya). Çayönü (Diyarbakır). Hallan Çemi. Göbeklitepe (Şanlıurfa). Hacılar (Burdur). Neolitik çağın ilk yerleşimi olarak kesin bir yapı belirtmek zor olsa da, bu dönemde kalıcı yerleşimlerin Orta Doğu'da "Bereketli Hilal" olarak adlandırılan bölgede ortaya çıktığı düşünülmektedir.

İlk ekmek, yaklaşık 14.600-11.600 yıl öncesine dayanan Ürdün'deki "Siyah Çöl"de avcı-toplayıcılar tarafından yapıldığı düşünülen kömürleştirilmiş ekmek kırıntıları ile ortaya çıkmıştır. Türkiye sınırları içindeki Çatalhöyük'te yapılan kazılarda ise dünyanın en eski ekmeği olduğu düşünülen, yaklaşık 12.000 yıl öncesine dayanan ekmek kalıntıları bulunmuştur. Antik uygarlıklarda, örneğin Mezopotamya ve Mısır'da, tarım devrimiyle birlikte ekmek yapımı hız kazanmıştır.

Neolitik Çağ'da görülen bazı mimari yapılar: Evler: Kerpiçten yapılmış, birkaç odadan oluşan yapılar. Uzun evler: Ahşap çerçeveli, eğimli, sazdan çatılı yapılar. Kazık konutlar: İsveç ve çevre-Alp bölgesinde bulunan, kazıklar üzerine inşa edilmiş yapılar. Kamu binaları: Çayönü, Nevali Çori ve Göbekli Tepe'de bulunan, "T" biçimli dikilitaşlarla süslenmiş yapılar. Mezar yapıları: İrlanda'da özellikle çok sayıda bulunan ayrıntılı mezarlar. Megalitler: Tapınaklar ve bilinmeyen işleve sahip çeşitli yapılar. Neolitik Çağ mimarisi, insanların avcı-toplayıcı yaşamdan kalıcı yerleşimlere geçişiyle ortaya çıkmıştır.

İlk insanların kalıcı yerleşimler kurması, Neolitik Çağ olarak da bilinen Yeni Taş Devri'nde gerçekleşmiştir. Neolitik Çağ'da tarım keşfedilmiş, hayvanlar evcilleştirilmiş, mağaralar yerini yuvarlak planlı kulübe şeklindeki barınaklara bırakmış ve bu barınaklar zamanla dikdörtgen planlı evlere dönüşmüştür.

Hayvanları ilk evcilleştiren toplum olarak kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak, ilk evcilleştirilen hayvan olarak köpek kabul edilir ve bu süreç yaklaşık 15.000 ila 40.000 yıl önce başlamıştır. İlk evcilleştirme adımları, günümüzden yaklaşık 12 bin yıl önce, Neolitik Çağ'da Ortadoğu'da, özellikle Suriye ve Filistin'de görülmüştür. Diğer evcilleştirilen hayvanlar arasında koyun, keçi, inek, domuz ve at bulunur. Evcilleştirme süreci, tarımsal faaliyetler, batıl inançlar ve sosyal statü gibi çeşitli nedenlerle başlamış olabilir.

Eski çağlarda insanların ekonomik faaliyetleri şunlardır: Avcılık ve toplayıcılık. Tarım ve hayvancılık. Takas ve ticaret. Madencilik ve el sanatları. Zanaatkarlık. Ayrıca, ilk Sümer şehirlerinde sosyal yapı hiyerarşikti ve köleler, kiracı çiftçiler, esnaf, tüccar, din adamları ve yöneticiler gibi farklı sosyal gruplar vardı.

Boncuklu Höyük, Neolitik Dönem'e ait en eski yerleşimlerden biridir. Höyük, Konya'nın merkez Karatay ilçesinde, Hayıroğlu Mahallesi'nde yer almakta olup, Çatalhöyük'e yaklaşık 9 kilometre mesafededir. Boncuklu Höyük'ü iskan eden topluluk, yerleşik avcı-toplayıcı bir topluluk olarak tanımlanmaktadır. Höyüğün hangi uygarlığa ait olduğuna dair bilgi bulunamamıştır.

Ötzi, herhangi bir uygarlığa ait değildir; MÖ 3400 ve 3100 yılları arasında yaşamış tarih öncesi bir insandır. Yapılan genetik analizler, Ötzi'nin genlerinin günümüz Avrupalılarından ziyade, coğrafi olarak izole olmuş Korsika ve Sardinya popülasyonuna daha yakın olduğunu ortaya koymuştur.

