Modernleşme

Yeşil Gece romanının ana fikri, toplumun gelişmesini ve kurtuluşunu laik ve çağdaş eğitimde görmek gerektiğidir. Reşat Nuri Güntekin, bu eserde cehaletin, gericiliğin ve taassubun zararlarını vurgulamıştır. Ayrıca, azimli bir insanın, ideallerinden vazgeçmeden tüm zorlukların üstesinden gelebileceği mesajı da ana fikirler arasında yer alır.

Modernleşme süreci, 2. Dünya Savaşı sonrasında hız kazanmıştır. Bu dönemde, Amerikan merkezli modernleşme teorisyenleri modernleşme kavramını küresel alanda sosyo-politik analizlerin odağına yerleştirmiştir. Modernleşme süreci, Osmanlı’nın son dönemlerinde başlamış ve Cumhuriyet döneminde devam etmiştir.

Cemil Meriç'in neden kritik yaptığına dair bilgi bulunamadı. Ancak, Cemil Meriç'in eleştirel bir sosyolog olduğu ve Batı sosyolojisini eleştirel bir bakış açısıyla "ideoloji" veya "teoloji" olarak adlandırdığı bilinmektedir. Cemil Meriç'in düşünce hayatının ve geçirdiği değişim ile dönüşümlerin belirli tarihi dönemlere ayrıldığı da bilinmektedir. Meriç'in eserleri ve düşünceleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için aşağıdaki kaynaklar kullanılabilir: ataturkansiklopedisi.gov.tr; fikriyat.com; felsefe.gen.tr.

Recaizade Mahmut Ekrem, Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir çünkü: Yeniliğin savunucusu: Şinasi ve Namık Kemal'in başlattığı yenileşme hareketini sürdürmüş, Abdülhak Hamit ile birlikte yeni bir edebi zevk ve anlayış kazandırmıştır. Edebî tenkit: "Takdîr-i Elhân" ve "Pejmürde" gibi eserlerde edebiyatın nasıl olması gerektiğine dair usul ve esasları ortaya koymuştur. Eğitim: Mekteb-i Mülkiye'de verdiği ders notlarını "Tâlim-i Edebiyat" adıyla yayımlamış, bu eser uzun yıllar ders kitabı olarak kullanılmıştır. Akımın öncüsü: Muallim Naci ile yaşadığı tartışmalar, "Edebiyat-ı Cedide" akımının doğmasına zemin hazırlamıştır. Eserler: "Araba Sevdası" adlı romanı, Türk edebiyatında realizmin ilk örneklerinden sayılır. Recaizade Mahmut Ekrem, "üstad" ve "münekkid" olarak da anılmıştır.

Sekülerleşme ve modernleşme kavramları genellikle birbiriyle ilişkilendirilir, ancak aralarında bazı farklar vardır: Sekülerleşme, dinin birey ve toplum üzerindeki etkisinin azalması anlamına gelir. Modernleşme ise, geleneksel toplumdan modern topluma geçiş sürecini ifade eder. Dolayısıyla, her modernleşen ülke sekülerleşmek zorunda değildir, ancak modernleşme genellikle sekülerleşmeye yol açabilir.

Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın modernleşme çabaları şunlardır: Askeri Reformlar: Modern bir ordu kurmak için Fransa'dan uzmanlar getirmiş ve Memlûk beylerini ortadan kaldırmıştır. Eğitim Reformları: Avrupa'ya, özellikle Fransa'ya, eğitim amacıyla öğrenciler göndermiştir. Ekonomik Reformlar: İltizam arazilerine el koymuş, vakıf arazilerine vergi zorunluluğu getirmiş ve yerli pazar ile savaş malzemeleri için sanayileşme programı başlatmıştır. Tarım Reformları: Modern tarım yöntemleri getirerek Mısır'ı bereketli topraklarıyla bilinen bir yer haline getirmiştir. Basım ve Yayıncılık: Arap dilindeki ilk gazete olan El-Vakai’l Mısriyye'yi çıkarmıştır. Kavalalı'nın modernleşme hamleleri, Mısır'ın daha sonraki yöneticileri üzerinde de etkili olmuştur.

