Mani

"Qemli mani" ifadesinin ne anlama geldiğine dair bilgi bulunamadı. Ancak, mani türleri hakkında bilgi verilebilir. Mani, halk edebiyatının bir nazım türüdür ve başta aşk olmak üzere çeşitli konularda yazılabilir. Bazı mani türleri: Düz (tam) mani: 7’li hece ölçüsüyle söylenen, aaxa şeklinde kafiyelenen dört dizeden oluşur. Kesik (cinaslı) mani: İlk dizesi 7 heceden az, anlamlı veya anlamsız bir sözcük grubundan oluşur. Yedekli (artık) mani: Düz maninin sonuna iki dize daha eklenerek söylenir. Ayaklı mani: Kesik maninin ilk dizesinin doldurularak söylenmesiyle oluşur. Deyiş: İki kişinin karşılıklı söylediği, soru-cevap şeklinde düzenlenen manilerdir.

Karadeniz'de doğa ile ilgili söylenen manilerden bazıları şunlardır: Tarlalar biçiliyor, mısırlar kucak kucak." Yaylanın çimenine." Dere akıyi dere." Bu dere akmağilan." Ayrıca, karadeniz.gov.tr sitesinde daha fazla Karadeniz manisi örneği bulunmaktadır.

Anonim Türk halk edebiyatının en eski türü hakkında kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, başlangıcının İslamiyet öncesi döneme kadar uzandığı düşünülmektedir. Anonim Türk halk edebiyatının bazı türleri şunlardır: Mani; Türkü; Ağıt; Destan; Ninni; Tekerleme.

Aaaba kafiye şeması, örüşük kafiye olarak adlandırılır. Örüşük kafiye, üç dizeli bentlerde kullanılan ve ilk örnekleri Servet-i Fünun döneminde verilmiş bir uyak örgüsü çeşididir: > …………….. a > …………….. b > …………….. a > …………….. b > …………….. c > …………….. b > …………….. c Ayrıca, aaab şeklinde bir kafiye şeması da vardır ve bu, düz kafiye olarak adlandırılır.

Diyarbakır yöresine ait bazı maniler: Çay önünde karpuzlar. Karpuz getir yiyeyim. Şu dağın yoluna bak. Duman bastı dağlara. Bağa gel küçük hanım. Yemenimin yeşili. Mendilim dalda kaldı. Arpa biçtim az kaldı. Ter sinemi bürümüş. Benusen’e gideyim. Daha fazla Diyarbakır manisi için manilerimiz.com ve dicle21.wordpress.com gibi siteler ziyaret edilebilir.

Kına gecesinde söylenen bazı maniler: Dağdan kestiler meşeyi. Gelin girdi evine. Kenar mahalle çeşmesi. Kızlar kına yakar. Kına gecesinde söylenen manilere şu sitelerden de ulaşılabilir: tr.wikisource.org; kulturportali.gov.tr.

Gaziantep'in en meşhur manisi olarak "Maşallah, maşallah, sonları gelir inşallah" mani örneği gösterilebilir. Mani örneği: > Maşa maşaya benzer, güvey de paşaya benzer. > Bahçelerde pirpirim, yıkadık birim birim, > Hökkeşi everdik Mamede Allah Kerim. > Gavırgayı patlattık, düşmanları çatlattık. > Maşallah, maşallah başa sürer inşallah.

Hoyrat ve mani arasındaki bazı farklar şunlardır: Söyleyenler: Mani genellikle kadınlar arasında söylenir. Ezgi: Mani, türküden ayrı ve kendine has ezgi ve usullerle söylenir. Cinas: Hoyrat genellikle cinaslı, mani ise çoğunlukla cinassızdır. Kullanım: Mani, halk türküleri metinlerine pek girmezken, hoyrat havası ile söylenen dörtlükler halk türkülerinde kullanılmaz. Kuvvet: Hoyrat, mana ve sanat bakımından maniden daha kuvvetli ve üstün vasıflıdır.

Hıdrellez'de mani çekmek, baht açma törenlerinin bir parçasıdır. Bu törenlerde, genç kız ve kadınlardan yüzük, küpe gibi eşyalarını bir çömleğe atmaları istenir ve çömleğin üzerine su eklenerek ağzı kapatılır. Bu törene İstanbul ve çevresinde “baht açma”, Denizli ve çevresinde “bahtiyar”, Yörük ve Türkmenlerde “mantıfar”, Balıkesir ve çevresinde “dağara yüzük atma”, Edirne ve çevresinde “niyet çıkarma”, Erzurum’da “mani çekme” adı verilir.