Çatalhöyük'te Neolitik Çağ'a ait çeşitli kalıntılar bulunmaktadır: Doğu Höyük: M.Ö. 7400 ile 6200 yılları arasına tarihlenen 18 Neolitik yerleşim katmanı içerir. Batı Höyük: M.Ö. 6200 ve 5200 yılları arasına tarihlenen Kalkolitik Döneme ait kültürel özellikler gösterir. Çatalhöyük'te bulunan bazı küçük buluntular ise obsidyen aynalar, topuz başları, taş boncuklar, eyer biçimli el değirmenleri, öğütme taşları, havanlar, açkı taşları, taş yüzükler ve bilezikler olarak sıralanabilir.

Yerleşik hayata geçişin ilk aşaması, tarım devrimidir. Tarım devrimi, insan topluluklarının ilk kez tarım yapmasıyla gerçekleşen ve bu toplumların sosyal ve ekonomik yapılarında devrimsel dönüşümler yaratan süreçtir. Bu sürecin temelinde yatan neden, iklim değişiklikleridir. Tarım devriminin ardından, yerleşik hayat başladı.

Neolitik Çağ'da savunma mimarisi şu şekildeydi: Köy tipi yerleşimlerde: Neolitik Çağ'ın yaşam biçimini oluşturan köy tipi yerleşimlerin etrafındaki fiziksel bariyerlerin tümünü organize çatışmaların varlığına işaret eden bir mimari unsur olarak yorumlamak mümkün değildir. Kent tipi yerleşimlerde: Devletin temellerinin atıldığı Kalkolitik Çağ'a gelindiğinde, yerleşimlerin etrafını çevreleyen savunma amaçlı mimari unsurların sayısında artış gözlemlenir. Bazı Neolitik Dönem yerleşimleri: Hoca Çeşme: Çevirme duvarının temelinde büyük taşlar, örgü sisteminde ise yukarıya doğru küçülen taşlar kullanılmıştır. Aşağı Pınar: Geniş ve derin hendek, savunma mantığı ile ilişkili olarak düşünülmektedir. Mezraa Teleilat: A Seramik Neolitik Dönem B’nin sonlarına tarihlenen hendeğin arkasında, yaklaşık 1,50-1,80 m genişliğinde bir sur duvarı bulunmaktadır. Aşıklı Höyük: Bu yerleşimde, savunma duvarında öne doğru çıkıntı yapan yarım daire planlı kuleler tespit edilmiştir. Neolitik Çağ'da savunma mimarisinin gelişimi, toplumsal düzenin ilerlemesiyle ilişkilidir.

Çatalhöyük'ün yazarı Sadrettin Dural, böyle bir kitap yazma kararını, Çatalhöyük'e olan tutkusu ve bu tarihi yerleşimin öyküsünü insanlarla paylaşma isteği nedeniyle almıştır. Dural, Çatalhöyük'te bekçi olarak çalışırken, kazı başkanı Prof. Ian Hodder'den 52 saatlik bir ders almış ve bu ders sonrasında Çatalhöyük'e aşık olmuştur. Dural, ilk kitabı "Protecting Çatalhöyük" (Çatalhöyük Bekçisi) 2007 yılında İngilizce olarak yayımlandıktan sonra, bu kitabın ABD'de ders kitabı olarak okutulmaya başlanması üzerine, "9 Bin Yıl Önce Çatalhöyük'te Yaşam" adlı ikinci kitabını yazmıştır.

MÖ insanlar genellikle avcılık ve toplayıcılıkla geçiniyorlardı. Bazı özellikler: Evler, mağaralar, çadırlar veya basit kulübelerden oluşuyordu. Ateş, henüz kontrol altına alınamadığı için ısınmak için güneşin sıcaklığını kullanıyorlardı. Tarım ve hayvancılık, MÖ 7000'li yıllardan itibaren yapılmaya başlandı. Önemli dönemler: Paleolitik Dönem: İnsanlar mağaralarda yaşıyor ve avcılık-toplayıcılıkla geçiniyordu. Mezolitik Dönem: Ateş kontrol altına alınmaya başlandı, basit aletler ve silahlar yapıldı. Neolitik Dönem: Tarım ve hayvancılık yapılmaya başlandı, evler daha sağlam ve kalıcı hale geldi.

Almanya'da Neolitik Çağ'a ait bazı yerler: Tuttlingen'deki mezar alanı. Vaihingen. Ayrıca, Almanya'da Neolitik Çağ'a ait diğer yerler arasında Crickley Hill, Dikili Taş ve Egolzwil bulunmaktadır.