Marksizm

Samir Amin, anti-emperyalist ve Marksist bir aydın olarak çeşitli konuları savunmuştur: 1. Bağımlılık Teorisi: Amin, azgelişmiş ve sanayileşmesini tamamlayamamış ülkelerin, ABD tipi bir liberal gelişim eğrisiyle ilerleyemeyeceğini savunmuştur. 2. Avrupa Merkezcilik Eleştirisi: 1988'de yayımlanan "Avrupa Merkezcilik" kitabında, kapitalizmin ve emperyalizmin gelişimini sadece Avrupa'nın iç dinamiklerine dayandırmanın yanıltıcı olduğunu ileri sürmüştür. 3. Sosyalizm ve Üçüncü Dünya: Amin, sosyalizmin üçüncü dünya ülkelerinde kurulabileceğini ve sömürge sonrası toplumların ekonomik bağımsızlık mücadelesini desteklediğini savunmuştur. 4. Alternatif Kalkınma Modelleri: Küreselleşme karşıtı bir duruş sergileyerek, üçüncü dünyanın emperyalist-kapitalist dünyanın boyunduruğundan kurtulmasının, o sisteme entegre olarak değil, onunla olan bağlantısını keserek mümkün olabileceğini iddia etmiştir.

Marks ve Engels'e göre demokrasi, toplumsal ortak değerleri belirleyen ve toplumun büyük çoğunluğunu ilgilendiren bir yönetim biçimi olarak görülür. Temel demokrasi unsurları şunlardır: - Meşruiyetin kaynağı: Demokrasi, meşruiyetin ve iktidarın temelini oluşturur. - Temsili demokrasi: Yerel, bölgesel ve ulusal delege seçimleri esastır. - Parlamento: Politik tartışma ve meşruiyetin uygulama alanıdır. - Yürütme: Her zaman parlamentonun denetiminde kalmalıdır. - Anayasa ve hukuk: Halkın kendi kaderini tayin hakkını ve belirleyici rolünü içermelidir. Ayrıca, Marksist demokraside özgürlük, eşitlik ve kardeşlik gibi değerler ön plandadır.

Komünist vatanseverlik veya sosyalist yurtseverlik, Marksist-Leninist düşünce yapısına göre, sosyalist vatana, toplumun devrimci dönüşümü ve komünizm ideali doğrultusunda sevgi beslemek anlamına gelir. Bu kavram, milliyetçilik ve şovenizm kapsamında değerlendirilen vatanseverlik kapsamına girmez.

Lev Tolstoy, mülkiyet konusundaki radikal fikirleri nedeniyle tüm servetini fakirleştirdi. Tolstoy, Marksizm'den etkilenerek özel mülkiyete karşı çıktı ve bütün mal varlığını köylülere dağıttı.

Marksist demokrasi, işçi iktidarına dayanan ve iktidarın Marksist ideolojinin uygulayıcısı olduğu bir demokrasi türüdür. Bu demokrasi anlayışına göre: - Temel ilke tek bir ideolojiye dayanmaktır ve çoğulcu ile diyalogcu değildir. - Muhalefet yoktur, çünkü iktidar geçici ve değişken değildir. - Üretim araçlarının kamuya ait olması ve sınıf egemenliğine dayalı mülkiyetin ortadan kaldırılması gereklidir. Marksizm, batı demokrasisinin gerçek bir demokrasi olmadığını, burjuvazinin çıkarlarını savunma amacı taşıdığını ve özgürlüğün sadece burjuva sınıfından olanlar için var olduğunu savunur.

Vladimir Lenin, Karl Marx'ın eserlerini okuduktan sonra ve devrimci faaliyetlere katıldıktan sonra komünist oldu. Süreç şu şekilde gelişti: 1. Eğitim ve İlk Faaliyetler: Lenin, Kazan Üniversitesi'nde hukuk eğitimi aldı ve öğrenci gösterilerine katıldı. 2. Sürgün ve Avrupa'da Marksistlerle Tanışma: Faaliyetleri nedeniyle Sibirya'ya sürgüne gönderildi ve burada eşi Nadezhda Krupskaya ile tanıştı. 3. Ekim Devrimi: 1917'de Rusya'ya döndükten sonra, geçici hükümetin devrilmesi ve iktidarın işçiler ve köylüler tarafından ele geçirilmesi için çalıştı.

Evrensel gazetesinin siyasi görüşü Marksizm-Leninizm, Hocaizm ve Sekülerizm olarak belirlenmiştir.