Kastamonu yöresi manileri genellikle 7 heceli bir ölçü ile söylenir. Maniler, a, a, b, a şeklinde kafiyelenir.

Manilerde komiklik yapılmasının nedeni, toplumsal eleştiriyi mizah yoluyla yansıtmak ve izleyiciyi eğlendirip düşündürmektir. Ayrıca, manilerdeki komiklikler, yerel ağız özelliklerini kullanarak nükte yaratmak ve hayatın içindeki mizahı yakalamak amacıyla da yapılır.

Evet, manilerde hem ölçü hem de kafiye vardır. Ölçü: Maniler genellikle 8’li hece ölçüsü ile yazılır. Kafiye: Kafiye düzeni genellikle aaxa şeklindedir, yani ilk iki mısra birbiriyle kafiyeli, son iki mısra ise kendi arasında kafiyelidir.

Diyarbakır'ın en güzel manisi olarak şu mani önerilebilir: "Çay önünde karpuzlar, / Uruldum yaram sızlar, / Ben bu dertten ölürsem, / Mezarım kazsın kızlar".

Hoyrat, Güneydoğu Anadolu ile Irak Türk bölgesinde ezgi ile söylenen bir manidir.

Mani tipi uyak, birinci, ikinci ve dördüncü dizelerin kendi arasında kafiyeli, dördüncü dizenin ise serbest olduğu uyak türüdür. Bu uyak düzeni "aaxa" şeklinde sıralanır.

Mardin manileri, çeşitli konuları işlemek ve farklı amaçlarla söylenmek üzere oluşturulmuştur. Bu amaçlar arasında: Duyguların ifadesi: Aşk, sevgi, hasret, kıskançlık gibi duyguları dile getirmek. Toplumsal ve günlük hayatın yansıması: Doğa, hayvanlar, askerlik, düğün gibi günlük yaşamdan kesitleri yansıtmak. Eğlence ve iletişim: Şenliklerde, sıra gecelerinde, imece toplantılarında eğlendirmek ve iletişimi sağlamak. Geleneklerin aktarımı: Örf, âdet ve geleneklerin kuşaktan kuşağa aktarımını gerçekleştirmek.

İzmir yöresine ait bazı maniler: 1. Kuyuya Saldım Urgan: "Kuyuya saldım urgan, Benim sevdiğim çoban, Kepenekte üşümüş, Göndereyim bir yorgan". 2. Yol Üstünde Kirazlar: "Yol üstünde kirazlar, Kirazları yemezler, Kör olası anneler, Evlen oğlum demezler". 3. Tabakta Darı Gördüm: "Tabakta darı gördüm, Düşümde yari gördüm, Keşke görmez olayım, Benzini sarı gördüm". 4. Armut Dalda Sallanır: "Armut dalda sallanır, Yere düşer ballanır, Bir oğlan vezir olsa, Gene kıza yalvarır". 5. Yemenimin Uçları: "Yemenimin uçları, Çıkamam yokuşları, Beni baştan çıkaran, Yarimin bakışları".

Kesik ve yedekli mani arasındaki fark şu şekildedir: 1. Kesik Mani: İlk dizesi 7 heceden az olan, genellikle anlamsız bir sözcük grubundan oluşan manilerdir. 2. Yedekli (Artık) Mani: Düz maninin sonuna aynı kafiyede iki dize daha eklenerek yapılan manilerdir.

Türküler ve maniler, halkın duygularını ve düşüncelerini ifade etmek için mani şeklinde söylenir. Manilerin türkülerle benzer yönleri şunlardır: - Her ikisi de genellikle anonimdir ve söyleyeni belli değildir. - Hece ölçüsünün yedil, sekizli ve on birli kalıplarıyla dörtlükler halinde söylenirler. - Her iki türde de sevgi, hasret, tabiat gibi konular işlenir. Ayrıca, mani söyleme geleneği şu amaçlarla da yapılır: - Toplulukta maniye cevap veremeyen kişi zor durumda kalır, bu yüzden maniler bir iletişim aracı olarak kullanılır. - Maniler, eğlenceyi artırmak ve ortamı canlandırmak için söylenir. - Maniler, düğün, hıdırellez, bayram gibi özel günlerde ritüellerin bir parçası olarak söylenir.

Denizli'de en çok kullanılan yazı türleri arasında mani ve gezi yazısı öne çıkmaktadır.