Modernizm

Aremodern terimi, modernizm ve postmodernizm kavramlarını bir arada ifade etmek için kullanılır. Modernizm genel olarak, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren sanat, mimari ve edebiyat alanında ortaya çıkan, geleneksel olanı reddedip yeniyi arayan bir akım olarak tanımlanır. Postmodernizm ise 20. yüzyılın ikinci yarısında modernizmin bir devamı olarak ortaya çıkmış, modern roman üzerinde gelişen bir anlayış olarak kabul edilir.

Modernizm kelimesinin Türkçesi "çağdaşlık" veya "çağdaşlaşma akımı" olarak ifade edilir.

Franz Kafka, modernizm akımına aittir. Başlıca eserleri: - "Dönüşüm" (Die Verwandlung); - "Dava" (Der Process); - "Yargı" (Das Urteil); - "Şato" (Das Schloss); - "Gözlem" (Betrachtung); - "Açlık Sanatçısı" (Ein Hungerkünstler); - "Felice'ye Mektuplar" (Briefe an Felice); - "Milena'ya Mektuplar" (Briefe an Milena).

Modernist epik, 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır.

Selim İleri, edebiyatta önemli bir yere sahiptir çünkü: 1. Çok Yönlü Eserler: Roman, öykü, deneme ve anı gibi farklı türlerde eserler vererek edebiyat dünyasına geniş bir miras bırakmıştır. 2. Anlatım Tarzı: Kendine özgü anlatım tarzı, zengin dili ve karakterlerinin psikolojik derinliği ile okuyucuları etkilemeyi başarmıştır. 3. Temalar: Eserlerinde genellikle İstanbul'un tarihi ve kültürel dokusu, bireyin iç dünyası, aşk, yalnızlık ve geçmişe özlem gibi temaları işlemiştir. 4. Eleştirel Yaklaşım: Edebiyat eleştirileri ve genç yazarlara verdiği destekle Türk edebiyatına katkıda bulunmuştur. 5. Modernist Anlayış: Modern roman tekniklerini kullanarak, toplumsal sorunlardan uzaklaşmadan bireyin bilinçaltına eğilmiştir.

Seagram Binası, aşağıdaki nedenlerden dolayı önemlidir: 1. Mimari Yenilik: Mies van der Rohe ve Philip Johnson tarafından tasarlanan bina, modernist mimari anlayışı temsil eder ve rasyonel tasarım ilkeleri, yaratıcı yapısal düşünme ve malzeme seçimleri ile ofis mimarisinde devrim yaratmıştır. 2. Plaza Kullanımı: Binanın önünde yer alan 100 fit genişliğindeki açık kamu meydanı, o dönemde alışılmamış bir tasarım öğesi olup, sonraki yapılar için örnek teşkil etmiştir. 3. Malzeme Kullanımı: Binanın dış cephesinde kullanılan bronz-tinted cam ve bronz I-beam'ler, yapının yapısal unsurlarını dışarıdan görünür kılarak, "cilt ve kemikler" mimari tasarımını yansıtmıştır. 4. Tarihî ve Kültürel Etki: Seagram Binası, New York'un siluetine katkıda bulunmuş ve 1961 Zoning Resolution'a ilham vererek, geliştiricilere plaza oluşturma teşviki getirmiştir. 5. Ödüller ve Tanıma: Bina, açıldıktan sonra geniş çapta övgü almış, birçok ödül kazanmış ve 2006 yılında Ulusal Tarihi Yerler Kaydı'na dahil edilmiştir.

Georgia O'Keeffe, Amerikan modernizminin önemli bir figürü olarak kabul edilir. İşte onun önemini vurgulayan bazı nedenler: Sanatsal Yenilik: O'Keeffe, doğal dünyayı soyutlayarak ve nesneleri yakından inceleyerek yeni bir bakış açısı getirdi. Etkileyici Kariyer: 70 yıl boyunca üretken bir şekilde çalıştı ve 2000'den fazla eser üretti. Feminist Etki: O'Keeffe'nin çalışmaları, feminist sanat hareketinin sanatçıları için ilham kaynağı oldu. Mirası: Eserleri, hem Amerika Birleşik Devletleri'nde hem de uluslararası alanda birçok müzede sergilenmektedir.