Anadolu aydınlanması, Türkiye'nin modernleşme ve çağdaşlaşma serüveninde, özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kök salan ve Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte kurumsallaşan uzun soluklu bir düşünsel ve toplumsal dönüşüm sürecidir. Bu sürecin bazı önemli unsurları: Tanzimat ve Islahat Fermanları: Modern hukuk, eğitim ve idare sistemlerinin temellerini atmıştır. II. Meşrutiyet: Entelektüel canlılığı artırmıştır. Mustafa Kemal Atatürk liderliğinde devrimler: Harf devrimi, laiklik ilkesinin anayasal hale getirilmesi, Köy Enstitüleri gibi eğitim hamleleri ile birey kuldan yurttaşa dönüştürülmüş, bilim ve akıl merkeze alınmıştır. Çok partili hayat, sosyal demokrasi arayışları, sanayileşme ve kentleşme: Aydınlanma çizgisinin evrilerek Türkiye'nin 20. yüzyıldaki toplumsal yapısının ana eksenlerinden biri olmasını sağlamıştır. Ayrıca, 7. yüzyılda Ortadoğu'da başlayan ve 12. yüzyılın sonuna kadar süren İslam Rönesansı da Anadolu aydınlanması ile benzerlik göstermektedir.

Türk Hava Yolları (THY) logosunun değişmesinin birkaç nedeni vardır: Sadeleştirme: 1986 yılında logo sadeleştirilerek "THY" yazısı logodan çıkarılmıştır. Uluslararası kimlik: 2019 yılında yapılan değişiklikle logo, daha uluslararası bir kimlik kazanacak şekilde yeniden tasarlanmıştır. Modern görünüm: Son tasarımda, logonun arka planı tamamen kırmızı yapılmış, sağ üst tarafa dünyadaki 7 kıtayı temsil eden 7 çizgi eklenmiş ve sol alt tarafa 3 renkle (bordo, açık kırmızı) çizilen çizgiler yerleştirilmiştir. Logonun tasarımcısı Mesut Manioğlu, 1959 yılında yaban kazından ilham alarak logoyu tasarlamış ve düzenlenen bir yarışmayı kazanmıştır.

Erik Jan Zürcher, modernleşen Türkiye'yi eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirir. Ona göre, Türk modernleşmesi, özellikle 19. yüzyıldan itibaren, kapitalist dünyaya eklemlenme mücadelesi olarak gelişmiştir. Zürcher, modernleşme sürecinin genellikle otoriter yönetimlerle gerçekleştiğini ve bu süreçte demokratikleşme adımlarının araç olarak kullanıldığını belirtir. Ayrıca, Zürcher, Türkiye'nin 1950'den itibaren yaşadığı demokratikleşme çabalarını, 1960, 1971 ve 1980'deki askeri darbelerle kesintiye uğramış bir süreç olarak değerlendirir.

Modernleşme Kuramı, gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin, gelişmiş ülkelerin yöntemlerini izleyerek sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel alanlarda ilerleme kaydedebileceğini savunur. Bağımlılık Kuramı ise modernleşme kuramına bir alternatif olarak ortaya çıkmıştır. Bağımlılık kuramının temel çıkış noktaları şunlardır: Merkez-çevre ilişkisi: Gelişmiş ve az gelişmiş ülkeler arasında asimetrik bir güç dağılımı vardır. Merkeze bağımlılık: Çevre ülke, merkez ülkeye hizmet ederken daha fazla bağımlı hale gelir.

