Marksizm

İktisadi belirlenimcilik ve ekonomizm kavramları birbiriyle ilişkili ancak farklı anlamlara sahiptir: 1. İktisadi belirlenimcilik: Marksist yaklaşımda, sosyal, siyasi, etik ve tarihi bütün gelişmelerin son kertede ekonomi tarafından belirleneceğini öne süren kuramdır. 2. Ekonomizm: Her şeyin ekonomik sebeplerle belirlendiği ve işçi sınıfı mücadelesinin yalnızca ekonomik bir mücadele olduğunu ileri süren düşünce akımıdır.

Bolşevikler, aşağıdaki ideolojileri ve uygulamaları savunmuşlardır: Marksist-Leninist ilkeler. Kapitalizme ve feodalizme karşı mücadele. Sosyalizmin inşası. Proletaryanın diktatörlüğü. Uluslararası sosyalizm.

Kültürel hegemonya, bir toplumda egemen sınıfın sadece ekonomik ve siyasi güç kullanarak değil, aynı zamanda ideolojik ve kültürel araçlar aracılığıyla da hakimiyet kurmasını ifade eder. Bu kavram, İtalyan Marksist düşünür Antonio Gramsci tarafından geliştirilmiştir.

Siyasette sınıf mücadelesi, sömürücü burjuvazi ile sömürülen proletarya arasındaki çıkar çatışmalarını ifade eder. Bu mücadele, çeşitli biçimlerde ortaya çıkar: 1. Ekonomik Mücadele: Ücretlerin yükseltilmesi, çalışma saatlerinin kısaltılması ve daha iyi çalışma koşulları gibi işçilerin mesleki çıkarları için yürütülen mücadeledir. 2. Siyasi Mücadele: Burjuvazinin egemenliğini sürdüren kanun ve kurumlara, kapitalist devlete karşı yürütülen mücadeledir. 3. İdeolojik Mücadele: Burjuvazinin dayattığı fikirlerden ve önyargılardan kurtulup, tarihsel görevin bilincine varma mücadelesidir. Marksist yaklaşıma göre, sınıf mücadelesi, tarihsel ilerlemenin ve toplumsal değişimlerin temel dinamiğidir.

Marksizm ve tarihsel materyalizm kavramları birbiriyle ilişkilidir ancak aynı şeyi ifade etmezler. Marksizm, Karl Marx ve Friedrich Engels'in çalışmalarına dayanan, felsefi, iktisadi, siyasal ve toplumsal bir yaklaşımdır. Tarihsel materyalizm ise, toplumsal gelişmenin temelinde maddi yaşam koşullarının yattığını savunan bir tarih ve toplum kuramıdır. Dolayısıyla, tarihsel materyalizm, Marksizmin temel kuramlarından biridir.

Berna Moran'ın edebiyat kuramları ve eleştirisi bağlamında Marksist eleştiri, sanatın toplumsal ve sınıfsal çatışmaları esas alarak değerlendirilmesini savunur. Bu yaklaşıma göre: - Sanat eseri, ekonomik koşulları ve toplumdaki değişimleri yansıtan bir ürün olarak görülür. - Estetik ölçütler yerine, sosyal yapı, sınıf farkları ve çatışan güçler gibi etik kıstaslar ön plandadır. - Propaganda aracı olarak sanat, toplumsal değişimi ve devrimi teşvik etmelidir.

Proletaryanın devrimci diktatörlüğü, Marksizme göre kapitalizmle komünizm arasında uzanan geçiş döneminin siyasal biçimini ifade eder. Bu dönemde proletarya, sınıf olarak iktidarı elinde bulundurur ve dünya sosyalizmine geçildiği durumda adım adım sönümlenerek sınıfsız topluma geçişi sağlar. Lenin'e göre, proletarya diktatörlüğü aynı zamanda işçi sınıfının burjuvaziye karşı siyasal üstünlük kazanması anlamına gelir ve bu süreçte devlet aygıtını ele geçirmek ve onu kendi amaçları için kullanmak zorundadır.

Proletaryanın iktidarı, Marksizmdeki tarihsel ve siyasal düşünceye göre, kapitalizmle komünizm arasında uzanan geçiş döneminin siyasal biçimini ifade eder. Bu dönemde proletarya, yani işçi sınıfı, sınıf olarak iktidarı elinde bulundurur ve sosyalizm yoluyla adım adım sönümlenerek sınıfsız topluma geçişi sağlar.

Marksizm ve Sovyet ideolojisi tam olarak aynı değildir, ancak Sovyet ideolojisi Marksizm-Leninizm temeline dayanmaktaydı. Marksizm, Karl Marx ve Friedrich Engels'in eserlerine dayanan, kapitalizmin eleştirisi ve sınıfsız bir toplum yaratma hedefi olan bir ideolojidir. Sovyet ideolojisi ise, 1917 Ekim Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği'nde uygulanan ve devletin resmi ideolojisi haline gelen Marksizm-Leninizm ilkelerine göre şekillenmiştir.