Mimarlık teorileri geniş bir kavram yelpazesini kapsar ve tarihsel perspektiflerden çağdaş ideolojilere kadar uzanır. İşte bazı temel mimarlık teorileri: 1. İşlevselci Teori: Modernist mimarlar tarafından popüler hale getirilmiştir ve mimari tasarımın verimliliğini ve pratikliğini vurgular. 2. Postmodernist Teori: Evrensel bir mimari dil kavramına meydan okur ve farklı mimari tarzları ve tarihsel referansları kucaklar. 3. Fenomenolojik Teori: Yapılı çevrelerin bireyler üzerindeki duyusal ve duygusal etkisine odaklanır. 4. Sürdürülebilir Tasarım Teorisi: Çevreye duyarlı, enerji verimli ve doğal kaynakları koruyan yapılar tasarlamayı amaçlar. 5. Eleştirel Bölgeselcilik: Mimarinin yerel bağlamı ve kültürel kimliği dikkate alması gerektiğini savunur. Bu teoriler, mimarların tasarım kararlarını yönlendirir ve yapıların işlevsel, estetik ve sürdürülebilir olmasını sağlar.

Modernizmin ve minimalizmin somut bir örneği olarak kabul edilen eserlerden bazıları şunlardır: 1. Bauhaus Okulu Binası. 2. Wassily Chair. 3. Fagus Fabrikası. 4. Barcelona Pavyonu. 5. Glass House.

Anayurt Oteli, Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir çünkü: 1. Modernist Bir Eser: Yusuf Atılgan'ın bu romanı, modernist edebiyatın önemli bir örneği olarak kabul edilir. 2. Karakter Analizi: Eser, bireyleşememiş, yalnızlaşmış ve kültürel travma yaşayan bir karakter olan Zebercet üzerinden dönemin toplumsal ve bireysel sorunlarını ele alır. 3. Anlatım Tekniği: Roman, bilinç akışı tekniği gibi yenilikçi anlatı yöntemleri kullanarak geleneksel roman anlayışından ayrılır. 4. Gerçeklikle Harmanlanmış Hikaye: Anayurt Oteli, Manisa'da gerçekten var olan ve yazarın bildiği bir mekandan esinlenerek yazılmıştır, bu da eseri daha gerçekçi kılar.

1970'li yıllarda hikaye türünde şu özellikler öne çıkmıştır: 1. Modern ve Postmodern Eğilimler: Bu dönemde modern hikayelerin yanı sıra postmodern etkisindeki hikayeler de yazılmıştır. 2. Toplumsal ve Siyasi Konular: Hikayelerde gecekondu bölgelerinde yaşayan insanların sorunları, işsizlik, kadın sorunları, köyden kente göç gibi toplumsal ve günlük konular ele alınmıştır. 3. Bireyin İç Dünyası: Bireylerin iç bunalımları ve çatışmaları da işlenmeye devam etmiş, bilinç akışı ve iç çözümleme gibi tekniklerle bireyin iç dünyası anlatılmıştır. 4. Yeni Yazarlar ve Anlayışlar: Adalet Ağaoğlu, Tomris Uyar, Füruzan, Mustafa Kutlu, Sevinç Çokum gibi yazarlar farklı anlayışlarla hikayeler kaleme almışlardır.

"Niteliksiz Adam" romanı, Robert Musil tarafından yazılmış ve 20. yüzyılın en önemli modernist eserlerinden biri olarak kabul edilir. Roman, iki ana temayı işler: 1. Bireysel ve toplumsal yabancılaşma: Ana karakter Ulrich, modern toplumda anlam ve hedef bulmakta zorlanan, "niteliksiz" bir adamdır. 2. Tarihsel ve politik eleştiri: Roman, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun son dönemini ele alır ve o dönemin toplumsal, siyasi ve kültürel hayatına keskin bir eleştiri sunar.

Gordon Matta-Clark ve "arayış nesnesi olarak ev" kavramı, sanatçının alternatif konut arayışı ve ev gibi yerleşkelere yönelik müdahaleleri ile ilişkilidir. Matta-Clark, terk edilmiş ve ihmal edilmiş binaları sanatı aracılığıyla fiziksel olarak dönüştürerek, modernizmin hakimiyetindeki mimari ideolojilere karşı çıkmıştır. Ayrıca, Tree Dance adlı etkinliğinde, evsizlerin sokakta buldukları malzemelerle geliştirebilecekleri alternatif konut uygulamalarını teşvik etmiştir.

Modernizm ve şiir bağlamında şu bilgiler verilebilir: Modernizm, 1880'lerden İkinci Dünya Savaşı yıllarına kadar süren bir zaman diliminde, gelenekten bütünüyle kopuşu sağlamak amacıyla ortaya çıkmış bir sanat akımıdır. Modern şiir ise bu akıma paralel olarak şiirde ortaya çıkan anlayışları kapsar. Modern şiirin bazı özellikleri şunlardır: - Dil: Modern şiirde dil en karmaşık öğelerden biri olur ve şair, dikkatini içerikten biçime, somuttan soyuta çevirir. - Yapı: Modern şiirde geleneksel ölçü, uyak ve nazım birimi gibi unsurlar terk edilir, serbest nazım tercih edilir. - Tema: Modern şiir, geleneksel temalardan uzaklaşarak modern dünyanın karmaşıklığını, bireysel deneyimleri ve toplumsal eleştirileri ele alır. - Teknikler: Modern şiirde kelime oyunları, serbest çağrışımlar, alışılmadık metaforlar gibi teknikler kullanılarak dilin sınırları zorlanır.