Eski makinelerin yerine gelen bazı yenilikler şunlardır: Buhar makineleri yerine elektrikli motorlar kullanılmıştır. Tekstil makineleri, gelişmiş otomasyon sistemlerine dönüşmüştür. Çamaşır makineleri olmadan önce, çamaşırlar elde veya silindirli çamaşır makineleri ile yıkanıyordu. Ayrıca, geri dönüşüm ve yenileme kampanyaları sayesinde eski makineler, yeni makinelerle değiştirilebilmektedir.

Mustafa Kemal Atatürk'ün şapka takmasının birkaç nedeni vardır: Modernleşme hedefi: Atatürk, Türk toplumunu çağdaş bir toplum haline getirmeyi amaçlamış ve bu doğrultuda şapka giyilmesini teşvik etmiştir. Sembolik anlam: Şapka, Millî Mücadele döneminde Osmanlı saltanatına karşı başlatılan millî hareketin ayrı bir kimliğini yansıtmıştır. Kişisel tercih: Atatürk, geniş kenarlı beyaz bir şapkayı ilk kez 24 Ağustos 1925'te Kastamonu'da giymiştir. 25 Kasım 1925'te kabul edilen 671 sayılı kanunla TBMM üyeleri ve tüm devlet memurlarına resmî başlık olarak şapka giyme zorunluluğu getirilmiş ve halkın da sarık veya fes gibi alışkanlıkları sürdürmesi yasaklanmıştır.

Osmanlı'da modernleşme hareketleri, 1770-1876 yılları arasında gerçekleşen ve "ıslahat" olarak adlandırılan bir dizi düzeltme ve reformu kapsar. Bu dönemde öne çıkan bazı modernleşme hareketleri şunlardır: Askeri Alanda Modernleşme: III. Selim zamanında Mühendishane-i Bahr-i Hümayun ve Mühendishane-i Berr-i Hümayun gibi okullar açılmış, askeri okullarda matematik ve fen dersleri artırılmıştır. Eğitim Alanında Modernleşme: Tanzimat Fermanı ile eğitimde Batılı normlar benimsenmiş, meslek okulları açılmış ve eğitim teknikleri ile araç-gereçler modernleştirilmiştir. Hukuk ve Yönetimde Modernleşme: Tanzimat ve Islahat Fermanları ile hukukun üstünlüğü, adalet, mülkiyet hakkı ve can güvenliği gibi Batılı değerler hukuk sistemine entegre edilmiş, yerel yöneticilerin yetkileri kısıtlanarak merkezi yönetimin kontrolü artırılmıştır. Toplumsal Modernleşme: Osmanlıcılık ideali ile yurttaşlık bilinci okullarda benimsetilmiş, sivil haklar ve özgürlükler artırılmıştır. Bu reformlar, Osmanlı Devleti'nin Batı ile uyum sağlama ve ayakta kalma çabalarının bir sonucudur.

Modernleşmeye karşı çıkan bazı gruplar şunlardır: İslamcılar ve muhafazakarlar. Etnik ve yerel katı gelenekçiler. Ayrıca, 15 Temmuz 2016'da askeri bürokrasideki örgütlenmesiyle sivil siyasi iktidara darbe girişiminde bulunan Fethullahçı örgüt de modernleşmeye karşı çıkan bir grup olarak değerlendirilebilir. Modernleşmeye karşı çıkan gruplar, farklı ülkelerde de benzer şekilde ortaya çıkabilir; örneğin, Hindistan'da Hindutva ideolojisiyle biçimlenen Hindu milliyetçiliği, modernleşmeye karşı bir tepki olarak gelişmiştir.