Marksist-Leninist tutum, Karl Marx ve Vladimir Lenin'in fikirlerine dayanan bir siyasi ideolojiyi ifade eder. Temel ilkeleri arasında şunlar yer alır: - Proletarya diktatörlüğü: Sosyalizme geçiş sürecinde işçi sınıfının devleti ele geçirmesi ve burjuvazinin direncini kırması gereklidir. - Sosyalizm ve komünizm: Proletarya diktatörlüğü aşamasından sonra devletin yavaş yavaş ortadan kalkacağı ve komünizme ulaşılacağı inancı. - Demokratik merkeziyetçilik: Parti içindeki tartışmaların demokratik bir şekilde yapılması, ancak bir karar alındığında tüm üyelerin bu karara uymak zorunda olması. Marksist-Leninist ideoloji, 20. yüzyılda Sovyetler Birliği ve diğer birçok ülkede uygulanmış, ancak otoriter rejimler ve insan hakları ihlalleriyle de ilişkilendirilmiştir.

Tarihsel materyalizm, toplumsal gelişmenin temelinde maddi yaşam koşullarının yattığını savunan bir tarih ve toplum kuramıdır. Bu yaklaşıma göre, insanlık tarihindeki dönüşümler, düşüncelerden ya da inanca dayalı ideallerden değil, ekonomik ilişkilerin ve üretim tarzlarının değişmesinden kaynaklanır. Tarihsel materyalizmin temel bileşenleri: - Altyapı ve üstyapı ayrımı: Toplumun ekonomik yapısını oluşturan altyapı (üretim araçları, emek ilişkileri, mülkiyet yapısı) ve bu altyapının üzerinde şekillenen kurumlar ve fikirler (hukuk, devlet, din, ideoloji). - Sınıf mücadelesi: Her tarihsel dönemde, üretim araçlarına sahip olan egemen bir sınıf ile bu araçlara erişimi olmayan ezilen bir sınıf arasındaki çatışma, toplumsal değişimin motorudur. Tarihsel materyalizm, Marksist gelenekte toplumları anlamak ve dönüştürmek için bir yol haritası olarak kabul edilir.

Marx'ın 11. tezi, "Filozoflar dünyayı yalnızca farklı şekillerde yorumlamışlardır, mesele onu değiştirmektir" ifadesi, Marksist düşünce ve eylem arasındaki sürekliliği vurgulaması açısından önemlidir. Bu tez, şu iki argümanı içerir: 1. Düşünce ve eylem arasındaki ilişki: Marx, düşünce ile eylem arasında tezat bir ilişki kurmaz, yani ikili arasında bir sürekliliğe işaret eder. 2. Felsefenin amacı: Felsefenin daha en başından beri Varlığın en genel zeminini keşfetme çabası olarak felsefeyi bir yorumlama etkinliği formunda inşa etmiş olduğunu ve artık bunun değiştirilme zamanının geldiğini belirtir. Bu nedenle, Marx'ın 11. tezi, insanlığın özgürleşmesi için teori ve pratiğin birlikteliğini savunan bir felsefe anlayışını yansıtır.

Marksist, Karl Marx'ın düşüncelerini benimseyen ve Marksizm adı verilen felsefi, iktisadi, siyasal ve toplumsal yaklaşımı destekleyen kişiye denir. Marksizm, toplumsal ve ekonomik yapıları değerlendiren bir yöntem olarak ortaya çıkmıştır ve şu temel ilkelere dayanır: - Sınıf mücadelesi: Toplumsal sınıf ilişkileri ve sosyal çatışmalar üzerine odaklanır. - Diyalektik materyalizm: Tarihsel gelişmelerin ekonomik ve sosyal temeller üzerinden açıklanması. - Kapitalizm eleştirisi: Özel mülkiyete dayalı ekonomik sistemi eleştirir ve alternatif arar. - Komünizm hedefi: Sınıfsız bir toplumun kurulmasını hedefler.

“Aklın İsyanı: Marksist Felsefe ve Modern Bilim” kitabı, 20. yüzyılda bilim alanında yaşanan önemli gelişmeleri ve bilimsel keşifleri ele alarak diyalektik materyalizm teorisini bir ileri aşamaya taşıyan bir yapıttır. Kitapta anlatılan bazı konular şunlardır: Yaşamın nasıl ortaya çıktığı; Matematiğin gerçeği yansıtıp yansıtmadığı; Aklın bir makine olup olmadığı; Dinozorların neden yok olduğu; “Kesinsizlik ve İdealizm” tartışmaları; “Bencil Gen”; “Büyük Patlama”; “Marksizm ve Darvincilik” ilişkisi; “Kuantum mekaniği”; “Jeolojinin diyalektiği”. Yazarlar, Marx ve Engels’in doğaya, topluma ve bilime hükmeden kanunların birliğini savunan diyalektik materyalizmini, modern bilimin ışığında yeniden değerlendirmektedir.