Lümpenlik kelimesi iki farklı anlamda kullanılabilir: 1. Marksçılık akımına göre: Toplumsal sınıf bilinci olmayan, içinde bulunduğu toplumun kültürüne yabancı düşen, sözde bilgili tutum ve davranışlarıyla itici olan ve mensup olduğu sınıfın insanlarından kendini üstün göstermeye çalışan kişileri ifade eder. 2. Genel anlamda: Yetiştirilme tarzı ve sosyal çevrenin etkisi ile olumsuz karakter özellikleri sergileyen, görgüsüz, bilgisiz, yoksul ve sefil kişileri tanımlamak için kullanılır.

Olumsuzluk yasası, Marksist felsefe çerçevesinde, doğadaki her şeyin sayısal niceliğini sürekli olarak artırma eğilimini açıklamak için ortaya konmuştur. Bu yasaya göre, her bir varlık, kendisini daha yüksek bir miktarda yeniden üretmek için kendisini olumsuzlama eğilimindedir.

Bilim ve Ütopya dergisi, bilimin gelişimi ve ütopyalar konularını ele alır. Derginin işlediği bazı konular: - Evrim kuramı ve doğa bilimlerindeki gelişmeler. - Bilim tarihi ve Marksizm. - Türkiye'nin bilim politikaları. - Doğu'da bilimin ve özgür düşüncenin yükselişi ve gerilemesi. - İnsanlığın aydınlanma, bilim ve uygarlık mirası. Ayrıca, ütopyalar bağlamında, bilim ve teknolojinin gelişmesiyle insanoğlunun doğal yaşamını kaybetmesi gibi konular da incelenir.

Lenin, aşağıdaki temel ilkeleri savunmuştur: 1. Marksizm-Leninizm: Lenin, Marksizmin çağın gereklerine göre uyarlanması gerektiğini savunmuş ve bu anlayışa Leninizm adını vermiştir. 2. Proletarya Diktatörlüğü: Lenin'e göre, sosyalist devrim için proletaryanın (işçi sınıfının) devrimci bir öncü parti önderliğinde iktidarı ele geçirmesi gereklidir. 3. Emperyalizm Karşıtı Mücadele: Emperyalizmin kapitalizmin en yüksek aşaması olduğunu ve dünya çapında işçi sınıfının sömürülmesini artırdığını savunmuştur. 4. Kendi Kaderini Tayin Hakkı: Ezilen ulusların kendi kaderlerini tayin etme hakkını desteklemiş ve bu hakkın demokratik olarak kullanılmasını savunmuştur. 5. Planlı Ekonomi: Üretim araçlarının devlet kontrolünde kamulaştırılmasını ve planlı bir ekonomi modelini savunmuştur. Lenin'in politikaları, Sovyetler Birliği'nin kuruluşunda ve sosyalist hareketlerin dünya genelinde yayılmasında büyük etki yaratmıştır.

Orhan Kemal, toplumcu gerçekçi ve Marksizm edebi akımlarına mensuptur.

Türkiye'de Marksist eleştirinin başlatıcısı olarak Fethi Naci kabul edilmektedir.

Marksist açıdan Türk romanı, sosyalist ideolojinin ve toplumcu gerçekçilik akımının etkisiyle yazılmış Türk romanlarını ifade eder. Bu tür romanlarda, köy ve kırsal hayat tematik olarak işlenmiş, köy kökenli yazarlar tarafından sosyalist değerler ve sömürü düzeni eleştirisi yapılmıştır. Bu bağlamda, İbrahim Tatarlı ve Rıza Mollof'un "Marksist Açıdan Türk Romanı: Hüseyin Rahmi'den Fakir Baykurt'a" adlı eseri, söz konusu romanları marksist eleştiri çerçevesinde ele alan bir kaynaktır.

Marksizm ve marksist tutum arasındaki fark şu şekilde özetlenebilir: - Marksizm, Karl Marx ve Friedrich Engels'in çalışmalarıyla ortaya çıkan, tarihsel gelişimi diyalektik ve materyalist bir bakış açısıyla inceleyen bir düşünce sistemidir. - Marksist tutum ise, Marksizmin temel ilkelerini benimseyen ve bu ilkeler doğrultusunda toplumsal değişimleri ve sınıf mücadelelerini savunan bir yaklaşımı ifade eder.

"Zorunluluğun bilincine varmak" ifadesi, kendi iradi eylemini engelleyecek durumlardan çıkarmak anlamına gelir. Bu deyim, özgürlük kavramıyla da ilişkilidir ve Marksizm'e göre özgürlük, zorunluluğun anlaşılması ve kabul edilmesiyle birlikte gelir.

"Marksizm ve Leninizm'in Tenkidi" eseri, Doç. Dr. Mehmet Eröz tarafından kaleme alınmıştır.

Marksist proletarya diktatörlüğü, maaşlı işçi sınıfının, burjuva sosyal sınıfına karşı bir devletin siyasi ve ekonomik gücünün merkezi olarak durduğu durumu ifade eder. Bu kavram, sosyalizm dönemine geçişin siyasal biçimi olarak da tanımlanır.