Modernizm ve modern Türkiye kavramları birbiriyle ilişkili ancak farklı anlamlar taşır: 1. Modernizm: 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Batı toplumunda ortaya çıkan, sanayileşme, kentleşme ve teknolojik ilerlemenin getirdiği değişimlere bir yanıt olarak kültürel ve sanatsal bir harekettir. 2. Modern Türkiye: Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinden itibaren başlayıp Cumhuriyet dönemine uzanan, Türkiye'nin batılılaşma sürecini ifade eder.

"Maske ve Ruh" oyunu, Halide Edib Adıvar tarafından 1930'lu yıllarda yazılmış bir tiyatro eseridir. Konusu, dünyaya ve karşılaşılan sorun ve tehditlere, Türk mizah ve felsefesinin önemli isimlerinden Nasreddin Hoca'nın bakış açısıyla yaklaşılmasıdır. Oyunda, modernizmi ve Batılı yaşam tarzını benimseyenler ilerici ve aydın olarak belirtilirken, inançlarını ve geleneğini sürdürmek isteyenler gerici ve yobaz olarak gösterilmektedir.

Ahmet Şevki'nin şiir anlayışı, modern Arap nazmının en mükemmel şeklini veren bir şair olarak kabul edilir. Şiirlerinde işlediği temalar ve dönemler açısından üç gruba ayrılabilir: 1. Sürgünden önceki şiirler: Geleneğe uygun olarak klasik Arap nazmının hicviye dışındaki türlerini denemiş, ancak hicviye yazmamıştır. 2. Sürgün dönüşü şiirleri: Saraya bağımlı olmaktan kurtulduğu için kendisini daha serbest hissetmiş, bu dönemdeki methiyelerini daha sade ve aşırı övgülerden uzak olarak kaleme almıştır. 3. Son dönem şiirleri: Günlük olayları, dinî, siyasî ve tarihî konuları işlemiş, cemiyetin dikkatini İslâm dünyasındaki sosyal ve ahlâkî çalkantılara ve modern Batı'nın sömürgeciliğine çekmeye çalışmıştır. Ayrıca, Kur'ân-ı Kerîm'den iktibaslar yaparak şiirlerinde dinî unsurları da kullanmıştır.

20. yüzyıl sanatının özellikleri şunlardır: 1. Modernizme Eleştiri: 20. yüzyıl sanatı, modern sanatın rasyonel düşünce ve ilerlemeci doğasına eleştirel yaklaşır. 2. Disiplinler Arası Yaklaşım: Resim ve heykelin yanı sıra performans sanatı, enstalasyon, video sanatı, dijital sanat ve kavramsal sanat gibi çeşitli ifade biçimlerini içerir. 3. Sosyal ve Politik İçerik: Sanat eserleri, toplumsal cinsiyet, ırk, sınıf, çevre sorunları ve savaş gibi konuları ele alır. 4. Teknolojik Kullanım: Yapay zeka, NFT, VR/AR gibi teknolojilerin sanatla entegrasyonu. 5. Bireysel ve Deneyimsel Yaklaşım: Sanatçılar, kişisel deneyimlerini ve duygusal ifadelerini eserlerine yansıtırlar. Ayrıca, 20. yüzyılda öne çıkan bazı önemli sanat akımları şunlardır: Fovizm, Kübizm, Dadaizm, Sürrealizm ve Soyut Dışavurumculuk.

Rainer Maria Rilke, modernist edebiyat akımına mensuptur.

Modernizmde kadın, çalışan, üreten, tüketen ve aynı zamanda reklam ve destek malzemesi olarak kullanılan bir değer olarak görülür. Bazı diğer modern kadın imajları: - İyi eş ve anne: Kadınlar, reklamlarda genellikle bu geleneksel rollerle temsil edilirdi. - Çekici ve güzel kadın: Medya, genç, zayıf ve kusursuz bedenlere sahip kadınları idealize eder. - Ekonomik özgürlük: Eşit haklar ve özgürlük söylemleri, kadının sorumluluklarını artırarak ev işleri, iş yaşamı ve sosyal aktiviteleri bir arada yürütmesini gerektirir. Bu temsiller, kadını araçsallaştırır ve metalaştırır, onu tüketim kültürünün bir parçası haline getirir.