Karl Marx ve Friedrich Engels'in Hayatı ve Eserleri: Karl Marx (1818-1883): - Hayatı: Orta düzeyde zengin bir Yahudi ailede doğdu. Bonn ve Berlin Üniversiteleri'nde öğrenim gördü. - Eserleri: "1844 Elyazmaları", "Komünist Manifesto", "Kapital", "Feuerbach Üzerine Tezler" ve "Alman İdeolojisi" gibi önemli kitaplar yazdı. Friedrich Engels (1820-1895): - Hayatı: Marx ile birlikte Genç Hegelcilerin felsefe düşünceleri ile ilgilendi. - Eserleri: "İngiltere'de Emekçi Sınıfların Durumu", "Anti-Duhring" ve "Ailenin, Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni" gibi önemli eserler yazdı.

Türkiye İşçi Köylü Partisi (TİKP), Marksizm-Leninizm-Maoizm ideolojisine sahipti.

Marksizm ve edebiyat ilişkisi, edebiyatın ekonomik, politik ve tarihsel bir bakış açısıyla ele alınmasını savunan Marksist edebiyat teorisi üzerinden kurulur. Marksist yaklaşıma göre, edebiyat eseri sınıf çıkarlarını dile getiren bir ideolojidir ve egemen sınıfın çıkarlarına hizmet eder. Marksist edebiyat teorisinde iki ana bakış açısı vardır: 1. Geleneksel Marksist eleştirmenler, edebiyatta gerçekçiliği savunur ve diğer anlatı türlerini (doğalcılık, modernizm vb.) sınıf mücadelesini yeterince temsil etmedikleri için eleştirirler. 2. Diğer düşünürler ise tüm anlatı biçimlerinin insan acısını, sınıf çatışmasını ve egemen ideolojileri ortaya çıkarmada uygun olduğunu savunurlar.

Aydınlık gazetesinin siyasi görüşü, bilimsel sosyalizm, marksizm, milliyetçilik, avrasyacılık, batı karşıtlığı ve kemalizm gibi ideolojilere dayanmaktadır.

Lukács ve Gramsci farklı açılardan yaklaşsalar da her ikisi de Marksist teoriyi yeniden yorumlamış ve kapitalizme eleştirel bir bakış açısı sunmuşlardır. Lukács, "reifikasyon" kavramını kullanarak, kapitalizmin sosyal ilişkileri doğal ve değişmez gibi göstererek insanları nesneleştirdiğini savunur. Gramsci ise "hegemonya" kavramını geliştirerek, egemen sınıfın ideolojisini ve değerlerini yayarak diğer sınıfların kabul etmesini sağladığını öne sürer.

Proletaryanın burjuvaziye karşı mücadelesi, kapitalist toplumda işçi sınıfının, üretim araçlarının sahibi olan burjuvazinin sömürüsüne karşı verdiği savaştır. Bu mücadele şu şekillerde kendini gösterir: - Ücretlerin artırılması ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi için yapılan grevler ve sendikalar aracılığıyla örgütlenme. - Siyasi hakların kazanılması ve burjuvazinin demokratik hak ve özgürlükleri sınırlamasına karşı koyma. - Devrimci eylemler, burjuvaziyi devirmek ve sosyalist bir toplum kurmak amacıyla. Marksizme göre, bu mücadele, sınıfsız bir topluma ulaşana kadar devam edecek ve proletarya, burjuvazinin yerini alarak egemen sınıf olacaktır.

Frankfurt Okulu ve eleştirel teori arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Kuruluş Amacı: Frankfurt Okulu, klasik Marksizmi dönemin koşullarına uyarlamak ve Marksist kuramı eleştirmek amacıyla kurulmuştur. 2. Metodoloji: Eleştirel teori, epistemolojik olarak doğabilimsel teorilerden farklıdır; nesneleştirici değil, dönüşlü bir yapıya sahiptir. 3. Çalışma Alanları: Frankfurt Okulu, ilk dönemlerinde ekonomi ve ampirik çalışmalara odaklanırken, eleştirel teori daha çok felsefe ve psikoloji alanlarında çalışmıştır. 4. Son Dönem Gelişmeler: 1970 sonrası Frankfurt Okulu etkisini yitirmiş ve Marksizm'den uzaklaşmıştır.

Kautsky'nin ultra emperyalizm ile Lenin'in emperyalizm tanımı arasındaki temel farklar şunlardır: 1. Kapsam ve Gelişim Aşaması: Kautsky, emperyalizmi kapitalizmin gelişiminin bir aşaması olarak değerlendirir ve onu savaş ve militarizmden arındırılmış, serbest ticarete dayalı bir aşama olarak görür. 2. Amaç ve Sonuçlar: Kautsky'ye göre ultra emperyalizm, uluslararası bir iş birliği ve ittifak ile sağlanabilir ve bu durum, sosyalizme barışçıl bir geçişin önünü açar. 3. Teorik Yaklaşım: Kautsky, emperyalizmi ekonomik ve siyasi meseleleri ayıran, daha çok iktisadi bir olgu olarak ele alırken, Lenin emperyalizmi ideolojik ve örgütsel sonuçlarıyla birlikte ele alır.