II. Abdülhamid dönemi, Osmanlı İmparatorluğu için birkaç önemli nedenle öne çıkar: Reformlar ve Modernleşme: Eğitimde, bayındırlık ve tarım alanlarında önemli adımlar atılmıştır. Ekonomik Düzenlemeler: Düyûn-ı Umûmiye'nin kurulması ve dış borçların düzenlenmesi gibi ekonomik reformlar gerçekleştirilmiştir. Demiryolları ve İletişim: Bağdat Demiryolu ve Hicaz Demiryolu'nun inşası gibi projeler hayata geçirilmiştir. Dış Politika: Panislamizm politikası izlenerek İslam dünyasındaki müslüman topluluklar birleştirilmeye çalışılmıştır. Siyasi Gelişmeler: 1876'da Kanun-i Esasi ilan edilerek meşrutiyet ilan edilmiştir. Bu dönemde alınan kararlar ve gerçekleştirilen yenilikler, imparatorluğun dağılma sürecini yavaşlatmaya yönelik önemli çabalar olarak değerlendirilir.

Genç Osmanlıların (Jön Türkler) amaçları şunlardır: Anayasal yönetim: Monarşinin sınırlanması ve anayasal bir yönetimin kurulması. Eğitim reformu: Eğitimin yaygınlaştırılması ve modernleştirilmesi. Batılılaşma: Osmanlı İmparatorluğu'nun Batılı devletlerle entegrasyonu ve Batı'nın siyasi ve sosyal yapılarının örnek alınması. Özgürlükler: Temel hak ve özgürlüklerin güvence altına alınması. Milliyetçilik: Osmanlı coğrafyasındaki farklı milletlerin haklarının korunarak devletin birliğinin sağlanması.

Almatı'nın gelişme süreci şu şekilde özetlenebilir: 1854: Rus İmparatorluğu, bölgeyi güvence altına almak için Fort Zailiyskoe kalesini kurdu ve şehir, Fort Vernoe olarak adlandırıldı. 1929-1991: Sovyet döneminde Almatı, Kazakistan'ın başkenti olarak önemli bir gelişim gösterdi. 1991: Kazakistan'ın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını kazanmasıyla Almatı, hızlı bir değişim ve gelişime uğradı. 1997: Başkent statüsü Astana'ya verildi, ancak Almatı ülkenin ekonomik, endüstriyel ve kültürel merkezi olarak kalmaya devam etti. Günümüz: Almatı, alışveriş merkezleri, yüksek binaları, restoranları ve kültür tesisleri ile Orta Asya’nın en kozmopolit ve gelişmiş şehirlerinden biridir. Ayrıca, 2030 yılına kadar şehrin gelişimini planlamak amacıyla çeşitli projeler ve stratejiler uygulanmaktadır.

Bayram geleneklerinin sürdürülmeme nedenleri arasında şunlar sayılabilir: Şehirleşme ve modernleşme. Teknolojik bağımlılık. Küreselleşme ve kültürel değişimler. Tatil algısı. Ekonomik sorunlar. Bireysellik ve bencillik. Sosyalliğin azalması.

Türklerin geleneksel kıyafetlerinin değişmesinin birkaç nedeni vardır: Modernleşme ve Batılılaşma: Cumhuriyet'in ilanıyla birlikte modernleşme çabaları, geleneksel kıyafetlerin daha sade, fonksiyonel ve cinsiyet eşitliği ilkesine dayalı olarak değişmesine yol açtı. Sosyal ve kültürel değişimler: Kadınların çalışma hayatına atılması, eski giysilerin yerine daha pratik ve rahat kullanımlı giysilerin benimsenmesine neden oldu. Etkileşim ve iletişim: Farklı toplumlarla artan ilişkiler, özellikle Batı ile olan etkileşimler, geleneksel kıyafetlerden sıyrılarak moda akımlarına katılmayı sağladı. Siyasi ve otoriteye bağlı değişiklikler: Bazı değişiklikler, siyasi olaylar ve otoriteler tarafından yönlendirilerek gerçekleştirildi.

Atatürk döneminde Türkiye'ye getirilen bazı yabancı uzmanlar: John Dewey. Watson Dickerman. Hans Reichenbach. Walther Kranz. Von Aster. Albert Eckstein. Zuckmayer. Holzmeister. Carl Ebert ve Paul Hindemith. Rudolf Nissen.